Εναντίον της ανωνυμίας

Του Μόσχου Εμμ. Λαγκουβάρδου

«Έχουμε πόλεμο γι΄ αυτό γράφουμε με ψευδώνυμο», έτσι σχολίασε κάποια άγνωστη την αντίθεσή μου στη χρήση ψευδώνυμου. Πράγματι έχουμε πόλεμο, αλλά τι πόλεμο. Δεν είναι πόλεμος της δύναμης εναντίον της άλλης δύναμης ή των γνώσεων που κατέχουμε εμείς εναντίον των γνώσεων που κατέχουν οι άλλοι. Είναι σύγκρουση πολιτισμών και ο νικητής δεν είναι αυτός που κατέχει μεγαλύτερη δύναμη στα όπλα ή στην πολιτική ή αυτός που έχει δίκιο έναντι αυτών που έχουν άδικο. Είναι σύγκρουση πολιτισμών και ο νικητής είναι αυτός που έχει αγάπη.
Ένα ζευγάρι χώρισε και δώδεκα χρόνια προσπαθούσαν να αποδείξουν ποιος έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο. Ο χωρισμός τους πλήγωσε τα παιδιά τους και τα δίχασε όχι γιατί τα παιδιά τους ενδιαφέρονταν να μάθουν ποιος απ΄ τους δυο έχει δίκιο και ποιος έχει άδικο. Ο χωρισμός τους δίχασε τα παιδιά τους και τα πλήγωσε γιατί δεν είχαν αγάπη ο ένας για τον άλλον. Κι αν ποτέ αποδεικνυόταν ότι η γυναίκα ή ο άντρας είχε δίκιο, αυτός που έσφαλε θα μπορούσε να πει στον άλλον που βρήκε το δίκιο του: «Είχες δίκιο, αλλά δεν μ’ αγαπούσες». Στον πολιτισμό σύμφωνα με τη Διδασκαλία της Ορθοδοξίας η αγάπη είναι το πολυτιμότερο αγαθό! Έτσι θα πιστεύουν, είπε ο Κύριος, ότι ο Χριστός Ανέστη, όταν θα έχετε αγάπη μεταξύ σας.
Πάντα με απασχολεί το θέμα της ανωνυμίας. Σε όλα τα βιβλία δοκιμίων που έγραψα περιέχονται περισσότερα ή λιγότερα δοκίμια με το θέμα αυτό. Από το βιβλίο «Ένας ήσυχος άνθρωπος», Εκδόσεις των Φίλων, παραθέτω τα λόγια αυτά σαν μια μικρή εισαγωγή στο θέμα της ανωνυμίας: « Τα πνευματικά στοιχεία (το όνομα κλπ.) τα οποία εξατομικεύουν τον άνθρωπο είναι προϋπόθεση της ελευθερίας του. Λήθη αυτών των ουσιαστικών στοιχείων του προσώπου, είναι μνήμη ανελευθερίας. Ο Οδυσσέας, όσο ήταν στην σπηλιά του Κύκλωπα, αποκαλούσε τον εαυτό του «κανέναν». Όταν ελευθερώθηκε φώναξε: «Ο καστροπορθητής Οδυσσέας σε στράβωσε, ο γιός του Λαέρτη, που στην Ιθάκη οικίαν έχει».
Οι Κύκλωπες, γένος αγρίων, κατά τον Όμηρο, ούτε ήθη έχοντες, ούτε νόμους, δεν αδιαφορούσαν για το όνομα, την καταγωγή, το επάγγελμα, ακόμα και για το θρήσκευμα, παρόλο που οι ίδιοι ζούσαν «υπεροπτικά αμεριμνούντες περί των θεών».
(…) Αυτό που διακυβεύεται στις μέρες μας είναι η ελευθερία στο όνομα ενός γενικού ψευτοσυμφέροντος. Αυτό είναι το αγαθό που κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Ο υποβαθμισμένος, ο υποτιμημένος άνθρωπος δεν είναι αληθινά ελεύθερος.
Στο τελευταίο βιβλίο μου συλλογής δοκιμίων κινηματογράφου με τίτλο «Ο Θεός του Θερισμού» το οποίο διακινούν τα βιβλιοπωλεία «Παιδεία» (Κανάρη 11, Λάρισα 41223) αναφέρομαι επίσης στη ανωνυμία στο δοκίμιο για την κινηματογραφική ταινία του Τσάρλι Κάουφμαν «Η αιώνια λιακάδα του καθαρού μυαλού». Η ταινία τελειώνει με ένα τραγούδι, το τραγούδι «Όλοι κάποτε μαθαίνουν». Παραθέτω τα λόγια του τραγουδιού: «Όλοι μαθαίνουν κάποτε/ Ο κόσμος ξεχνάει κι ο κόσμος ξέχασε./ Αιώνια λιακάδα του Άσπιλου Πνεύματος!/ Κάθε προσευχή δεκτή/ και ευχή παραιτημένη./ Πόσο ευτυχισμένος είναι ο αθώος!».
‘Ένα άλλο απόσπασμα είναι από το ίδιο δοκίμιο είναι αυτό με τα λόγια του Τόμας Μέρτον απ΄ το βιβλίο του «Καινούριος άνθρωπος»: «Καλούμαστε να βγούμε απ΄ το σκοτάδι στο φως. Η νύχτα αυτού του κόσμου είναι η σύγχυση, η ρουτίνα, η μετριότητα και η νωθρότητα της καθημερινής ζωής και οι πειρασμοί της. Όταν ο Χριστός μας λέει, ότι η επαγρύπνηση και η ετοιμότητα είναι βασικό καθήκον του χριστιανού, μας λέει με άλλα λόγια, ότι πρέπει να διατηρούμε την ελευθερία μας σε κατάσταση επαγρύπνησης, έτοιμη να ξεπεράσει σε κάθε στιγμή την αποβλακωτική συμβατικότητα της συνηθισμένης καθημερινής ζωής, με αποφάσεις που στερεώνουν την πνευματική μας ταυτότητα παιδιών του Θεού».
Παραθέτω αυτό το απόσπασμα για δυο τα πιο σπουδαία κατ΄ εμέ στοιχεία του, την «επαγρύπνηση» και την «ελευθερία». Η επαγρύπνηση προϋποθέτει την ελευθερία και η ελευθερία προϋποθέτει την επαγρύπνηση. Δεν είναι ελεύθερος αυτός που δεν είναι άγρυπνος (πάντα ανοιχτά, πάντα άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου) και ενεργεί σε κατάσταση «ύπνου», δίχως συνείδηση των πραττομένων. Ούτε είναι άγρυπνος αυτός που ενεργεί ανελεύθερα, δηλαδή δίχως καθαρή συνείδηση και δίχως αρετή και τόλμη.
Αυτός που δεν ενεργεί με καθαρή συνείδηση έχει πέσει σε κατάσταση αναίτιας ή υπαίτιας μέθης του ύπνου, η οποία αίρει την καθαρή συνείδηση. Ο Αμερικανός ποιητής Ρόμπερτ Λαξ που ζούσε στα Δωδεκάνησα επί δικτατορίας φοβούνταν τους αστυνομικούς που τον παρακολουθούσαν γιατί τον θεωρούσαν πράκτορα της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών. «Γιατί φοβάσαι;» του έλεγα. «Αφού ξέρουν ότι είσαι ποιητής. Έκαναν έρευνες στο σπίτι σου, είδαν τα βιβλία σου, ξέρουν πως ζεις εδώ είκοσι χρόνια, φτωχικά, παρέα με τους ξυπόλυτους ψαράδες του νησιού.» «Δεν τους φοβάμαι» είπε. «Τους ξέρω και με ξέρουν». «Φοβάμαι τον ύπνο τους».
Ο Ιησούς ζητεί από μας να είμαστε άγρυπνοι και να προσευχόμαστε. «Αγρυπνείτε και προσεύχεσθε για να μην πέσετε σε πειρασμό». Η αγρύπνια χωρίς την ταπείνωση της προσευχής είναι μπορεί να είναι πανουργία. Η υπαίτιος πλήρης μέθη στην ποινική δίκη αίρει την ενοχήν του κατηγορουμένου και ο κατηγορούμενος κηρύσσεται αθώος παράλον που ετέλεσε την πράξη.
Οι σταυρωτές του Ιησού σύμφωνα με τα λόγια Του «άφες αυτοίς ουκ οιδασι τι ποιούσι» είναι αθώοι γιατί δεν ξέρουν τι κάνουν όχι από δική τους υπαιτιότητα. Ενώ οι Φαρισαίοι από δική τους υπαιτιότητα δεν ξέρουν τι κάνουν γι’ αυτό είναι ένοχοι. «Αν δεν πιστεύετε τα λόγια μου, πιστέψτε στα έργα που είδατε».
Στην ποινική δίκη αυτός που μεθάει σκοπίμως (υπαίτος πλήρης μέθη) και τελεί μια άδικη πράξη κηρύσσεται ένοχος, γιατί η μη συνείδηση των πραττομένων δεν είναι αναίτια.
Όταν κρύβεται κανείς πίσω απ΄ την ανωνυμία και ενεργεί στην πραγματικότητα θέλει να ενεργεί χωρίς συνείδηση ή χωρίς ευθύνη (που είναι το ίδιο) των πραττομένων. Ενεργεί ξεγελώντας τον εαυτό του ότι αφού κανείς δεν γνωρίζει ποιος είναι ούτε ο ίδιος γνωρίζει τι κάνει.
Σύμφωνα με τα πορίσματα της σύγχρονης Επιστήμης, η οποία ανακαλύπτει αυτά που οι Πατέρες της Εκκλησίας κατέγραψαν από την προσωπική τους εμπειρία με την φώτιση του Αγίου Πνεύματος, ότι ο Θεός φυλάσσει το Ασυνείδητο του ανθρώπου. Με άλλα λόγια ακόμα και στην πιο πωρωμένη ψυχή μένουν ίχνη ελευθερίας. Η ελευθερία του πνεύματος δεν αίρεται παρά μόνο με την συγκατάθεσή μας. «Κανένας δεν μπορεί να αφαιρέσει την ελευθερία του πνεύματός σου » λέει ο άγιος Χρυσόστομος, «δίχως την συγκατάθεσή σου».
Οι γράφοντες με ψευδώνυμο αιτιολογούν την πράξη τους επικαλούμενοι την ακατανοησία των άλλων. Ο Ιησούς σε περιπτώσεις ακατανοησίας π.χ. στην περίπτωση της ανάκρισής Του από τον Πιλάτο τήρησε σιωπή.
Θα με ρωτήσεις ίσως, ευγενικέ αναγνώστη, εν τοιαύτη περιπτώσει πρέπει να σωπαίνουμε κι όταν οι σκέψεις μας είναι ορθές; Ίσως δεν θα έσφαλα αν έλεγα ότι ο Διάβολος είναι γεμάτος ορθές σκέψεις, τις οποίες όμως διαψεύδει η υπερηφάνειά του.
Δεν αρκεί να γράψουμε μια σωστή σκέψη δίχως αγάπη. Αν μια γυναίκα μαγειρεύει το φαγητό της σωστά, εφαρμόζοντας δηλαδή τέλεια τη συνταγή ενώ όλη την ώρα καταριέται το σύζυγό της «να φας να σκάσεις» νομίζετε ότι το φαγητό αυτό δεν θα είναι δηλητήριο για το σύζυγό της; «Μόνο τα λόγια που λέγονται με αγάπη θα ακουστούν». Πάψτε λοιπόν αυτό το αιώνιο «πιγκ πογκ» μεταξύ σας κάτω από τα ψευδώνυμά σας. «Πιγκ πόγκ» είναι το παιχνίδι να πετάει ο ένας στον άλλον το μπαλάκι για την ικανοποίηση ότι τον φέρνει σε όσο πιο δύσκολη θέση μπορεί.

Βιβλία μικρών δοκιμίων του Μ.Ε.Λαγκουβάρδου
από τις Εκδόσεις των Φίλων:
--------------------------------------------
Η ΖΩΗ ΕΙΝΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ, Αθήνα 1998
ΕΝΑΣ ΗΣΥΧΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ, Αθήνα 2000
Η ΜΟΝΑΞΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΕΡΙΝΗς ΣΚΟΠΙΑΣ Αθήνα 2002
ΣΤΟ ΜΕΣΟΝ ΤΗς ΣΤΙΓΜΗΣ Αθήνα 2003
ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΚΥΝΗΓΟΥ Αθήνα 2006

Βιβλία μικρών δοκιμίων του Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
Διανομή Βιβλιοπωλεία "Παιδεία" Λάρισας
---------------------------------------------
DESIDERATA, Αθήνα 2005
Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ, Αθήνα 2ΟΟ7