Ελευθερία και αυτοσυνειδησία

Του Μόσχου Εμμ. Λαγκουβάρδου

Κάποτε πριν χρόνια επισκέφτηκα στη φυλακή κάποιο νέο κρατούμενο που αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Τον λυπόμουν γιατί δεν είχε καμιά επαφή με κανέναν. Είχε κλειστεί στον εαυτό του. Ήρθε στο γραφείο όπου τον περίμενα και στάθηκε στην πόρτα. Ήξερα ότι προσπάθησε να πεθάνει καταπίνοντας μπαταρίες, αλλά σώθηκε με χειρουργική επέμβαση. Ήταν αδύνατος και η επιδερμίδα στο πρόσωπό του ήταν τεντωμένη κι άσπρη σαν χαρτί. <Θέλω να πεθάνω>. Αυτά ήταν τα μόνα λόγια που είπε. Μερικούς μήνες αργότερα έμαθα ότι αυτοκτόνησε.

O σκηνοθέτης Έρικ Σκόλμπζιεργκ μιλώντας για την ταινία του <Η γενιά του Προζάκ> είπε τα εξής: <Δεν ξέρω, αν ως κοινωνία έχουμε φτάσει στο σημείο, που να τα βγάζουμε πέρα με τον πόνο, με την απώλεια. Αλλά είναι μέρος της ζωής και πρέπει να το αποδεχόμαστε και να το θεραπεύουμε. Οι έφηβοι πρέπει να πάψουν ν’ αυτοκτονούν>.* (Tα τελευταία χρόνια στις αναπτυγμένες χώρες οι απόπειρες αυτοκτονίας των νέων πενταπλασιάστηκαν!).

Είναι τόσες πολλές οι περιπτώσεις απελπισμένων ανθρώπων, ιδίως νέων, που τις δέχεται κανείς παθητικά. Νιώθεις ότι δεν μπορείς να κάνεις τίποτα να βοηθήσεις, όταν σου τυχαίνει μια τέτοια περίπτωση, όπως τύχαινε σε μένα λόγω της δουλειάς μου (προανάκριση). Τι να πεις σε κάποιον που δεν θέλει να ζει; Ο Χεμινγουαίη στο <Ο ήλιος ανατέλλει ξανά> γράφει μιλώντας για τη χρεοκοπία : < Έρχεται βαθμιαία και μετά ξαφνικά>. Έτσι χτυπάει η κατάθλιψη. Ξυπνάς το πρωί και φοβάσαι μήπως ζήσεις.

Πολλοί πιστεύουν ότι αν υποτιμήσουν τη ζωή, θα νιώσουν λιγότερο πόνο, αν τη χάσουν. Από αυτό συμπεραίνει κανείς πως όποιος υποτιμάει τη ζωή, στην πραγματικότητα θέλει να αυτοκτονήσει. Πώς υποτιμάται η ζωή; Τί είναι υποτίμηση της ζωής; Ο ευτελισμός των πνευματικών αξιών και της αξίας του ανθρώπου γενικά είναι υποτίμηση της ζωής. Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα στα οποία η ζωή του ανθρώπου δεν έχει αξία υποτιμούν τον άνθρωπο και τη ζωή του με τη στέρηση των ελευθεριών του. Δεν είναι ελεύθερος ο άνθρωπος να φέρει όνομα, να είναι πρόσωπο και να έχει προσωπικές ελευθερίες. Οι ναζί για να περιφρονήσουν τα ονόματα των κρατουμένων στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως Εβραίων, τους έδωσαν αριθμούς και τους επέβαλαν ομοιόμορφη ενδυμασία. Ομοιόμορφη ενδυμασία επέβαλε και ο Μάο στους Κινέζους.
Έχετε παρατηρήσει στις προθήκες τα ομοιώματα που παρουσιάζουν άντρες και γυναίκες δίχως κεφάλι με μόνο το σώμα. Δεν ενδιαφέρει η εικόνα του ανθρώπου, αλλά του ενδύματος. Αξία έχει, είπε κάποιος σχεδιαστής ενδυμάτων, να ντύσεις μια κρεμάστρα.
Τα ολοκληρωτικά καθεστώτα μεταχειρίζονται την ανωνυμία, την απροσωπία και την ομοιομορφία για να πλήξουν την ελευθερία του ανθρώπου. Όχι όνομα, όχι πρόσωπο, όχι σκέψη και αισθήματα. Αυτό που βάλλεται σήμερα περισσότερο από το καθετί είναι η σκέψη.
Ακούγονται παράξενα τα λόγια του Έλιοτ, που κάνει έκκληση σε όλους τους σκεπτόμενους ανθρώπους, να αγωνιστούν για να αφυπνίσουν τον κόσμο, για να εμποδίσουν την αυτοκτονία της ανθρωπότητας.

<Η ανθρωπότητα είναι περιττή>. Γράφει στο βιβλίο της <Η οικονομική φρίκη>
η Βιβιάν Φορεστέρ. Η Φορεστέρ συνδέει το οικονομικό πρόβλημα με το πρόβλημα ης Παιδείας. <Η σκέψη δε μαθαίνεται, είναι το πιο διαδεδομένο πράγμα στον κόσμο, το πιο αυθόρμητο, το πιο οργανικό. Όμως είναι επίσης και το πράγμα από το οποίο μας αποτρέπουν περισσότερο. Μπορεί να ξεμάθουμε να σκεφτόμαστε. Όλα συντείνουν σ΄ αυτό> (Εκδόσεις Σύνορα, μετάφραση Αγγέλα Βερυκοκάκη).

Η ανθρωπότητα δεν μπορεί να αποκτήσει αυτοσυνειδησία ως σύνολο αν όλοι οι άνθρωποι δεν είναι ελεύθεροι και δεν έχουν το γνώθι σ΄ αυτόν, αν εμποδίζουν το φως του Θεού να τους φωτίσει. <Σκιάς όναρ άνθρωπος> γράφει ο Πίνδαρος στον όγδοο πυθιόνικό του στον νικητή στην πάλη Αιγινήτη, αν δεν έλθει η χάρη του Θεού η <διόσδοτη αίγλη>, όπως την αποκαλεί.

* (Μόσχου Εμμ. Λαγκουβάρδου, Ο Θεός του Θερισμού, Βιβλιοπωλεία Παιδεία, Κανάρη 11 Λάρισα 41223, τηλ.2410-239038,284304, σελ.198).