ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΑΝΤΡΕΙ ΤΑΡΚΟΦΣΚΙ

Λαρισινά
Δοκίμια
Μ.Ε.Λαγκουβάρδου





Εις μνήμην Αντρέιϊ Ταρκόφσκι
Με ευγνωμοσύνη

Πέρασαν είκοσι δύο χρόνια από το θάνατο του Αντρέϊ Ταρκόφσκι ,στις 26 Δεκεμβρίου του Ι986. Ο Ταρκόφσκι , σκηνοθέτης του Ρωσικού κινηματογράφου, υπήρξε ένας θαρραλέος και μεγαλόψυχος πνευματικός δημιουργός, σε καιρούς δύσκολους στην πατρίδα του.
Το έργο του Ταρκόφσκι , που είναι ένας ύμνος στην ελευθερία του ανθρώπου, διώχτηκε απ΄ το κομμουνιστικό καθεστώς και ο ίδιος με μεγάλο αγώνα προσπαθούσε να επιβιώσει στην πατρίδα του. Ώσπου κατόρθωσε να διαφύγει στη Δύση, όπου η αξία του έργου του αναγνωρίστηκε και ο ίδιος έλαβε τις πιο μεγάλες διακρίσεις στο χώρο του διεθνούς κινηματογράφου.
Ενδεικτικώς παραθέτουμε δυο παραδείγματα, της ταινίας «Ρουμπλιώφ» και της ταινίας «Σολάρις», που δείχνουν τη στάση του καθεστώτος απέναντι στο έργο του Ταρκόφσκι, που τον αναγκάζουν να εγκαταλείψει τη Ρωσία και να ζήσει με βαριά καρδιά στην ξενιτιά.
Το 1966 δίνεται στη Μόσχα μπροστά σε επιλεγμένους θεατές η πρεμιέρα της ταινίας του Αντρέϊ Ταρκόφσκι, με θέμα τη ζωή του αγιογράφου Αντρέϊ Ρουμπλιώφ, μαθητή του μεγάλου αγιογράφου Θεοφάνους του Έλληνα. Η ταινία κατακρίνεται ως ανήθικη και εξαιρετικά ωμή και μπαίνει στο αρχείο (!), μια που ο σκηνοθέτης αρνείται να αλλάξει το παραμικρό.
Η επόμενη ταινία που γύρισε ο Ταρκόφσκι στη Σοβιετική Ένωση «Σολάρις», στη Δύση βραβεύεται με τις εξής διακρίσεις: Βραβείο για την καλύτερη ταινία της χρονιάς στο φεστιβάλ του Λονδίνου, βραβείο του Διεθνούς Ευαγγελικού Κέντρου Κινηματογράφου, τιμητικό δίπλωμα του διεθνούς φεστιβάλ του Στράτφορντ κ.α.
Στη Μόσχα το πολιτιστικό τμήμα της Κεντρικής Επιτροπής κοινοποιεί στον Ταρκόφσκι τις ενστάσεις του για τις οποίες ο Ταρκόφσκι γράφει στο ημερολόγιό του: «Σημείωσα τριάντα πέντε από αυτές. Τις παραθέτω παρακάτω. Είναι τόσο πολλές που αν τις λάβαινα όλες υπόψη μου, θα ‘πρεπε απλούστατα να καταστρέψω την ταινία. Φαίνεται πως τα πράγματα είναι ακόμη πιο κωμικοτραγικά απ΄ ό,τι τότε με τον Ρουμπλιώφ.»
Το 1984 σε μια συνέντευξη τύπου στο Μιλάνο ο Ταρκόφσκι ανακοινώνει στους Ιταλούς και ξένους δημοσιογράφους την απόφαση τη δική του και γυναίκας του Λαρίσας, να παραμείνουν στη Δύση. «Αυτή είναι η χειρότερη στιγμή της ζωής μου» λέει στην αρχή της συνέντευξης.
Συμπληρώθηκαν αυτό το μήνα είκοσι δύο χρόνια από το θάνατο του Αντρέϊ Ταρκόφσκι. Στα χρόνια αυτά τόσο η αξία του έργου όσο και ο ίδιος έχουν αναγνωριστεί σε όλο τον κόσμο. «Υπάρχουν καλλιτέχνες», γράφει στον πρόλογό της στο ημερολόγιό του με τίτλο «Μαρυρολόγιο» η γυναίκα του Λαρίσα Ταρκόφσκαγια, «που μας μεταδίδουν το μέτρο και την αλήθεια των πραγμάτων, σ΄ ένα κόσμο ΄.οπου ορισμένες πνευματικές αξίες δεν είναι πια αξίες. Φέρουν, όπως ο Αντρέϊ αυτό το φορτίο σε όλη τους τη ζωή. Για το λόγο αυτό πρέπει να τους ευγνωμονούμε.»
Γράφοντας στη μνήμη του Αντρέϊ Ταρκόφσκι τις γραμμές αυτές θέλω να τονίσω κάτι που δεν συνάντησα σε άλλον καλλιτέχνη, ούτε θα συναντήσω, την αγωνία για τους νέους, για το νόημα της ύπαρξης, για την ανάγκη για ελευθερία, για το καθήκον να λές και να γράφεις όχι κάτι διαφορετικό από αυτό που νιώθεις.
Ο Ταρκόφσκι γράφει στο ημερολόγιό του»: «Πώς θα είναι τα παιδιά μας; Από μας εξαρτώνται πάρα πολλά. Όμως κι απ’ αυτά τα ίδια. Μέσα τους θά ’πρεπε να υπάρχει ζωντανό το αίτημα για ελευθερία, όμως για ανθρώπους που γεννήθηκαν μέσα στη σκλαβιά είναι δύσκολο να την αποτινάξουν. Από τη μια θα θέλαμε η επόμενη γενιά να έχει τουλάχιστον λίγη ησυχία, όμως απ’ την άλλη, η ησυχία είναι μια πολύ επικίνδυνη υπόθεση. Οι μικροαστοί και γενικά όλα όσα είναι ποταπά και μικροαστικά μέσα στην ψυχή μας, επιθυμούν την ησυχία. Μόνο που μέσα σ΄ αυτήν την ησυχία, οι περισσότεροι βυθίζονται σ΄ έναν πνευματικό λήθαργο. Αυτό που προέχει τώρα είναι να αναθρέψουμε τα παιδιά μας έτσι ώστε να έχουν αξιοπρέπεια και αυτοσεβασμό».
Για το σεβασμό και την ευγνωμοσύνη μας σ΄ αυτόν τον μεγαλόψυχο δημιουργό αρκεί να θυμούμαστε την αγωνιώδη αυτή ερώτηση που βγαίνει μέσα απ΄ το έργο του κι απ΄την ίδια τη ζωή του: «Πώς πρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε; Και πώς πρέπει να αναθρέψουμε τα παιδιά μας;»
Ο Θεός να αναπαύει την ψυχή σου Αντρέϊ!