Άγγελοι και δαίμονες

Του Μόσχου Εμμ. Λαγκουβάρδου

Ο Ντοστογιέφσκι διέκρινε τους ανθρώπους σε αγγελικούς και σε δαιμονικούς. Οι αγγελικοί είναι πράοι και ταπεινοί και οι δαιμονικοί είναι υπερήφανοι και πάντοτε ταραγμένοι. Ο κόσμος των ανθρώπων είναι γεμάτος αγγελικές και δαιμονικές μορφές. Μια αγγελική μορφή θα την αναγνωρίσουμε από την ηρεμία, την σταθερότητα. Πορεύεται, όπως λέει το νησιώτικο τραγούδι «σιγανά, σιγανά και ταπεινά». Αντιθέτως ο δαιμονικός άνθρωπος είναι υπερήφανος ,ταραγμένος, αγαπάει το θόρυβο και τη βιασύνη.
Το γνώρισμα με το οποίο μπορούμε να διακρίνουμε μια δαιμονική μορφή είναι η διαρκής αλλαγή. Αν δεις στον ύπνο σου ΄(ή στον ξύπνο σου) δαιμονική μορφή θα τη διακρίνεις από την έλλειψη διάρκειας. Οι δαιμονικές μορφές είναι ρευστές σαν το κερί που λιώνει και σαν το χιόνι που εξαφανίζεται στη φωτιά.
Το «ζαλισμένο κοτόπουλο» που σχεδιάζει να κάνει τον άνθρωπο η νέα εποχή δεν είναι νέα εφεύρεση. Είναι η ίδια αρχαία απολυταρχία την οποία νίκησαν οι Έλληνες και την εμπόδισαν να κατακτήσει την Ευρώπη. Τώρα η Ευρώπη νιώθει πιο κοντά στην Ανατολή παρά στην Ελλάδα, γιατί ταιριάζουν στη λατρεία του απολύτου, δηλαδή της δύναμης χωρίς ηθικά όρια και στον δαιμονικό μηδενισμό τους.
Ο ολοκληρωτισμός είναι άρνηση της ουσίας. Δεν υπάρχει ουσία στη λατρεία του απολύτου σε οποιοδήποτε επίπεδο, θρησκευτικό, κοινωνικό, πολιτικό κλπ., αλλά διαρκής αλλαγή . Η απολυταρχία τόσο της Ανατολής όσο και της Δύσης (στα ολοκληρωτικά καθεστώτα) διακρίνεται από το ίδιο στοιχείο που όπως λένε οι άγιοι που έχουν εμπειρία είναι κοινό στους δαίμονες, το στοιχείο της έλλειψης διάρκειας και σταθερότητας. Ότι τίποτε δε διαρκεί πίστευε και ο Ηράκλειτος αλλά εννοούσε τον κόσμο των αισθητών. Ο Ηράκλειτος πίστευε στο Θεό.
Στα ολοκληρωτικά συστήματα και στους δαίμονες δεν υπάρχει ουσία.
Την ουσία των πραγμάτων την υποκαθιστά η διαρκής αλλαγή. Τίποτε δεν μένει και όλα οδηγούν στο αντίθετό τους. Ο άνθρωπος είναι εν δυνάμει βάτραχος και ο βάτραχος είναι εν δυνάμει άνθρωπος. Η ιδέα της διαρκούς αλλαγής εκφράζεται κάπως έτσι: ό,τι είναι, είναι. . Ό,τι δεν είναι, δεν είναι. Ό,τι δεν είναι, είναι. Ό,τι είναι δεν είναι. Το βουνό είναι βουνό. Το βουνό δεν είναι βουνό. Το μη βουνό είναι βουνό. Το βουνό είναι μη βουνό. Η ιδέα της διαρκούς αλλαγής αντί της ουσίας στη θρησκεία αλλά και στο πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο είναι η έκφραση του ασυνειδήτου. Είναι ο θεός πρωτέας, ο θεός του ονείρου στην αρχαία ελληνική μυθολογία. Μέσα στη ζάλη από το αιώνιο στροβίλισμα ο άνθρωπος δεν αναζητεί τίποτε άλλο πιο βαθιά από την ανυπαρξία. Ο πόθος για την ανυπαρξία είναι δαιμονικός, αφού ο ίδιος ο διάβολος απειλεί τη δημιουργία του Θεού με την καταστροφή και την εκμηδένιση.