Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Αιώνια λιακάδα του Άσπιλου Πνεύματος 2

Αιώνια λιακάδα του Ασπίλου Πνεύματος
«πολλοίσιν γαρ εγώ γε οδυσσάμενος τόδ’ ικάνω»
(Ομήρου Οδύσσεια ραψ.τ,407)

Η πρώτη ανάμνηση της ζωής μου είναι το πέρασμα ενός επικίνδυνου ποταμού. Η εικόνα αυτή τυπώθηκε τόσο βαθιά μέσα μου που επηρέασε όλη μου τη ζωή. Έζησα όλους τους φόβους που μπορείς να φανταστείς σε επικίνδυνα ποτάμια είτε στην πραγματικότητα είτε στο όνειρο. Ποτέ δεν μπόρεσα να δω ποτάμι χωρίς δέος και χωρίς το αίσθημα ζάλης και ναυτίας.
Το πέρασμα του Αλιάκμονα, στην κοιλάδα χαμηλά πίσω απ΄ τη Βουνάσα, την πιο ψηλή βουνοκορφή των Καμβουνίων σημάδεψε όχι μόνο την παιδική μου ηλικία αλλά και ολόκληρη την ύπαρξή μου, σαν μια αρχετυπική εικόνα, που την κουβαλώ απ΄ τους προγόνους μου. Ήμουν άλλωστε μόνο δύο ή τριών χρόνων όταν συνέβη και τη θυμάμαι τόσο καλά, στην παραμικρή της λεπτομέρεια. Θυμάμαι το σκυλάκι που προσπαθούσε να σώσει τη ζωή του καθώς το παρέσυραν τα ορμητικά νερά του Αλιάκμονα.
Μερικά χρόνια αργότερα ξανάζησα το φόβο του επικίνδυνου ποταμού. Ήταν θυμάμαι μια παγερή χειμωνιάτικη μέρα και ταξίδευα με τη γιαγιά μου απ΄ τη Δεσκάτη στον Τίρναβο για να δω τη μητέρα μου, γιατί έμενα με τους παππούδες μου από τότε που οι Βούλγαροι σκότωσαν τον πατέρα μου στη Φλώρινα το 1944. Το ταξίδι που τώρα διαρκεί μία ώρα και είκοσι λεπτά, διαρκούσε δύο μέρες. Για να πας από τον Τίρναβο έως τη Δεσκάτη έπρεπε να μείνεις ένα βράδι στην Ελασσόνα συνήθως φιλοξενούμενος σε κάποιον συγγενή, αφού κανένας δεν πήγαινε σε ξενοδοχείο, όταν υπήρχαν συγγενείς.
Το στρατιωτικό αυτοκίνητο στο οποίο επιβαίναμε μαζί με μερικούς άλλους επιβάτες, δεν χωρούσε πιο πολλούς, σταμάτησε στη μέση του ποταμού. Τα δρομολόγια εκείνη την εποχή ήταν πολύ επικίνδυνα και ταξίδευες μόνο αν υπήρχε μεγάλη ανάγκη, γιατί ούτε δρόμοι υπήρχαν κι αυτοί που υπήρχαν ήταν γεμάτοι νάρκες. Έτσι τα ταξίδια γίνονταν με στρατιωτικά αυτοκίνητα λίγο πιο μεγάλα από ένα τζιπ για να είναι ευέλικτα στους στενούς και κακοτράχαλους δρόμους, τα λεγόμενα «τριών τετάρτων».
Τα ορμητικά νερά του ποταμού Βούλγαρη, κοντά στο Κεφαλόβρυσο ήταν πιο βαθιά από ό,τι υπολόγιζαν ο οδηγός κι ο βοηθός του που όταν το αυτοκίνητο βρισκόταν στη μέση του ποταμού , τα νερά μπήκαν στον κινητήρα και το «τριών τετάρτων» σταμάτησε.. Μείναμε άφωνοι από το φόβο και το δέος, πέντε έξη επιβάτες που είμαστε μέσα. Μόνο ο θόρυβος ακουγόταν των νερών που ολοένα ανέβαιναν πιο ψηλά κι απειλούσαν να μπουν στην καρότσα και να το παρασύρουν στα βαθιά . Η γιαγιά μου που με κρατούσε στην αγκαλιά της προσευχόταν ψιθυριστά στον άγιο Κωνσταντίνο τον προστάτη άγιό της να μας σώσει.
Ήταν χειμώνας του 1947 ή του 1948. Ο ανταρτοπόλεμος δεν είχε τελειώσει ακόμα. Πάνω απ΄ τους μπροστινούς τροχούς, στα φτερά του «τριών- τετάρτων» κάθονταν δυο στρατιώτες κρατώντας τα ανιχνευτικά μηχανήματα για τις νάρκες, που ήταν τώρα χωμένοι μέχρι την κοιλιά μέσα στο παγωμένο νερό.
Αυτή όμως δεν ήταν η τελευταία περιπέτειά μου σε ποτάμια. Μια φορά σε ηλικία δέκα ή έντεκα χρονών προσπάθησα να περάσω μόνος μου τον Αλιάκμονα περπατώντας επάνω στον κορμό ενός δέντρου. Υπήρχε ένας μεγάλος κορμός που φαινόταν να ενώνει τη μια όχθη με την άλλη σαν μια γέφυρα για απερίσκεπτους, όπως εγώ. Περπάτησα ισορροπώντας πάνω στον κορμό που ενώ φαινόταν σταθερός μέχρι τη μέση, από εκεί και κάτω έχασε τη σταθερότητά του κι άρχισε αργά-αργά να κινείται και να γυρίζει γύρω απ΄ τον εαυτό του ώσπου δίχως να το καταλάβω χώθηκε ολόκληρος μαζί με εμένα κάτω απ΄ το νερό. Ευτυχώς κάποιος γενναίος άνθρωπος αψηφώντας τον κίνδυνο πήδησε στο ποτάμι και μ’ έβγαλε στην όχθη.
Η γενναία αυτή πράξη αυταπάρνησης καθώς και άλλες παρόμοιες γενναίες πράξεις θα μπορούσαν να θεμελιώσουν την πίστη μου σ’ ένα κόσμο που μας περιβάλλει με αγάπη και στοργή, αν είχα τότε την πνευματική ωριμότητα να καταλάβω το βαθύτερο νόημά τους. Δεν θα ήταν ανάγκη να νιώσω όλη αυτή την πίκρα και την κατάθλιψη της αποξένωσης , της μοναξιάς και της περιπλάνησης. Αλλά αυτά τα σκέφτεται κανείς πολύ αργότερα καθώς συνεχίζεται το ταξίδι του Οδυσσέα και τα παθήματα μέχρι το φτάσιμο στην Ιθάκη.
Αυτού του είδους η μάθηση είναι εμπειρία. Μαθαίνει κανείς ό,τι παθαίνει. « Μπορούμε να μάθουμε πολλά» λέει ο δρ. Τζον Φίνκερ « για την ανθρώπινη φύση, την προσφορά και τη θεραπεία, αν πορευόμαστε πιο αργά, ακούμε και αισθανόμαστε. Τότε θα καταλάβουμε ότι η ζωή μας περιβάλλεται από αγάπη και στοργή.» Μπορούμε να μάθουμε πολλά, αν δεν ξεχάσουμε τον προορισμό μας, τον τελικό σκοπό που δίνει το βαθύτερο νόημα της ζωής μας.
Τα παθήματα στη ζωή μου νομίζω ότι δεν σταμάτησαν ποτέ. Το ότι σώθηκα έξη φορές απ’ το θάνατο από πνιγμό πιστεύω ότι έφταναν για να πιστέψω ότι ο Θεός προσέχει τη ζωή μου και νοιάζεται για μένα; Προς τί λοιπόν η τόση λύπη, η απόγνωση , η απελπισία, ο φόβος και η δειλία; Όλα αυτά γεμίζουν την ψυχή με τόση πίκρα που είναι δύσκολο να πιστέψεις ότι ως άνθρωπος αξίζεις για να σε περιβάλλει ο Θεός με την αγάπη Του και τη στοργή Του. Χρειάζεται δύναμη και θάρρος να πιστέψεις ότι ο άνθρωπος έχει αιώνια αξία. «Οι άνθρωποι επειδή δε βλέπουν ούτε στον ίδιο τον εαυτό τους ούτε στον αδελφό τους την αυθεντική και αιώνια αξία τους γίνονται τόσο θηριωδώς κακοί στις αμοιβαίες σχέσεις τους, και τόσο εύκολα σκοτώνουν ο ένας τον άλλον.»(Σωφρόνιος Σαχάρωφ, Γράμματα στη Ρωσία).
Η πρώτη εμπειρία όπως και η πρώτη μέρα της ζωής είναι σημαδιακή. Πολλοί πεθαίνουν τη μέρα που γεννήθηκαν ή φοβούνται να μη ξαναζήσουν αυτό που γνώρισαν την πρώτη μέρα που ήταν σε θέση να θυμούνται τον εαυτό τους. Μια παροιμία λέει ότι με αυτό που ζει κανείς , με αυτό και πεθαίνει . Η Αγία Γραφή ορίζει την εικόνα ως το σχέδιο μέσα στο οποίο πορεύεται κανείς. Δηλαδή ο άνθρωπος σχηματίζει μια εικόνα για τον εαυτό του και τον κόσμο και με αυτή ζει. Ποια εικόνα θα σχημάτιζα για τον εαυτό μου και για τον κόσμο, όταν οι πρώτες εικόνες που αντίκρισα στη ζωή μου ήταν εικόνες πολέμου και οι πρώτες εμπειρίες μου ήταν εμπειρίες από χιονισμένα βουνά και επικίνδυνα ποτάμια; Το πέρασμα του ποταμού υπήρξε για μένα η αρχετυπική εικόνα γι΄ αυτό που ήμουν και γι΄ αυτό που είναι ο κόσμος: Ο κόσμος είναι ένα επικίνδυνο πέρασμα.
Πολλοί σκέφτονται μοιρολατρικά. Οι άνθρωποι αυτοί σκέφτονται ότι ο άνθρωπος γεννιέται για να πεθάνει και όλη του τη ζωή προσπαθεί να ξεχάσει το θάνατο. Ως χριστιανός δεν είμαι μοιρολάτρης . Για έναν χριστιανό η μνήμη του θανάτου είναι αρετή, ενώ η λήθη του θανάτου είναι αμαρτία.
Όλη αυτή η ζωή, όλο αυτό το ταξίδι της ζωής, τα συμβάντα, οι εμπειρίες, οι σκέψεις , τα αισθήματα , όταν την εκλάβουμε στην έσχατη πραγμάτωσή της, θα φανεί ως μια και μοναδική πράξη. Για μένα που πάντοτε ένιωθα στην ψυχή μου μια διαρκή ανησυχία κι ανυπομονησία η πράξη αυτή μοιάζει με το πέρασμα επικίνδυνου ποταμού. Μιλώντας γενικά μπορώ να παρομοιάσω τη ζωή μου σαν το πέρασμα μέσα από την απελπισία και την απόγνωση στο φως της καθαρής συνείδησης και της ψυχικής γαλήνης.
Στο τέλος της κινηματογραφικής ταινίας του Τσάρλι Κάουφμαν «Η αιώνια λιακάδα του καθαρού μυαλού» ακούγεται αυτό το τραγούδι: « Όλοι μαθαίνουν κάποτε. / Αιώνια λιακάδα του Άσπιλου Πνεύματος!/ Πόσο ευτυχισμένος είναι ο αθώος!»