10.3.11

Λεύκιου Α. Σενέκα: Περί Πνευματικής Γαλήνης


Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου


Ο Στωικός Λατίνος φιλόσοφος και ποιητής Λεύκιος Α. Σενέκας (Κορδούη π.Χ - Ρώμη μ.Χ.) ανήκει στη Νέα Στοά μαζί με τους Επίκτητο και Μάρκο Αυρήλιο. Κατά τη Στωική Φιλοσοφία ο στόχος του ανθρώπου είναι η ευδαιμονία στην οποία φθάνει κανείς όταν εξασφαλίσει στην ψυχή του τη γαλήνη. Η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί όχι μέσω της ηδονής, που εισηγήθηκαν οι οπαδοί του ηδονισμού και ο Επίκουρος, αλλά μέσω τη αρετής.

Όλα τα πράγματα στη φύση, κατά τους Στωικούς, διέπονται από την Ειμαρμένη, από μια αυστηρή νομοτέλεια, που υπαγορεύεται απ' το Λόγο, ο οποίος διαπερνά το σύμπαν. Ο Λόγος ταυτίζεται με το Θεό, ο οποίος δημιούργησε τον κόσμο και υπάρχει παντού. Η ευδαιμονία δεν είναι δυνατή, εάν ο άνθρωπος συμπεριφέρεται ενάντια στο Θεό ή στο Λόγο. Από την αδιάλειπτη παρουσία του Θεού επιβάλλεται η εναρμόνιση της συμπεριφοράς του ανθρώπου με τη φύση. Το ύψιστο ηθικό αξίωμα των Στωικών είναι το «ομολογουμένως τη φύσει ζην».

Το κέντρο γύρω απ' το οποίο στρέφονται οι Στωικοί είναι η αναζήτηση του νοήματος του κόσμου και της υπάρξεως. Η διάλυση της αρχαίας πόλης ανάγκασε το άτομο να στραφεί προς τον εαυτό του και να αναζητήσει τις δυνάμεις που θα προφυλάξουν την πνευματική του φύση από το πνεύμα της εποχής. Σήμερα η αποδυνάμωση των εθνικών κρατών (παγκοσμιοποίηση) υπονομεύει τους εθνικούς δεσμούς των ανθρώπων και αποστερεί το πρόσωπο από τους φυσικούς του συμμάχους μετατρέποντας το σε άτομο αποσπασμένο απ' τις ρίζες του.

Το έργο του Σενέκα διακρίνει βαθειά θρησκευτικότητα. Αγωνίζεται να αναμορφώσει τη ρωμαϊκή πολιτεία όχι δι’ εξωτερικών μέσων αλλά δια των ένδον. Κηρύττει την αγάπη προς τον πλησίον, τον οποίο θεωρεί ως κάτι ιερό. Θα μπορούσε να είναι δικό του το παρακάτω ρητό κάποιου χριστιανού αγίου «Είδες τον πλησίον, είδες τον Θεό». Του Σενέκα είναι τα λόγια: «Αν θέλεις να ζης για τον εαυτό σου, να ζης για τον άλλον». Η αγάπη αυτή πηγάζει απ' την αγάπη προς τον προσωπικό θεό μέσα στο στήθος σου, απ' τον θεό που σε διάλεξε ως κατοικητήριόν Του.

Με πόση στοργή και τρυφερότητα για τον άνθρωπο ο Σενέκας γράφει τα βιβλία του. Ενδεικτική της αγάπης του είναι η τελευταία παράγραφος του βιβλίου του περί πνευματικής γαλήνης: «Έχεις όλους τους τρόπους να διαφυλάξεις τη γαλήνη σου, προσφιλέστατε Σερένε». Το βιβλίο αυτό γράφτηκε για ένα νέο αξιωματικό της φρουράς του Νέρωνα. Ποιοι είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορείς να διαφυλάξεις τη γαλήνη σου την πνευματική; Ανάμεσα στα θέματα με τα οποία ασχολείται ο Σενέκας είναι οι αποτυχίες της ζωής, η αξία της φιλίας, η ιδιοκτησία ως πηγή άγχους, η αξία του δασκάλου, το μαρτύριο μιας τεχνητής ζωής, συμβουλές για τη διασκέδαση κ.ά. «Πρόκειται για ένα αξιοθαύμαστο όγκο ανθρώπινης σοφίας που προσπαθεί να στηρίξει τον άνθρωπο και να τον προφυλάξει από την πλήξη και τη νεύρωση» επισημαίνει ο μεταφραστής και σχολιαστής Νίκος Πετρόχειλος.

Ο Σενέκας ο οποίος άσκησε το επάγγελμα του δικηγόρου στη Ρώμη, ανέλαβε επίσης ανώτερα δημόσια αξιώματα και έφθασε να γίνει μέχρι ύπατος. Υπήρξε δάσκαλος του Νέρωνα στον οποίο δίδαξε πώς να διοικεί με επιείκεια. (Φαντασθείτε να μην του δίδασκε !) Ο Σενέκας εξορίστηκε στην Κορσική για οχτώ χρόνια και υπέστη μαρτυρικό θάνατο εξαναγκασθείς από τον Νέρωνα να αυτοκτονήσει. (Βιβλιογραφία: Ν. Λούβαρι, Ιστορία της Φιλοσοφίας τ. Α', -Β.Χ. Ιωαννίδου, Ο Απόστολος Παύλος και οι Στωϊκοί Φιλόσοφοι - Ν. Πετρόχειλου, Εισαγωγή).


"Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ"

Δεν υπάρχουν σχόλια: