Πνευματικές υποθήκες του Ελληνολάτρη Αμερικανού ποιητή και αείμνηστου φίλου Ρόμπερτ Λαξ στα Ελληνικά

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Κατά τη μακρόχρονη φιλία μας με τον Ελληνολάτρη Αμερικανό ποιητή Ρόμπερτ Λαξ, τον άκουγα με θαυμασμό να μου μιλάει για διάφορα πράγματα , γύρω από την ζωή και ιδίως γύρω από την Τέχνη. Υπήρξε ένας άνθρωπος αφιερωμένος σε όλη του τη ζωή στην ποίηση. Η ζωή του ήταν ένα ποίημα. Πίστευε ότι η ζωή η ίδια γράφει το ποίημα. Κάποιο ποίημά του αρχίζει με αυτά τα λόγια: "Είναι απόγευμα και είναι η ώρα να κάνεις ένα ποίημα για το απόγευμα. Το απόγευμα κάνει ένα ποίημα για τον εαυτό του."

Σαν τους Αγίους της Εκκλησίας μας δεν έγραψε ούτε μια σειρά, που δεν την είχε ζήσει. Για να γράψει για του μαύρους έζησε μαζί τους στο γκέτο των μαύρων στη Νέα Υόρκη όταν ήταν ακόμα φοιτητής στο Κολούμπια, κι όταν αργότερα ήταν συνεκδότης του περιοδικού "Ιωβηλαίου". Για να γράψει το "Τσίρκο του Ήλιου", το αριστούργημά του, δούλεψε μερικά χρόνια ως κλόουν στο Τσίρκο Χριστιάνι. Για να γράψει για τους δύτες της Καλύμνου πήγε ο ίδιος στο σπογγαλιευτικό ταξίδι στις ακτές της Βεγγάζης και έμεινε σ΄ ένα βαρκάκι έξι μέτρων για μερικούς μήνες, χωρίς να επιτρέπεται από τις αρχές να πλησιάσουν στη στεριά. Μια φορά μέσα από το βαρέλι του νερού βγήκε ένας ψόφιος ποντικός. Οι δύτες κι αυτός συνέχιζαν να πίνουν απ΄το νερό αυτό.

Η φιλία μου με το Ρομπέρτο διήρκησε 40 χρόνια περίπου, μέχρι το τέλος της ζωής του. Δυο μήνες πρίν πεθάνει με πήρε στο τηλέφωνο από την Πάτμο και με τρεμάμενη φωνή μου είπε: " Είσαι ένα παιδί κι έτσι να μείνεις". Αυτά ήταν τα τελευταία λόγια του σε μένα. Πέθανε δυο μήνες αργότερα, στις 29 Σεπτεμβρίου 2000, στην Αμερική.

Μιλούσαμε για πολλά θέματα για τον κόσμο και για τη ζωή στον κόσμο. Για το μόνο που δεν μιλήσαμε ποτέ ήταν για τη θεολογία. Είχε μελετήσει τους Έλληνες Πατέρες της Εκκλησίας. Μου πρότεινε όταν συναντηθήκαμε για πρώτη φορά στην Κάλυμνο, να διαβάσω τους Νηπτικούς Πατέρες της Εκκλησίας στη Φιλοκαλία, τον Άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο, τον Άγιο Ιωάννη της Κλίμακος κ.α.
Η Ορθοδοξία είναι εμπειρική. Η πίστη δεν μεταδίδεται με τη γνώση, αλλά με την εμπειρία. Ο Ρομπέρτος πίστευε πως αν δεν μάθαινα τίποτε από τη ζωή του, από την αγάπη του για τον Ιησού, από την εσωτερική του ευσέβεια, από την ησυχία του, την απλότητά του, δεν θα μάθαινα τίποτε, έστω και αν μου διάβαζε για τη θρησκεία τόσους τόμους βιβλίων όσοι είναι οι τόμοι της Βρεττανικής Εγκυκλοπαίδειας.

Με την ίδια βεβαιότητα για τον μυστικό τρόπο που μαθαίνεις κανείς με το παράδειγμα, δεν κράτησα ποτέ την παραμικρή σημείωση. Το θεωρούσα βεβήλωση, να καταγράφω τα λόγια του. Με εξαίρεση τις πνευματικές υποθήκες που ακολουθούν. Κατέγραψα τα λόγια του περισσότερο για να κρατήσω τον χαρακτηριστικό τρόπο που μιλούσε τα Ελληνικά:

"Για μένα η ζωή μας είναι κάθε στιγμή. Δεν έχει σαράντα χρόνια πρόγραμμα. Σε κάθε στιγμή που ζεις υπάρχουν δύο πράγματα τουλάχιστον: Υπάρχει ο Μόσχος και υπάρχει ο Θεός. Και υπάρχει ό,τι σου φέρνει ο Θεός."

"Για μένα, ό,τι σου φέρνει ο Θεός είναι μυστικό. Και πρέπει να το δεις όσο μπορείς με αγάπη και σεβασμό και με ευχαρίστηση (ευγνωμοσύνη). Αυτό είναι όλο. Δεν έχω άλλο πρόγραμμα. Θα περιμένεις την κάθε στιγμή να ανοίγει σαν λουλούδι και θα το βλέπεις με αγάπη."

"Όταν βλέπεις τα πράγματα έτσι δεν βλέπω πως θα βρεις προβλήματα και αμφιβολίες για πράγματα. Δεν κυνηγάς για πράγματα, αλλά ό,τι βρεις μπροστά σου θα το δεις με εκτίμηση και ευγνωμοσύνη. Όταν κάνεις πολύ με τη ζωή, δεν κάνεις πολύ με την Τέχνη, λέει ο Ράϊνχαρτ*,"

"Τα λάθη στον τομέα της υπομονής, στον τομέα της αγάπης, δεν διορθώνονται με λιγότερο υπομονή, με λιγότερη αγάπη. Τα λάθη στον τομέα της υπομονής, στον τομέα της αγάπης διορθώνονται με περισσότερο υπομονή, με περισσότερη αγάπη."

___________________________________________
*Αμερικανός ζωγράφος, φίλος του Ρόμπερτ Λαξ.