Ουίλλιαμ Τζέϊμς, "Η βούληση της πίστης"

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Διαβάζοντας το βιβλίο του Ουίλλιαμ Τζέϊμς «Η βούληση της πίστης» (θεωρώ ότι είναι ένα από τα καλύτερα βιβλία που έχω διαβάσει), θυμήθηκα τη φιλία μου με τον Ρόμπερτ Λαξ στην Κάλυμνο, ίσως και γιατί συμπληρώνονται σήμερα ακριβώς πέντε χρόνια απ' το θάνατο του !

Πρέπει να ζήσεις σ' ένα μικρό νησί για να καταλάβεις τη νοοτροπία των κατοίκων του. Πιστεύουν κατ' αρχήν ότι το νησί τους είναι το κέντρο της γης. Με βάση την πίστη τους αυτή, αυτός που δεν συμμετέχει άμεσα στο γίγνεσθαι του νησιού, οπωσδήποτε είναι κάποιος που επιβουλεύεται το μικρό τους σύμπαν.

Στην περίπτωση του Ρόμπερτ Λαξ ίσχυε το δεύτερο, ιδίως για τους από ιδιοσυγκρασία σκεπτικιστές, οι οποίοι τον κρατούσαν σε απόσταση γιατί φοβούνταν ότι είναι κατάσκοπος! Αντίθετα οι απλοί άνθρωποι του νησιού, οι ψαράδες, οι ναυτικοί, οι δύτες... τον αγαπούσαν και χαίρονταν τη φιλία του. Μερικοί βέβαια, ανάμεσα σ' αυτούς κι εγώ, που η αγάπη τους ήταν πάνω από όλα αυτά δεν νοιάζονταν γιατί τον αγαπούσαν ακόμα κι αν ήταν αλήθεια, ότι ήταν πράγματι ένας κατάσκοπος.

Ο Ουίλλιαμ Τζέϊμς θα σκεφτόταν αν ήταν στη θέση μας κάπως έτσι, σύμφωνα με το νόημα του βιβλίο του: Τι μας αποδεικνύει ότι η εξαπάτηση δια της ελπίδας είναι χειρότερη από την εξαπάτηση δια του φόβου; Αν πέφτουμε έξω στην εκτίμηση μας γι' αυτόν τον άνθρωπο και είναι αλήθεια ότι είναι κατάσκοπος τουλάχιστον απολαμβάνουμε τη φιλία του. Αν φοβούμαστε ότι είναι κατάσκοπος και τον αποφεύγουμε, αν δεν είναι κατάσκοπος χάνουμε τη χαρά της φιλίας και μένουμε με τους φόβους μας και με τους ενδοιασμούς μας.

«Δεν επιθυμώ» λέει απευθυνόμενος στους σκεπτικιστές «καταπιέζοντας με τις απόψεις σας τη φύση μου (η οποία έχει τελικά κάποιο ρόλο να παίξει σε αυτή την υπόθεση), να εγκαταλείψω τη μοναδική μου ευκαιρία στη ζωή να βρεθώ στην πλευρά των νικητών»

Ο Τζέϊμς πιστεύει ότι η επιθυμία για ένα συγκεκριμένο είδος αλήθειας δίνει ζωή σ' αυτήν την αλήθεια και φέρνει το εξής παράδειγμα: «Ένα ολόκληρο τραίνο γεμάτο επιβάτες (που ο καθένας τους είναι αρκετά γενναίος) θα λεηλατηθεί από λίγους ληστές, απλώς και μόνον επειδή οι τελευταίοι μπορούν να βασίζονται ο ένας στον άλλον.

Απεναντίας, κάθε επιβάτης φοβάται πως, εάν κάνει κάποια κίνηση αντίστασης, θα τον πυροβολήσουν πριν προλάβει να τον βοηθήσει κάποιος συνεπιβάτης του. Εάν όμως πιστεύαμε ότι ολόκληρο το βαγόνι θα ξεσηκωνόταν αμέσως μαζί μας, τότε ο καθένας μας ξεχωριστά θα όφειλε να εξεγείρεται και δεν θα είχαμε ούτε καν απόπειρες ληστείας τραίνων. Υπάρχουν, επομένως, περιπτώσεις όπου ένα γεγονός δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ, εκτός και αν πιστεύουμε εκ των προτέρων ότι θα συμβεί.»

Ενδιαφέρον είναι το συμπέρασμα του Τζέϊμς στο βιβλίο του αυτό: «Σε όλες τις σημαντικές δοσοληψίες της ζωής είμαστε υποχρεωμένοι να κάνουμε ένα άλμα προς το άγνωστο. Εάν αποφασίσουμε να αφήσουμε άλυτα τα ερωτήματα που μας θέτει η ζωή, αυτό είναι μια επιλογή. Εάν αμφιταλαντευόμαστέ ως προς την απάντηση μας, και αυτό επίσης είναι μια επιλογή. Οποιαδήποτε όμως επιλογή κι αν κάνουμε, την κάνουμε με δικό μας κίνδυνο...

Στεκόμαστε σε ένα ορεινό πέρασμα, μέσα στη χιονοθύελλα και την πυκνή ομίχλη, και το μόνο που βλέπουμε είναι κάποιες υποψίες μονοπατιών που μπορεί να αποδειχτούν απατηλά. Εάν παραμείνουμε ακίνητοι, θα πεθάνουμε απ' το κρύο. Εάν πάρουμε λάθος δρόμο, θα γκρεμοτσακιστούμε. Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα εάν υπάρχει σωστός δρόμος. Τι πρέπει να κάνουμε; «Να φανούμε δυνατοί και γενναίοι.» Να κάνουμε το καλύτερο, να ελπίζουμε για το καλύτερο και να δεχτούμε αυτό που θά 'ρθει. Εάν ο θάνατος βάζει σε όλα τέλος, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να τον αντιμετωπίσουμε» .

"Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ",Βιβλιοπωλεία "Παιδεία", Λάρισα