«Η αγωνία του καιρού μας»

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Ο Γάλλος συγγραφέας, στοχαστής και μαχητής Ζωρζ Μπερνανός, σε άρθρο του που δημοσιεύεται στην «Ευθύνη» του Αυγούστου, με τίτλο «Η αγωνία του καιρού μας», θέτει το ερώτημα, αν η αγωνία του καιρού μας είναι αγωνία για την επερχόμενη διαρκή τυραννία. Και μολονότι δε θέλει να απαντήσει ο ίδιος, προτιμώντας να αφήσει τον αναγνώστη να απαντήσει για τον εαυτό του, εντούτοις φαίνεται πως η απάντησή του στο αγωνιώδες ερώτημά του είναι καταφατική.

Ο Μπερνανός εξηγεί τους λόγους για τους οποίους είναι δυνατόν να καταλυθεί για πάντα η ελευθερία του ανθρώπου. «Δεν έχουμε παρόμοιο παράδειγμα», λέει «στην ιστορία του ανθρωπίνου γένους, επειδή οι κατά καιρούς τύραννοι δεν ήταν σε θέση να καταλύσουν για πάντα την ελευθερία των λαών. Πράγμα που τώρα μπορεί να συμβεί (ή άρχισε ήδη να συμβαίνει), επειδή η τυραννία μπορεί να διαρκέσει για πάντα.

«Η βιομηχανική οργάνωση παρέχει σήμερα στον απολυταρχικό δικτάτορα πόρους πρακτικά ανεξάντλητους. Εάν οι τυραννίες δεν μπόρεσαν ποτέ να διαρκέσουν, τούτο οφείλεται, πολύ απλά, στο γεγονός ότι δεν υπήρξαν ποτέ ούτε αρκετά ισχυρές, ούτε αρκετά πλούσιες. Τώρα το σύστημα που επιβάλλει την τυραννία είναι διαφορετικό απ' τους διαφόρους Ναζισμούς, διότι είναι αρκετά ισχυρό και ομοιογενές.»

Οι αλλοτινοί Ναζισμοί δεν μπόρεσαν να επιβάλλουν μια διαρκή τυραννία, κατά τον Μπερνανός, διότι καταργούσαν μεν τις ελευθερίες, αλλά ήταν ανίσχυροι μπροστά στο πνεύμα της ελευθερίας. Τώρα οι μελλοντικοί Ναζισμοί δεν θα είναι ανίσχυροι απέναντι στο πνεύμα της ελευθερίας, διότι οι άνθρωποι παραιτούνται από αυτό.

«Παραιτούμενος ο άνθρωπος από το προνόμιο, το πιο ιερό, αλλά και το πιο επικίνδυνο, της παραδοσιακής Χριστιανοσύνης, αποφεύγει να χρησιμεύσει ως διαιτητής ανάμεσα στο φτωχό και στον πλούσιο και, καταργώντας και τους δύο, καθιερώνει την ισότητα στη δουλεία.»

Δεν είναι λοιπόν μόνον οι ανεξάντλητοι πόροι των μελλοντικών τυράννων η αιτία για την οποία μπορεί να επιβληθεί η παντοτινή δουλεία, αιτία είναι επίσης και η εθελοδουλία των ανθρώπων. Γιατί ο σημερινός κόσμος, αντίθετα με τους προηγούμενους, γίνεται θεληματικά δούλος; Ο συγγραφέας παρακάμπτει το εύλογο αυτό ερώτημα. Προκαλεί πράγματι φρίκη η προοπτική μιας δίχως τέλος τυραννίας.

Η πιο θλιβερή επισήμανση του συγγραφέα είναι ότι θα πάψουν οι άνθρωποι να αγαπούν την ελευθερία τους. Αυτός είναι πράγματι ένας θλιβερός, όσο και αστήρικτος ισχυρισμός. Οφείλεται μάλλον στην απόγνωση του Δυτικού Κόσμου, που για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας θέλησε ως κοινωνικό σύνολο να ζήσει χωρίς θεό και Θεώρησε την κοινωνία συμβατική, την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων τυπική (όχι ειλικρινή) και την αγάπη ανέφικτη!

Κατά τον Μπερνανός η κατάλυση της ελευθερίας και μάλιστα εις το διηνεκές, είναι αναπόφευκτη για δύο λόγους: Πρώτον, γιατί ο μελλοντικός τύραννος θα διαθέτει ανεξάντλητους πόρους και δεύτερον, γιατί ο κόσμος παραιτείται από την ελευθερία του και γίνεται με τη θέληση του δούλος.

Η αντίκρουση των ισχυρισμών αυτών είναι, κατά τη γνώμη μας, η εξής: Πρώτον, η ελευθερία είναι πνευματικό αγαθό κι όπως μας βεβαιώνει το αψευδές στόμα του Κυρίου, το κακό στον πνευματικό τομέα έχει ηττηθεί: «Είδα το Σατανά, να πέφτει σαν αστραπή στη γη.» Δεύτερον, αν είναι ανεξάντλητοι οι πόροι για τον απολυταρχικό δικτάτορα, είναι επίσης ανεξάντλητοι και για τον αντίπαλό του. Ήδη γίνονται επιτυχή πειράματα για τη φτηνή και χωρίς ραδιενεργά κατάλοιπα παραγωγή πυρηνικής ενέργειας. Και τρίτον, το σπουδαιότερο, που δεν έλαβε υπόψη του ο Μπερνανός είναι ότι όπως εξελίσσονται τα πράγματα, η δουλεία είναι ασύμφορη για οποιονδήποτε μελλοντικό απολυταρχικό δικτάτορα.

Όπως κάνει η Αμερική σήμερα, βοηθώντας άριστους φοιτητές από όλο τον κόσμο να σπουδάσουν και να γίνουν καθηγητές στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά της κέντρα, έτσι θα κάνουν όλες οι μελλοντικές κυβερνήσεις, επειδή ο ελεύθερος άνθρωπος θα είναι πιο αποδοτικός από τον μη ελεύθερο. Δούλοι θα γίνονται μόνο αυτοί που από ραθυμία, από άγνοια, από ανευθυνότητα κι από ανωριμότητα επιθυμούν να ζουν ως δούλοι.

Με αυτό το σκάρτο και ψεύτικο υλικό καμιά απολυταρχική δικτατορία δεν θα πολυκαιρίσει. Οι χριστιανοί ορθόδοξοι είμαστε αισιόδοξοι. Πιστεύουμε, αντίθετα με το Δυτικό Κόσμο, ότι η κοινωνία δεν είναι συμβατική (κοινωνικό συμβόλαιο), αλλά είναι εκ φύσεως, ότι ο άνθρωπος δεν είναι άτομο, αλλά είναι πρόσωπο και ότι η αγάπη δεν είναι ανέφικτη, αλλά είναι εφικτή.

"Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ", Μικρά δοκίμια για τον κινηματογράφο και τη φιλοσοφία, Βιβλιοπωλεία ΠΑΙΔΕΙΑ Λάρισας.