Κατοικίες

  Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

       Το πρώτο πράγμα που έκανε βαθιά εντύπωση στον Λε Κορμπυζιέ, όταν επισκέφτηκε για πρώτη φορά την Ελλάδα, ήταν η ζεστασιά των κατοικιών, η οποία αντικαθρέφτιζε την ζεστασιά των κατοίκων.  Ο διάσημος Γάλλος αρχιτέκτονας πίστευε ότι η παραδοσιακή κατοικία στην Ελλάδα,  ο τρόπος που είναι χτισμένη και ο τρόπος που λειτουργεί, είναι ο  καλύτερος καθρέφτης της ψυχής του Έλληνα.  Σε αυτές τις κατοικίες οι Έλληνες ανέπτυξαν το αίσθημα της φιλοξενίας, που τους χαρακτηρίζει ως λαό από τα αρχαία  χρόνια.
       "Υποστηρίζω" γράφει ο Λε Κορμπυζιέ " ότι, κάθε άνθρωπος που αγαπά τη ζωή και αγωνιά για το αργό ναυάγιο της συνείδησης μέσα στη θύελλα της πρώτης μηχανοκρατίας, πρέπει να επιβιβάζεται στο πλοίο από την Μασαλία και να βάζει πλώρη για την Ελλάδα. Εκεί βρίσκεται η αφετηρία της Δύσης μας. Μέσα σε μια απλότητα ασυνήθιστη (ανέπαφη ακόμα και σήμερα), πρόκειται για μια ολοκλήρωση του σχεδίου του τοπίου, της ποιότητας του φωτός, των επαρκών καταλοίπων ενός ανθρώπινου πολιτισμού, της γης, του ήλιου, και εμάς των ιδίων. Δεν πρόκειται μονάχα για μάθημα: αλλά και για μια μεγάλη συγκίνηση. Εύχομαι να πηγαίνω εκεί συχνά." (Le Corbusier,Κείμενα για την Ελλάδα, Εκδόσεις Άγρα, σελ.153).

       Μία μικρή μνεία που κάνει το Ευαγγέλιο ως προς την οικογενειακή ζωή των αποστόλων είναι  ενδεικτική του πόσον ο Κύριος ευλόγησε την οικογένεια και την κατοικία. Κάποτε ο Ιησούς πήγε στην οικία του Σίμωνος. Η σειρά και ο τρόπος που παρουσιάζει τα γεγονότα ο ευαγγελιστής Μάρκος, δείχνει την σπουδαιότητα που έδινε ο Κύριος, στη μορφή της παραδοσιακής κατοικίας, στην οποία δεν μένει μόνο το ζευγάρι , αλλά και οι γέροι γονείς του. Παραθέτουμε το σχετικό απόσπασμα:usie

       "Τω καιρώ εκείνω, ήλθεν ο Ιησούς εις την οικίαν του Σίμωνος και Ανδρέου, μετά Ιακώβου και Ιωάννου. Η δε πενθερά Σίμωνος κατέκειτο πυρέσσουσα. και ευθέως λέγουσιν αυτώ περί αυτής. Και προσελθών ήγειρεν αυτήν ,κρατήσας της χειρός αυτής.και αφήκεν αυτήν ο πυρετός ευθέως. και διηκόνει αυτοίς."

        (Ήλθε ο Ιησούς  στην οικία του Σίμωνος και του Ανδρέα, με τον Ιάκωβο και Ιωάννη. Αμέσως λένε στον Ιησού για την πεθερά του Σίμωνα, που ήταν στο κρεβάτι με πυρετό. Ο Ιησούς την πλησίασε, την έπιασε από το χέρι και τη σήκωσε. Ο πυρετός τότε την άφησε αμέσως, κι αυτή τους υπηρετούσε).

        Αν ερχόταν στην οικία μας, σήμερα, ένας επισκέπτης, και βρισκόταν κατά τύχη κάποιος γέρος μας εκεί , θα πηγαίναμε τον επισκέπτη μας στο γέρο; Οπωσδήποτε όχι. Το πιο πιθανόν είναι να μην τον πάμε καθόλου στο γέρο. Κι όμως στο χωριό μας, στη Δεσκάτη,  σεβόμασταν τους γέρους. Ενδεικτικό είναι το ότι πάντοτε στις γιορτές, τους χορούς τους έσερναν οι γέροι. Δεν είχαν φτάσει ακόμα τα ήθη του εξευτελισμού των γέρων από τη Δύση.

       Η μητέρα μου, θυμάμαι,  όταν γυρίζαμε στο σπίτι και την χαιρετούσαμε, δεν δεχόταν τον χαιρετισμό μας. Να πάτε να χαιρετίσετε πρώτα τους παππούδες και μετά νάρθετε σε μας, έλεγε. Το ίδιο κι όταν φεύγαμε από το σπίτι. Ρωτούσε πάντα, αν είχαμε χαιρετήσει τους παππούδες. Στο σπίτι μας μέναμε με έναν παππού και δυο γιαγιάδες.Η μητέρα μου διατηρούσε την παραδοσιακή μορφή της οικίας. Έτσι το βρήκαμε, έλεγε, έτσι θα το αφήσουμε, για να μας μεταδώσει το σεβασμό στην Παράδοση.

       Στη Δεσκάτη Γρεβενών, το αλλοτινό χωριό μου, και τώρα πόλη, δημιουργήθηκαν  νέα ήθη και έθιμα. Τώρα και στη Δεσκάτη νιώθεις τη λύπη ενός κόσμου, που αποσπάστηκε από τις ρίζες του. Οι παλιότεροι βιώνουμε  τη λύπη της αποξένωσης, του να νιώθεις ξένος στην ίδια σου την πατρίδα.

      Η Δεσκάτη έτσι όπως ζει την μετάβαση από την κατάσταση του χωριού στην κατάσταση της πόλης προσφέρει πλούσιο υλικό  για την επιστήμη της λαογραφίας και της ανθρωπολογίας, διότι το παλιό συνυπάρχει με το καινούριο, παράδειγμα η κατοικία και αυτοί που κατοικούν σ΄ αυτήν. Πλάϊ στην παραδοσιακή κατοικία υπάρχει η νέα μορφή της κατοικίας-διαμέρισμα.

     Οι αλλαγές που υπάρχουν στον εξωτερικό κόσμο είναι αποτέλεσμα αλλαγών στον τρόπο σκέψης και γενικά στον πνευματικό κόσμο. Κάθε αντικείμενο είναι μια μικρογραφία ενός κόσμου που αλλάζει. Μπορούμε σ΄ αυτό να μελετήσουμε τις επιρροές που το οδήγησαν στο να αλλάξει μορφή και χρησιμότητα.

     Στην κατοικία φαίνονται οι επιρροές της φεουδαρχικής δύσης στον τόπο μας, που δεν γνώρισε τη φεουδαρχία. Ο φεουδάρχης κατασκεύαζε τον πύργο του για να τον φυλάει από το λαό. Το αντίθετο συνέβη με τους πύργους στην πατρίδα μας. Ο άρχοντας κατασκεύασε τον πύργο του όχι για να τον φυλάει απ΄ το λαό, αλλά για να φυλάει το λαό και τον ίδιο από τις επιδρομές αλλοφύλων. Ο άρχοντας στον τόπο μας ήταν σύμμαχος του λαού δεν ήταν  αντίπαλος του λαού, όπως είναι τώρα υπό την επίδραση της φεουδαρχικής Δύσης. Στην παράδοσή μας αναφέρεται, πως όταν βαπτίζουν τα παιδιά, η ευχή είναι "και βασιλιάς στην πόλη". Η ευχή αυτή δείχνει ότι στον τόπο μας δεν υπήρχε το έθιμο του κληρονομικού άρχοντα.