Η παρόρμηση της αγάπης ως κίνητρο της Νοεράς Προσευχής

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

|Το κεφάλαιο 24 του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου μιλάει επίσης για την Νοερά Προσευχή. ,Η Νοερά προσευχή εμποδίζεται , αν λείπει η παρόρμηση της αγάπης. Κίνητρο πάντα της Νοεράς Προσευχής είναι η αγάπη. Η παράγραφος πέντε του 24ου κεφαλαίου του Ευαγγελίου του Ματθαίου, είναι μια παραβολή για την Νοερά Προσευχή.

Το νόημα της παραβολής είναι ότι εμποδίζεται η Νοερά Προσευχή εάν έχουμε «μνήμη εχθρότητας» στην καρδιά μας. Αυτό άλλωστε είναι εύλογο, στη Νοερά Προσευχή.: «Εάν» γράφει ο Ευαγγελιστής «προσφέρεις το δώρον σου επί το θυσιαστήριον κακεί μνησθείς ότι ο αδελφός σου έχει τι κατά σου, άφες εκεί το δώρον σου έμπροσθεν του θυσιαστηρίου, και ύπαγε διαλλάγηθι του αδελφού σου, και τότε ελθών πρόσφερε το δώρον σου» .

Νοερά Προσευχή και μνήμη αλλοτρίου δεν είναι δυνατή. Δεν μπορούμε να προσέχουμε τα λόγια της Ευχής και μαζί να θυμούμαστε τί μας έκανε ο αδελφός μας. Αν θυμούμαστε τί μας έκανε ο αδελφός μου, η μνήμη αυτή είναι εμπόδιο για τη Θεία Χάρη.

Παράβαλε τα λόγια τα λόγια του  Προφήτου Ησαϊα  : «διάλυε στραγγαλιάς βιαίων συναλλαγμάτων». «τότε βοήσῃ, καὶ ὁ Θεὸς εἰσακούσεταί σου· ἔτι λαλοῦντός σου ἐρεῖ· ἰδοὺ πάρειμι. ἐὰν ἀφέλῃς ἀπὸ σοῦ σύνδεσμον καὶ χειροτονίαν καὶ ρῆμα γογγυσμοῦ." (Ησ.58:6,9)

(...λύε κάθε δεσμόν και σύνδεσμον με την αδικίαν. Ακύρωσε και σχίσε τας διεστραμμένας συμφωνίας, τας οποίας σε δια βίας και εξαναγκασμού έχεις συνάψει με τους άλλους.  Στείλε ελευθέρους τους συντετριμμένους από τον πόνον και την συμφοράν, και κάθε συμβόλαιον αδίκου συναλλαγής σχίσε το.) (Ερμηνευτική απόδοση Ιωάννου Θ. Κολιτσάρα). 

Το όνομα του Βόλου

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου


Από πού προέρχεται το όνομα του Βόλου; Συνηχεί με τις λέξεις «σβώλος», «βολβός», «βολή», «βολά», «βόλομαι», «βόλβη», «βολβός», «βουλή», «βολεύω», «βουλευτής» κ.ά. Νοηματικά όλες αυτές οι λέξεις περιέχουν την έννοια του «στρόγγυλου», της «περιστροφής γύρω από τον εαυτό τους». Αν ο ιδρυτής του Βόλου ονόμασε την πόλη από την μορφολογία τους εδάφους, νομίζω δεν θα εύρισκε πιο ταιριαστό όνομα. Πράγματι, αν δεις την πόλη από ψηλά, σου δίνει την εντύπωση ότι η πόλη περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της.

Αν πάλι, ο ιδρυτής του Βόλου ονόμασε την πόλη από τον χαρακτήρα των ανθρώπων, που την κατοικούσαν στα πρώτα χρόνια της δημιουργίας της, επίσης είναι επιτυχής η επιλογή της λέξης «βόλος», η οποία στον Ομηρο σημαίνει επιθυμία αλλά και στροφή; Ο Βόλος είναι ωραία, επιθυμητή πόλη, οι κάτοικοι σοβαροί, ενδοστρεφείς, όπως και οι σημερινοί Βολιώτες, άρα καθόλου απίθανο να ονόμασε την πόλη, από τον χαρακτήρα των κατοίκων. Όσοι βέβαια δεν γνωρίζουν την έννοια της ενδοστρέφειας θεωρούν τους Βολιώτες «κλειστούς», αλλά ο ιδρυτής της πόλης, πήρε μια αρετή, για να ονομάσει την πόλη του, όπως είναι λογικό και δεν θα έπαιρνε κάποιο ελάττωμα. Ο ιδρυτής του Βόλου δεν θεωρούσε καθόλου τους Βολιώτες κλειστούς χαρακτήρες.

Ο Βόλος είναι αρχαία πόλη, όπως αρχαία είναι επίσης η «νήψη» και η Νηπτική Παράδοση της Ορθοδοξίας. Οι Λατίνοι που δεν μπορούσαν να κατανοήσουν την «Νήψη», δηλαδή την ενδοστρέφεια και την αυτοεξέταση των ορθοδόξων, τους ονόμαζαν σκωπτικά «ομφαλοσκόπους». Και τώρα δεν κατανοούν το πνεύμα της Ορθόδοξης Νηπτικής Παράδοσης. Η εγρήγορση ή αλλιώς «νήψη» είναι χαρακτηριστικό των ορεσίβιων, (η Ελλάδα είναι γεμάτη βουνά) σε αντίθεση με τους κατοίκους των πεδιάδων, που τους χαρακτηρίζει ο περισπασμός του νου προς τα έξω. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας ονομάζουν τον περισπασμό του νου προς τα έξω δαιμονιώδη ή θηριώδη. «Νους σκεδανύμενος επί τα έξω, δαιμονιώδης ή θηριώδης εστί». Ενώ αντιθέτως οι αρετές της εγρήγορσης (Νήψη) είναι η ηπιότητα, η αυτοεξέταση, η διαρκής μνήμη του Θεού.

Προσωπικά έχω την δική μου εξήγηση της ονομασίας του Βόλου και αυτή είναι η ομηρική λέξη «βολά», που σημαίνει «φορά», όπως ακριβώς την χρησιμοποιεί ο απλός κόσμος. Από την πρώτη φορά (βολά) που είδα το Βόλο, ήξερα από την εμπειρία μου, ότι η ετυμολογία του είναι η λέξη «βολά», γιατί δεν αντέχεις να την δεις μόνο μία «βολά» και θέλεις να την βλέπεις πολλές «βολές» εξ ου και το όνομα Βόλος. Την ερμηνεία αυτή ενισχύει και η άλλη ερμηνεία της λέξης, επίσης ομηρική, η ερμηνεία του επιθυμητού. «Βόλομαι» στον Όμηρο σημαίνει επιθυμώ. Ο Βόλος είναι όμορφη πόλη και επιθυμητή.

Το αίσθημα απώλειας του εαυτού

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

"Δεν έχω πού ν'  ακουμπήσω την καρδιά μου" (Αλμπέρ Καμύ, Ο Ξένος)

Πώς δεν θα χάνουμε τον εαυτό μας στις σχέσεις; 

Αν διαλέξουμε να ζούμε, όπως θέλει ο Χριστός, με τη θερμή προαίρεση της αγάπης ακόμα και για τους εχθρούς, δεν χάνουμε τον εαυτό μας στις σχέσεις.

Αν όμως η θέλησή μας δεν είναι σε αρμονία με τη θέληση του Θεού, χάνουμε τον εαυτό μας.

Με την θερμή προαίρεση της αγάπης, θα νιώσουμε πως δεν ζούμε εμείς αλλά ζει μέσα μας ο Χριστός και τον Χριστό δεν τον χάνουμε ποτέ.

Ο Χριστός νίκησε ακόμα και τον θάνατο. Κύριος οδηγός μου και σωτήρ μου, Κύριος υπερασπιστής της ζωής μου, λέει ο Δαβίδ, που είχε εναρμονισμένη τη θέλησή του με τον Ιησού Χριστό.

Η θέληση που είναι εναρμονισμένη με τον Χριστό, δεν θα συναντήσει ποτέ εμπόδια. Μη φοβάστε εγώ νίκησα τον κόσμο.

ΝΟΕΡΑ ΠΡΟΣΕΥΧΗ

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Δεν αγνοούμε για ποιον
προσευχόμαστε.
Μια ζεστή παρόρμηση
αγάπης κινεί
την προσευχή στην καρδιά.

Καϋμένοι Γεργεσηνοί!

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

"Και ιδού πάσα η πόλις εξήλθεν εις συνάντησιν τω Ιησού
και ιδόντες αυτόν, παρεκάλεσαν όπως μεταβή από των ορίων
αυτών" (Ματθ.η΄ 28-34)

Καϋμένοι Γεργεσηνοί!
Σαν τους δαίμονες
φοβήθηκαν:"Τί ήλθες
εδώ να μας βασα-
νίσης πριν την ώρα μας;

Μια εικόνα για την Νοερά Προσευχή

 Του Μόσχου Λαγκουβάρδου 

Με τι να παρομοιάσω

την Ευχή; Θα την
παρομοιάσω με μπόρα
που ξεπλένει τις
ψυχές απ’ τους δαίμονες.

Αυτό που θέλω να πω με την εικόνα της δυνατής βροχής  για την νοερά προσευχή, είναι ότι προσευχόμαστε για όλους αδιακρίτως και για όλα. Για ολόκληρη την ανθρωπότητα και για όλα όσα απασχολούν τους ανθρώπους.

Δεν χρειάζεται να διατυπώνουμε ειδικά αιτήματα στη νοερά προσευχή, όπως στις αυτοσχέδιες προσευχές, ούτε ονόματα υπέρ ων προσευχόμαστε. Πουθενά δεν διάβασα στους Πατέρες, ότι μπορούμε να κολλάμε στα λόγια της Ευχής και το όνομα κάποιου, υπέρ του οποίου προσευχόμαστε. Αν προσευχόμαστε με την νοερά προσευχή, προσευχόμαστε για όλους τους ανθρώπους ανάμεσα στους οποίους είναι και τα πρόσωπα που έχουμε στο νου μας.

Αυτό θέλω να πω με την εικόνα της μπόρας, που δεν διακρίνει κανέναν και τους μουσκεύει όλους και τους καθαρίζει απ΄ τους δαίμονες.  Προσευχόμαστε για όλους. Για τους ζώντες και για τους κεκοιμημένους, για φίλους και εχθρούς. Για όλους και για όλα. Γι΄ αυτό καλόν είναι να ξεκινάμε με την μικρή παρόρμηση της αγάπης, που δεν σβήνει ποτέ μέσα στην καρδιά μας. Αυτό να είναι πάντα το κίνητρο της νοεράς προσευχής.

Θυμάμαι τα λόγια του  Φεοντόρ Ντοστογιέφσκι, «όταν λέω ότι αγαπώ την ανθρωπότητα, κανέναν άνθρωπο δεν αγαπώ». Τα λόγια αυτά σημαίνουν, πως αγαπώ την ανθρωπότητα, μόνο αν αγαπώ τον άνθρωπο που είναι δίπλα μου, τον πλησίον μου, που έχει ανάγκη από μένα.

Ο Κύριος, ονομάζει τους «πλησίον», αυτούς που έχουν την ανάγκη μας, «ελαχίστους». Αν αγαπάμε έναν από αυτούς τους «ελαχίστους»,τον Ιησού αγαπάμε. «Εφ' όσον ουκ εποιήσατε ενί τούτων των ελαχίστων, ουδέ εμοί εποιήσατε.» (Ματθ. 25:45). Στην Νοερά Προσευχή, προσευχόμαστε για όλους τους ανθρώπους. Το Άγιο Πνεύμα δεν διακρίνει σε καλούς και σε κακούς, σε δικούς μας και σε ξένους.

Το αίτημα της νοεράς προσευχής «Κύριε ελέησόν με» είναι το αίτημα της Προσευχής του Κυρίου «Πάτερ άγιε, τήρησον αυτούς εν τω ονόματί σου ω δέδωκάς μοι, ίνα ώσιν εν καθώς ημείς (…) αγίασον αυτούς εν τη αληθεία σου»

«Σ’  αυτόν τον κόσμο» γράφει ο Άγιος Αλώνιος  «υπάρχω μόνον εγώ και ο Θεός». Γι’  αυτούς που νιώθουν σαν τον Άγιο Αλώνιο, είναι άνευ αντικειμένου, η διατύπωση ειδικών αιτημάτων υπέρ συγκεκριμένων προσώπων, στην Νοερά Προσευχή, όπως γίνεται στις αυτοσχέδιες προσευχές.

Παράβαλε τα λόγια του  Απόστολου Παύλου   «όταν εν μέλος χαίρει, συγχαίρει πάντα τα μέλη».   ‘Όταν ένας πιστός επικαλείται για τον εαυτό του το Όνομα του Ιησού Χριστού, επικαλείται το Όνομα το υπέρ παν Όνομα για όλους τους ανθρώπους. Στον κόσμο αυτόν για τον Απόστολο ,υπάρχει μόνον ένας άνθρωπος, ο Ιησούς Χριστός, ο νέος Αδάμ και ο Θεός.  Όταν έχουμε στην καρδιά μας το Χριστό, ο Χριστός είναι για μας η αλήθεια, η οδός και η ζωή. Δεν είμαστε εμείς, αλλά ο Ιησούς Χριστός μέσα μας. «Ουκέτι ζω εγώ, ζει εν εμοί Χριστός».

Ο  ανώνυμος συγγραφέας του βιβλίου «Γνόφος αγνωσίας», απευθυνόμενος στον αναγνώστη του γράφει:  « Ω πνευματικέ, σ’  αυτήν την εργασία (της νοεράς προσευχής). Αν και είναι παιδιάστικο και αφελές ό,τι λέγω, το επιχειρώ, αν και αισθάνομαι ταλαίπωρο και ανάξιο πλάσμα, για να σε διδάξω (…) πολύ καλύτερα και πολύ πιο αξιόλογα παρ’  ό,τι εγώ, μπορεί εσύ να εργασθής (…) σ’ αυτήν την εργασία , χωρίς σταμάτημα και για σένα και για μένα. Κάμε το αυτό, σε ικετεύω για την αγάπη του Παντοδύναμου Θεού. Όταν δε και οι δυο, κι εσύ κι εγώ, κληθούμε απ΄ το Θεό να εργαστούμε σ’  αυτή την εργασία, σε ικετεύω για την αγάπη του Θεού, να συμπληρώσεις εσύ από μέρους σου, εκείνο που τυχόν θα λείπει από μένα.» (Γνόφος Αγνωσίας, Εκδόσεις Αφων Παπαδημητρίου,  σ.153). 

ΠΕΡΙ ΟΝΕΙΡΩΝ

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Πριν από μερικές ημέρες είδα ένα όνειρο, που μου προκάλεσε ανησυχία και ταραχή. Πώς να μη δεις ένα τέτοιο όνειρο , λέω στον εαυτό μου, αφού νιώθεις ανησυχία και ταραχή; Έτσι καθησυχάζω τον εαυτό μου, γιατί δεν είναι ωραίο να θεωρούμε τα όνειρα προφητικά, και να παίζουμε με την μαντική τέχνη. Δεν είμαστε ούτε μάντεις ούτε προφήτες.

Τις επόμενες δύο τρεις ημέρες μετά το ταραγμένο όνειρό μου, μπορώ να πω ότι ήταν μέρες ταραχής. Ευτυχώς πέρασαν και σήμερα, ανοίγω στην τύχη το Ευαγγέλιο, για να αρχίσω την ημέρα μου με τον λόγο του Θεού και διαβάζω: «Ύπαγε εν ειρήνη».

Τα όνειρα είναι πολλών ειδών, ανάλογα με τις αιτίες που τα προκαλούν. Οι Πατέρες προτρέπουν να μην θεωρούμε τα όνειρα προφητικά για να μην επηρεαζόμαστε από αυτά. Συνήθως αντικαθρεφτίζουν την κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε. Έπειτα η γλώσσα τους είναι συμβολική και δεν έχουμε όλοι την ικανότητα να ερμηνεύουμε τα σύμβολα σε αναφορά με τον εαυτό μας. Το ίδιο δεν μπορούμε όλοι να μπαίνουμε στο νόημα των ποιημάτων. Πολλοί διαβάζουν κατά γράμμα ακόμα και την Αγία Γραφή και βέβαια δεν την κατανοούν.

Μόνο αυτός που γνωρίζει με τη χάρη του Θεού τον εαυτό του, μπορεί να ερμηνεύσει και τον συμβολισμό του ονείρου του. Υπάρχουν βέβαια και σύμβολα τα οποία στην ψυχολογία τα ονομάζουν αρχετυπικά, που ισχύουν σε όλους τους ανθρώπους.

Τα όνειρα , λοιπόν, είναι πολλών ειδών ανάλογα με την αιτία που τα προκάλεσε. Γνωρίζουμε μερικές μόνο αιτίες που προκαλούν τα όνειρά μας και η πιο συνηθισμένη είναι η φυσική, η ψυχική και η πνευματική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε όταν τα βλέπουμε . Τα όνειρά μας, μεταφράζουν την κατάστασή μας με την συμβολική τους γλώσσα. Χρησιμοποιούν τα σύμβολα για να περιγράψουν την χαρά, τη λύπη, την ανησυχία, την ταραχή κ.ά. όπως κάνουν οι ποιητές, που περιγράφουν με εικόνες αυτό που νιώθουν.

Η πικρία του παλαιού ανθρώπου

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Αν είμαστε όλοι ψυχικά άρρωστοι, από τί είδους αρρώστια πάσχουμε; Εγώ θα την έλεγα πικρία απ΄ την εκδίωξή μας απ΄ τον παράδεισο.

Τί συνέβη άραγε τότε κι αρρώστησε η ανθρώπινη φύση; Το λέει μια κρητική μαντινάδα, που είναι καλό να εμβαθύνει κανείς στο νόημά της όσο μπορεί.

Ετσά μας εκατάντησαν οι βουρλισμένοι χρόνοι
Οι καπετάνιοι στο κουπί κι οι μούτσοι στο τιμόνι.

Αντικαταστήστε τους "καπετάνιους"  της μαντινάδας με τον "ηγεμόνα νου" και τους  "μούτσους"  με τις αισθήσεις του σώματος  και τα πάθη και θα γίνει κατανοητό το νόημα της περίφημης αυτής κρητικής μαντινάδας.

"Νους σκεδανύμενος επί τα έξω δαιμονιώδης ή θηριώδης", λέει η ΦΙΛΟΚΑΛΙΑ.

Για να βοηθήσω τον ευγενικό αναγνώστη, θα γράψω κι εγώ εδώ τη δική μου μαντινάδα , με την οποία κλείνει το τελευταίο ποιητικό βιβλίο μου "ΓΝΩΜΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ", που εκδόθηκε τον μήνα αυτόν.

Το ασυνείδητο ή το δεχόμαστε
με αγάπη και το κατευθύνουμε
ή το αρνούμαστε και μας κατευθύνει.

Το αίτημα στην Νοερά Προσευχή

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Κατά τους Πατέρες δεν εξαρτάται από εμάς η ποιότητα της προσευχής, αλλά η ποσότητα.  Από μας εξαρτάται να προσευχόμαστε αδιαλείπτως. Το αίτημα στην Νοερά Προσευχή είναι η καθαρότης της ίδιας, δηλαδή η απουσία αλλοτρίων λογισμών και η αυτενέργεια.  Και τα δύο αιτήματα είναι έργον της Θείας Χάρης.  Στην Νοερά προσευχή  δεν νοείται  άλλο αίτημα.  " Η διάνοια παρακολουθεί την νοερά προσοευχή, αλλά δεν συμμετέχει με λογικά σχήματα. Απλώς αφουγκράζεται την προσευχή του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά. Αυτή είναι η ευχή του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά του ανθρώπου. " (Ιωάννου Ρωμανιδη, Πατερική Θεολογία, σ.207)/

Εκτός του ότι είναι πρακτικά αδύνατη η Νοερά Προσευχή με αιτήματα πλην του ελέους  , δεν συμβαδίζει με τα αιτήματα αυτά η Νοερά Προσευχή για ουσιαστικούς λόγους. Η Νοερά Προσευχή αφορά στην οικοδομή του εαυτού μας . "Ο γαρ λαλών γλώσση ουκ ανθρώποις λαλεί, αλλά τω Θεώ.  Ουδείς γαρ ακούει, πνεύματι δε λαλεί μυστήρια".

 "Η εν Χριστω πνευματικότης είναι στην ουσία της μία θεραπευτική αγωγή, η οποία προσφέρεται από τον Χριστό σε όλους τους ανθρώπους. Είναι σχεδιασμένη για όλους τους ανθρώπους. Δεν είναι μόνο για τους μοναχούς ή τους παπάδες* ή τους μορφωμένους ή τους διανοουμένους, διότι μέσα της δεν έχει καθόλου διανόησι. Ούτε έχει σχέσι με τα εξωτερικά φαινόμενα του ανθρώπου, αλλά με τα εσωτερικά και κρυπτά." (Ι. Ρωμανίδης)

 Από εμάς εξαρτάται να είναι η καρδιά μας καθαρή. Να αγωνιζόμαστε να αφαιρούμε τα εμπόδια που εμποδίζουν την Θεία Χάρη να μας επισκεφθεί. Το γεγονός της εκδίωξης από τον Ναό του Θεού των εμπόρων, είναι παραβολή για την Νοερά Προσευχή. Ο Ιησούς  εκδιώκει τους εμπόρους, και μάλιστα είναι η μοναδική φορά που χρησιμοποιεί σωματική βία με το φραγγέλιο ανατρέπει τα τραπέζια των κολλυβιστών.

Η καρδιά μας είναι ο οίκος του Θεού, στον οποίο δεν  προσευχόμαστε εμείς, αλλά προσεύχεται η Θεία Χάρη, "Στην Ορθόδοξη Παράδοσι οσάκις η Γραφή ομιλεί περί προσευχομένου Αγίου Πνεύματος μέσα στον άνθρωπο,  όταν δηλαδή λεγη ότι το Άγιο Πνεύμα προσεύχεται στον Προφήτη ή μέσα στον Απόστολο, δεν ομιλεί περί λογικής προσευχής, αλλά περί νοεράς. (...) Η νοερή λατρεία όμως που είναι ανώτερης μορφής λατρεία , δεν είναι λατρεία που προσφερεται στο Θεό από τον άνθρωπο με πρωτοβουλία του ανθρώπου. Και τούτο διότι σε κάποιο στάδιο της πνευματικής αναπτύξεως του ανθρώπου ήλθε το Πνεύμα το Άγιο στον άνθρωπο αυτόν, στην καρδιά του, και μετέφερε την λατρεία του Θεού από τον εγκέφαλο στον χώρο της καρδιάς. Οπότε στον άνθρωπο αυτόν γίνεται πλέον η λατρεία του Θεού νοερώς στον χώρο της καρδιάς. " (Ιωάννου Ρωμανιδη, Πατερική Θεολογία, σ.207)/

Δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε την  Νοερά Προσευχή σε συνδυασμό με άλλα αιτήματα, όπως στις αυτοσχέδιες προσευχές. Αυτό άλλωστε , είναι πρακτικά αδύνατο. Δεν μπορούμε να συνδέσουμε στην ολιγόλογη Νοερά Προσευχή  μεγάλες ή μικρός περιγραφές συγκεκριμένων αιτημάτων για τα πρόσωπα για τα οποία θέλουμε να προσευχηθούμε.

Η Νοερά Προσευχή αποτελείται από τα ορισμένα λόγια «Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με». Βέβαια νοερές προσευχές μπορούμε να κάνουμε πολλές , αλλά  η Νοερά Προσευχή ή Καρδιακή Προσευχή ή Προσευχή του Ονόματος του Ιησού είναι η καθιερωμένη στην Ορθοδοξία Νοερά Προσευχή, το απαύγασμα των Προσευχών της Ορθοδοξίας.  Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με. .

Το αίτημα της Νοεράς Προσευχής για το έλεος του Θεού καλύπτει όλα τα αιτήματα. Αυτός ίσως είναι ο λόγος που στην Ορθόδοξη Παράδοση η Εκκλησία δεν προτρέπει τους πιστούς να προσεύχονται με αυτοσχέδιες προσευχές, εκτός από τις προσευχές της Εκκλησίας μας, στις ιερές Ακολουθίες της.

Η Νοερά Προσευχή παραφράζοντας τα λόγια του Αποστόλου Παύλου , "διετάγη δι' αγγέλων εν χειρί μεσίτου, ο δε μεσίτης ενός ουκ εστιν" (Γαλ.3:19) (δόθηκε με τη μεσολάβηση αγγέλων στα χέρια ενός μεσίτη, ο δε μεσίτης δεν μεσιτεύει για έναν). Η ΝΟερά Προσευχή δόθηκε για να προσευχόμαστε μεσιτεύοντας και για τους άλλους, ως μέλη του σώματος του Χριστού. Άλλωστε η επίκληση για το έλεος του Θεού, γίνεται υπέρ σύμπαντος κόσμου, με τα λόγια "ελέησον ημάς".

Με το ίδιο πνεύμα κάνουμε την Νοερά Προσευχή, σύμφωνα πάλι με τα λόγια του Αποστόλου Παύλου, που αναφέρονται στον πιστό ως μέλος του σώματος του Χριστού. "το αυτό υπέρ αλλήλων μεριμνώσι τα μέλη. και είτε πάσχει έν μέλος, συμπάσχει πάντα τα μέλη, είτε δοξάζεται εν μέλος συγχαίρει πάντα τα μέλη. Υμείς δε έστε σώμα Χριστού και μέλη εκ μέρους." (1 Κορ.12 26) (τα μέλη να φροντίζουν το ένα το άλλο. Πραγματικά , όταν υποφέρει ένα μέλος, συμπάσχουν όλα τα μέλη κι όταν δοξάζεται ένα μέλος, συνδοξάζονται όλα τα μέλη.)

Με ποιά άραγε έννοια χρησιμοποιεί ο Απόστολος Παύλος τη λέξη "δόξα"; Οπωσδήποτε δεν έχει την έννοια την σημερινή, της φήμης. Ο Απόστολος δίδει βαθύτερη έννοια στο ρήμα δοξάζω. Δοξάζουμε το Θεό οι χριστιανοί, όχι γιατί τον κάνουμε απλώς γνωστό στους άλλους, αλλά γιατί κατανοούμε στο βάθος την σχέση μας μαζί Του, γιατί αγαπάμε τον Θεό με όλη τη δύναμη της ψυχής μας.

________________________
* Ο π. Ι.Ρωμανίδης έζησε στην Αμερική όπου η αναφορά στους ιερείς ως παπάδες, δεν έχει υποτιμητική έννοια. Άλλωστε η λέξη "παπάς" σημαίνει "πατέρας".

Η γνώση της αλήθειας είναι νίκη

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Η μεγαλύτερη νίκη
του προαιώνιου
Εχθρού του ανθρώπου
είναι να πείθει
ότι δεν υπάρχει

Γνωρίζοντας την αλήθεια
νικάμε τον εχθρό.
Κανένας δεν πιστεύει
το διάβολο
όταν ξέρει ποιος είναι.

"Γνώσεσθε την αλήθεια
και η αλήθεια
ελευθερώσει υμάς",
λέει ο Κύριός μας
Ιησούς Χριστός.

Η ΕΥΧΗ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΜΟΥ

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Η ευχή του παππού μου Αγγελάκη Κοτίτσα, εκ Δεσκάτης Γρεβενών, ήταν η ευχή "Στο Θεό ν' αρέσει". Ένα μέρος από τα παιδικά μου χρόνια τά 'ζησα κοντά στον παππού μου. Τον θαύμαζα γιατί με μάθαινε ν' αγαπώ τα πλάσματα του Θεού . Αυτός με δίδαξε την συμπόνια, που είναι το κυρίαρχο αίσθημα σε όλη μου τη ζωή.

Αλλά εκείνη την εποχή δεν ήξερα να τον ρωτήσω τί αρέσει στο Θεό. Άλλωστε δεν ήξερα ότι υπάρχει και άλλη θέληση, εκτός απ΄ τη δική μου. Όταν στην εφηβεία μου άρχισε να προβάλει το ερώτημα , τί αρέσει στο Θεό, ο παππούς μου είχε φύγει.

Αργότερα ζήτησα απ΄ τη μητέρα μου , να μου πει κάτι χαρακτηριστικό απ' τη ζωή του παππού μου κι η μητέρα μου διηγήθηκε αυτό το περιστατικό: Κάποιος για να πειράξει τον παππού μου του είπε:

-"Ε, μπαρμπα-γγελάκη, κι εσύ. Πήγες τρεις φορές στην Αμερική και γύρισες φτωχός.
-Δεν είμαι φτωχός, φτωχός είναι ο διάβολος, είπε ο παππούς.

Περί διακρίσεως

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Φαντασθείτε κάποιον που ξυπνάει ένα πρωί και βλέπει το δεξί χέρι πολύ μεγαλύτερο απ΄ το αριστερό του, όπως του Καραγκιόζη και δεν καταλαβαίνει τη διαφορά απ΄ το κανονικό. Αυτός ο άνθρωπος δεν μπορούμε να πούμε ότι γνωρίζει το σώμα του και την αρμονία του. Το αντίθετο συμβαίνει. Αυτός αγνοεί το σώμα του κι ό,τι υπάρχει στο σώμα του το βλέπει κανονικό, ακόμα και το μη κανονικό.

Κάπως έτσι θα καταλάβουμε γιατί στην εποχή αυτή, πολύς κόσμος θεωρεί κανονική κάθε δυσαρμονία. Την εποχή αυτή άνοιξε το πνεύμα τις πύλες του τόσο σ’ αυτούς που κατέχουν τη διάκριση των πνευμάτων όσο και στους αδαείς.

Μην πιστεύετε σε κάθε πνεύμα, γράφει ο Απόστολος Πέτρος στην επιστολή του. Πώς λοιπόν θα διακρίνουμε τα πνεύματα; Με ποιο κριτήριο; Όσο είμαστε νήπιοι εξερευνούμε την σωματική μας υπόσταση, για να την γνωρίσουμε. Όταν γινόμαστε ενήλικοι, συνειδητοποιούμε ή δεν συνειδητοποιούμε , ότι εκτός από την σωματική μας υπόσταση, διαθέτουμε και πνευματική υπόσταση και αναλόγως αναζητάμε ή όχι, το μέτρο, με το οποίο θα «μετρήσουμε» τον εαυτό μας.

Με αυτό το μέτρο γνωρίζουμε το πνεύμα μας και την αρμονία του. Για να μην πιστεύουμε σε κάθε πνεύμα. Η πίστη μας ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο Θεάνθρωπος, είναι ο θησαυρός μας. Έχουμε τον θησαυρό, γράφει ο Απόστολος Παύλος, κρυμμένο εν οστρακίνοις σκεύεσι".

Πόλεμος και ειρήνη

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Σύμφωνα με την χριστιανική διδασκαλία ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και πνεύμα. Πολλοί όμως ταυτίζουν τον εαυτό τους με το σώμα τους. Αυτοί δεν πιστεύουν στην μετά θάνατο ζωή. Αφού καταστρέφεται ο εγκέφαλος, πώς μπορεί ο άνθρωπος να ζεί; αναρωτιούνται. Τί εννοούν όμως στην πραγματικότητα ότι είναι το σώμα; Είναι φανερό ότι κάνουν σύγχυση.  Θεωρούν ότι το σώμα είναι αυτό που γνωρίζουν για το σώμα. Την ίδια σύγχυση κάνουν για το Θεό. Θεωρούν ότι ο Θεός είναι αυτό που ξέρουν για τον Θεό. Αλλά αυτό που ξέρουμε για το σώμα δείχνει το σώμα, δεν είναι το σώμα. Το ίδιο όπως η σήμανση στο δρόμο δείχνει το δρόμο, δεν είναι ο δρόμος. Το σώμα του ανθρώπου είναι ένα μυστήριο. Ούτε το ίδιο το σώμα μπορεί να μας πει ποιο είναι, γιατί δεν γνωρίζει τον εαυτό του. Το σώμα είναι ασυνείδητο. Αντίθετα με το πνεύμα, που γνωρίζει τον εαυτό του, όταν βέβαια φθάσει σε ένα ανώτερο πνευματικό επίπεδο. 

Αυτός που λέει ότι είναι το σώμα, δεν ξέρει τί είναι το σώμα του και το ταυτίζει με τις σκέψεις του και με τα αισθήματά του , δηλαδή με το ασυνείδητό του. Το σώμα είναι ένα είδωλο.
Αυτό το διαισθάνθηκαν οι αρχαίοι Έλληνες λόγιοι και προσπάθησαν να το εκφράσουν στην συμβολική μυθολογία τους.

Στην αρχαία συμβολική  μυθολογία το σύμβολο του ασυνειδήτου είναι ο πάντα οργισμένος Ποσειδώνας, ο θεός της θάλασσας. Πάντα οργισμένος  επειδή δεν γνωρίζει τον εαυτό του και αδυνατεί ν' αποκτήσει την εσωτερική του ειρήνη.

Είναι αστείο να τιμωρεί κανείς το σώμα του για τις αμαρτίες του. Αυτός που τιμωρεί το σώμα του για τις αμαρτίες του μοιάζει με κάποιον που ...τιμωρεί το ρολόϊ του γιατί έχασε το τραίνο.   Η Εκκλησία διδάσκει πως δεν είμαστε σωματοκτόνοι, αλλά παθοκτόνοι. 

Μια φορά κάποιος δικαζόταν για κλοπή. Περιμένοντας την ημέρα της δίκης ετοίμαζε την απολογία του. Σκεφτόταν με ποιο τρόπο θα πείσει τους δικαστές του , να τον απαλλάξουν από την κατηγορία. Είχε καταλάβει ότι το σώμα του που διέπραξε την κλοπή δεν είχε ευθύνη, είναι αθώο, γιατί δεν ξέρει τί κάνει. Αν μπορούσε να βρει ένα λόγο να απαλλάξει από την ευθύνη και το μυαλό του, θα μπορούσε ίσως να πείσει το δικαστήριο. 

Όταν κλήθηκε  ν΄ απολογηθεί είπε, ότι δεν ήξερε τί έκανε, γιατί είδε στον ύπνο του κάποιον που τον έπεισε να διαπράξει την κλοπή. Ήταν σαν υπνωτισμένος. Δεν ήταν δική του η σκέψη να κλέψει, αλλά ήταν η σκέψη του προσώπου που τον εξαπάτησε στον ύπνο του. 

Το δικαστήριο δέχθηκε ότι τέλεσε την πράξη και δεν τον τιμώρησε γιατί όταν τελείωσε την απολογία του, πλησίασε στον πρόεδρο του δικαστηρίου και του έδειξε ένα έγγραφο, που πιστοποιούσε ότι πάσχει από ψυχική νόσο.  

Ο πειρασμός της ευμάρειας

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Θέλουμε να βοηθήσουμε στην πλάνη τους, αυτούς που θέλουν να βοηθηθούν. Αυτούς που δεν θέλουν δεν μπορεί κανείς να τους βοηθήσει με τίποτε. Περνούν καλά με την πλάνη τους και δεν θέλουν να χάσουν την καλοπέραση.

Όλοι θεραπεύονται εκτός από αυτούς που περνάνε καλά. Το μεγαλύτερο όπλο που διαθέτει το πονηρό πνεύμα είναι η υλική ευμάρεια.

Έπρεπε να το καταλάβουμε γιατί όλοι μας τάζουν υλική ευημερία και κανένας, μα κανένας δεν μιλάει για πνευματική ευημερία. Κι όμως έπρεπε να ξέρουμε όλοι καλά, ότι αυτός που σου παίρνει τώρα το πνεύμα, αύριο θα σου πάρει το ψωμί.

Έχουμε το πνεύμα να μας υπερασπίζεται από τους εκμεταλλευτές. Όταν το πνεύμα τους προσκυνάει, ποιός θα υπερασπιστεί τα δικαιώματά σου;

Ουράνιες κατοικίες

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

“Ο αγαπών τον Θεόν εν αυτώ εστί»
Άγιος Μακάριος

Ο ιερός στόχος της ζωής έλεγε ο Άγιος Σεραφείμ , είναι η απόκτηση του Αγίου Πνεύματος του Θεού. «Ελάτε στον τάφο μου με τις θλίψεις σας και θυμηθείτε ότι το Άγιο Πνεύμα είναι γεμάτο χαρά.» Ο αγ. Σεραφείμ ζήτησε να σκαλιστούν στον τάφο του αυτά τ' αξιόλογα λόγια:

«Όταν πεθάνω, ελάτε σε μένα στον τάφο μου, και όσο συχνότερα, τόσο καλύτερα. Ό,τι είναι μέσα στην ψυχή σας, ό,τι τυχόν σας συμβεί, ελάτε σε μένα, όπως όταν ήμουν ζωντανός, και γονατίζοντας στο έδαφος, ρίξτε όλη σας την πίκρα πάνω στον τάφο μου. Πέστε μου το κάθε τι και θα σας ακούσω· και όλ ' η πίκρα θα φύγει μακριά σας. Και όπως μου μιλούσατε όταν ήμουν ζωντανός, κάντε το και τώρα. Γιατί ζω και θα ζω παντοτεινά.»

Μια φορά κουβεντιάζαμε με κάποιον φίλο μου, για την ζωή μετά το θάνατο. «Αν δεν υπάρχει ζωή μετά το θάνατο», είπε «γιατί νιώθω καθήκον να θυμούμαι τους αγαπημένους μου;»*.Τα λόγια αυτά του φίλου μου τα θυμούμαι γιατί μ’ άρεσαν και γιατί στήριξαν και τη δική μου πίστη. Μ’ άρεσε που ο φίλος μου επικαλέσθηκε το ζωντανό αίσθημά του, αντί να φέρει κάποιο διανοητικό επιχείρημα. Μου είπε, πώς νιώθει, όχι πώς σκέφτεται, γιατί η πίστη είναι της καρδιάς, όχι της διάνοιας.

Για να δούμε το Χριστό πρέπει να εκτεθούμε. Να ανεβούμε σ’ ένα επίπεδο από όπου θα μπορούμε να δούμε, αλλά και θα μας δουν. Πολλοί θα γίνονταν ιερείς αν δεν υπήρχε το ράσο. Το ράσο του ιερέως είναι το δέντρο του Ζακχαίου. Φορώντας το ράσο ο ιερέας ομολογεί ότι πιστεύει στο Χριστό.

Ο Ζακχαίος υπήρξε ένας ομολογητής. Κι αυτός που γράφει για τον Ιησού, ως πιστός χριστιανός , ως μέλος της Εκκλησίας, ομολογεί δημοσίως ότι πιστεύει και εκτίθεται σ’ αυτούς που δεν πιστεύουν. Θα στενοχωρηθούν αυτοί που δεν πιστεύουν, μπορεί και να του κόψουν την καλημέρα ή να τον διώξουν. «Ει εμέ εδίωξαν και υμάς διώξουσι.»

Αξίζει να παραβάλουμε  τα λόγια του Κυρίου  «εν τω οίκω του πατρός μου πολλαί μοναί εισίν» με τα λόγια αυτά του Αποστόλου Παύλου «ότε ήμην νήπιος, ως νήπιος ελάλουν, ως νήπιος εφρόνουν, ως νήπιος ελογιζόμην. Ότε δε γέγονα ανήρ κατήργηκα τα του νηπίου. Βλέπομεν γαρ άρτι δι΄εσόπτρου εν αινίγματι, τότε δε πρόσωπον προς πρόσωπον.» (Α΄Κορ. 13:.11-12 ).

Νήπιοι λογιζόμαστε πνευματικά όσο ταυτίζουμε τον εαυτό μας με το σώμα και αγνοούμε το πνεύμα.

_________________
*Robert Lax

Πνευματική καρδιά

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Πνευματική καρδιά λέμε τη βούληση. Αυτή είναι η πνευματική καρδιά, όταν δεν δίδουμε στην καρδιά μας σωματική έννοια. Στην πνευματική καρδιά, υπάρχει μια τυφλή παρόρμηση αγάπης. Τη λέμε τυφλή γιατί είναι σαν την αγάπη του Θεού, που βρέχει επί δικαίους και αδίκους.

Ό,τι κάνουμε, λοιπόν, με την πνευματική καρδιά, είναι με αγάπη χωρίς ιδιοτέλεια. Ό,τι και να είναι αυτό. Μπορεί να είναι πλύσιμο ρούχων ή κόψιμο ξύλων. Αν όμως βλέπουμε στις δραστηριότητές μας, το διάφορο, τα χρήματα, την ανταμοιβή, την ανταπόδοση, βλέπουμε τις δραστηριότητές μας σωματικά και όχι πνευματικά.

Η πνευματική καρδιά υπάρχει μέσα σε κάθε άνθρωπο. Αυτό σημαίνουν τα λόγια του Κυρίου μας, η βασιλεία του Θεού εντός υμών εστί. Αλλά δεν ενεργούμε , όλοι με την πνευματική καρδιά μας. Ου πάντων η πίστις, λέει ο Απόστολος Παύλος.

Ο δαίμων της λύπης

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Κάποιος δέχθηκε μεγάλο πειρασμό από τον δαίμονα της λύπης κι αντί να ζητήσει βοήθεια από όπου μπορούσε, απέφυγε κάθε δυνατή βοήθεια –ήταν πολύ, υπερήφανος, για να ταπεινωθεί και να ζητήσει βοήθεια- και προσπάθησε να τα βγάλει πέρα μόνος του με την λύπη του.

Αλλά όπως ήρθε και τον βρήκε ο δαίμονας μέσα απ’ τους άλλους, το ίδιο μέσα απ’ τους άλλους έπρεπε να τον διώξει με τη βοήθεια του Θεού. Για μένα πρώτη βοήθεια ήταν η βοήθεια του Θεού. Να γονατίσει και να ζητήσει τη βοήθεια του Θεού. Αλλά δεν το έκανε. Ήταν πολύ υπερήφανος για να κλίνει τα γόνατα μπροστά στο Θεό.

Μπορούσε, επίσης, να βοηθηθεί απ’ τη δουλειά του. Η δουλειά του θα τον βοηθούσε σ’ αυτό, γιατί του έδινε την ευκαιρία να βρίσκεται καθημερινά σε επαφή με τους άλλους. Ο δαίμονας της λύπης ‘όμως ,του στέρησε και τη δυνατότητα αυτή, να βοηθηθεί απ΄ την εργασία του. Δεν τον άφηνε να ασχοληθεί με τις πολλές απαιτήσεις του δύσκολου επαγγέλματός του –ήταν έμπορος - αφού απαιτούσε να προσέχει όχι μόνο τις ανάγκες του μαγαζιού, αλλά και την συμπεριφορά του απέναντι στους πελάτες του. Έτσι έκλεισε το μαγαζί και βρήκε μια μοναχική εργασία κάπου , μακριά απ’ τον κόσμο , πάνω σ’ ένα βουνό , όπου χωρίς αντίσταση παραδόθηκε στο δαίμονα της λύπης. Στην πραγματικότητα δεν ήθελε να ζήσει και ύστερα από λίγο καιρό αρρώστησε βαριά και πέθανε.

Διάβασα στην αυτοβιογραφία του Έλια Καζάν για το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου. Ο Ελία Καζάν πιστεύει πως αυτό που μας προστατεύει απ΄ τις ασθένειες είναι η χάρη του Αγίου Πνεύματος και πως όταν εμποδίζουμε, την χάρη να μας επισκεφθεί, παραδίδουμε το σώμα μας απροστάτευτο στις μεγάλες εκφυλιστικές ασθένειες.

Τα ουσιαστικά στοιχεία της ομορφιάς

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Τί είναι ομορφιά; Δεν ψάχνω να βρω τον ορισμό της ομορφιάς και δεν την αναζητώ σε κάποιο εγχειρίδιο περί αισθητικής. Με ενδιαφέρει η ομορφιά σαν ένα από τα σπουδαιότερα αισθήματα. Πιστεύω ότι χωρίς το βίωμα της ομορφιάς, ο κόσμος και η ζωή μου στον κόσμο δεν θα είχε καμία αξία. Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου, θεωρώ την ομορφιά ως την μεγαλύτερη αξία της ζωής μου.

Αγαπώ την ομορφιά με όλη τη δύναμη της ψυχής μου και την έχω συνδέσει με τα αγαπημένα πρόσωπα και με το Χριστό, την Παναγία και τους Αγίους. Μπορώ να πω χωρίς καμία αμφιβολία ότι η πίστη μου στο Θεό έχει ως θεμέλιο τον ομορφιά στο πρόσωπο του Ιησού Χριστού. Ένα από τα ουσιαστικά στοιχεία της ομορφιάς, για μένα, είναι η συμπόνια, την οποία ένιωσα από μικρός για κάθε αισθανόμενο πλάσμα του Θεού και ιδίως για τους γέρους, τα ορφανά, τις γυναίκες, και γενικά τους αδύνατους, τους φτωχούς και τους νικημένους.

Αντίθετα ποτέ δεν με τράβηξαν οι νικητές, οι δυνατοί, οι πλούσιοι. ‘Ένα άλλο επίσης ουσιαστικό στοιχείο της ομορφιάς , για μένα, είναι η ανιδιοτέλεια. Όταν ένα πράγμα έχει μέσα του ιδιοτέλεια, δεν είναι ωραίο και δεν το δέχομαι. Μ’ αρέσει , τέλος, και θεωρώ το Ελληνικό Γένος, σαν το πιο καλλιεργημένο αισθητικά γένος στον κόσμο, γιατί έχει σαν πρώτο κριτήριο ποιότητας στη ζωή το ωραίο. Αν κάτι , για μας ,δεν είναι ωραίο, δεν είναι καλόδεχτο.

Στην καθημερινή ζωή δεν ξεχωρίζουμε την ομορφιά την υλική και την ομορφιά την πνευματική. Το ίδιο δεν ξεχωρίζουμε την χαρά την υλική από την χαρά την πνευματική.Στην πραγματικότητα όμως η ομορφιά και η χαρά δεν είναι ίδια στα υλικά πράγματα και στα πνευματικά. Αν δεν είναι ίδια και υπάρχει ανώτερη ομορφιά και χαρά και κατώτερη ομορφιά και χαρά, ποια από τις δυο προτιμάμε; Ποια είναι για μας ανώτερη; Θα θέλαμε να είναι για μας ανώτερη η πνευματική. Είναι όμως ανώτερη ή η θέλησή μας αυτή είναι ένα όνειρο θερινής νυκτός και στην πραγματικότητα προτιμάμε την υλική ομορφιά και την υλική χαρά από την πνευματική. Ποιους λόγους έχουμε να προτιμάμε την μία ή την άλλη ομορφιά και χαρά;

Για μένα ο σπουδαιότερος λόγος είναι ότι η πνευματική ομορφιά και η πνευματική χαρά με συνδέει με τα αγαπημένα μου πρόσωπα και με τον Χριστό και την Παναγία και με όλους τους Αγίους, που με βοήθησαν σε όλη τη διάρκεια της ζωής μου. Πιστεύω πως αν βάλω σε δεύτερη μοίρα την πνευματική ομορφιά και την πνευματική χαρά, θα αποξενωθώ από τους αγαπημένους μου και από το Χριστό, την Παναγιά και τους Αγίους και δεν το θέλω με κανένα τρόπο.

Όπου η μία ομορφιά δεν ξεχωρίζει από την άλλη συναντώ μεγάλο δίλημμα και δεν μπορώ εύκολα να διακρίνω, ποια ομορφιά ακολουθώ. Η σύγχυση αύτη γιατί πρόκειται για σύγχυση αισθημάτων είναι για μένα πειρασμός και παρακαλώ το Θεό να με βοηθήσει στον πειρασμό, να δω καθαρά, πού είναι η πνευματική ομορφιά και να την ακολουθήσω.

Ακούστε τα λόγια αυτά του Αποστόλου Παύλου

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Ακούστε τα λόγια αυτά
του Αποστόλου
Παύλου προς τους αρχαίους
Κορίνθιους:"Ενώ
παριστάνετε τους φρόνιμους,

ανέχεστε, με ευχαρίστηση,
τους ανόητους
να σας καταπιέζουν,
να σας εξαπατούν,
να σας εκμεταλλεύονται".

Τα λόγια αυτά, σε μένα,
φαίνονται σαν να
ειπώθηκαν, για μας τους
Έλληνες και για
την φτωχή πατρίδα μας

Erik Skjoldbjerg «Η γενιά του προζάκ»

Του Μόσχου  Λαγκουβάρδου

 

            Η νεανική κατάθλιψη στις ΗΠΑ είναι το θέμα της κινηματογραφικής ταινίας του Erik Skjoldbjerg «Η γενιά του προζάκ». Η ταινία θα μπορούσε να έχει υπότιτλο «πώς μπορείς να ξεφύγεις απ' τους δαίμονες του μυαλού σου». Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ταινία. Δείχνει στο θεατή την οπτική του κόσμου κάποιου που αγνοεί ότι πάσχει από αρρώστια. Η ηρωίδα της ταινίας, μια νεαρή φοιτήτρια υποφέρει από πολύ σοβαρή κατάθλιψη, την οποία στην πορεία της ταινίας μαθαίνει να την αντιμετωπίζει και να επιβιώνει.

            Θα σε έχει απασχολήσει οπωσδήποτε, αγαπητέ αναγνώστη, η σημερινή κατάσταση όσον αφορά τα ψυχικά προβλήματα των νέων, οι αυτοκτονίες που μέρα τη μέρα αυξάνουν, τα διαζύγια, η ανεργία, τα ναρκωτικά, η εγκληματικότητα, ο ευτελισμός γενικά των αξιών της ζωής...

            «Δεν ξέρω, αν ως κοινωνία έχουμε φτάσει στο σημείο, που να τα βγάζουμε πέρα με τον πόνο, με την απώλεια. Αλλά είναι μέρος της ζωής και πρέπει να το αποδεχόμαστε και να το θεραπεύουμε. Οι έφηβοι πρέπει να πάψουν να αυτοκτονούν», παρατηρεί ο σκηνοθέτης της ταινίας σχολιάζοντας το περιεχόμενο της. Βρίσκεται πράγματι στο πνευματικό αυτό επίπεδο η σημερινή κοινωνία; Και τι σημαίνει αν δεν κατανοούμε αυτά που γνώριζαν οι άνθρωποι από τα αρχαία χρόνια ακόμη;

            «Ποτέ δεν υπήρξα παιδί » μονολογεί η νεαρή ηρωίδα της ταινίας. «Δυο χρονών ήμουν όταν χώρισαν οι γονείς μου. Από τότε ο πατέρας δεν ανακατευόταν καθόλου στη ζωή μου, η μητέρα μου ανακατευόταν υπερβολικά. Ήθελε να επανορθώσει για τα λάθη της μέσα από μένα. Οι γονείς μου είχαν πραγματικά αντικείμενο καυγά εμένα. Μετά, μια μέρα, ο πατέρας εξαφανίστηκε. Ούτε τηλέφωνο, ούτε γράμματα. Απλά έφυγε».

            Μιλώντας για τη ζωή της στο πανεπιστήμιο λέει: «Με έβρισκαν παράξενη και με έκαναν να νιώθω ξένη. Το πρόβλημα είναι ότι είμαι πολύ σοβαρή. Δεν μπορώ να τα βγάλω πέρα. Είναι ανυπόφορο. Θέλω να τους εξηγήσω πόσο εξουθενωμένη είμαι. Ακόμη και στα όνειρα μου. Πως ξυπνώ κουρασμένη. Πως με πνίγει κάτι σαν μαύρο κύμα. Αλλά δεν μπορώ. Και εκείνοι έτσι κι αλλιώς δεν θέλουν στ' αλήθεια να ξέρουν. Μερικές μέρες ξυπνώ και νιώθω εντελώς διαλυμένη... Και κάνω τα πάντα για να νιώσω αλλιώς. Είμαι πραγματικά διαταραγμένη. Είμαι ελαττωματικό μοντέλο Ιησού, άκουσε με. Βλέπω μόνο τη σκοτεινή πλευρά σε όλα.»

            «Είναι το πορτραίτο μιας κοπέλας ψυχικής αστάθειας» λέει ο σκηνοθέτης μιλώντας για την ταινία του. «Συμπιέζεται ανάμεσα στη μητέρα και στον πατέρα της, όπως στην παιδική της ηλικία και θυμάται όλα εκείνα...»

            Η ταινία βασίζεται στο μυθιστόρημα της Ουόρτσελ «Η γενιά του προζάκ» που απεικονίζει τη διάλυση του γάμου των γονιών της, τις προσπάθειες της μητέρας να την αναθρέψει μόνη της και την δεκαετή, χρόνια, εξασθενητική κατάθλιψη απ' την οποία έπασχε η ίδια η Ουόρτσελ.

            Η ηθοποιός που υποδύεται το ρόλο της ψυχιάτρου στην ταινία μιλάει γι' αυτήν. «Με ενθουσιάζει η ταινία», λέει « γιατί ίσως μπορέσουμε να εξηγήσουμε στον κόσμο τι είναι η κλινική κατάθλιψη. Θεωρώ συναρπαστικό που μια δεκαεννιάχρονη κοπέλα ζητεί βοήθεια. Κι αν κάνουμε όλους να αναζητήσουν βοήθεια θα ήταν θαυμάσιο. Να πούμε στα παιδιά να νιώθουν όπως νιώθουν. Να μην το θεωρούν αφύσικο. Κανείς δεν είναι φυσιολογικός. Είναι μια μπερδεμένη συναρπαστική διερεύνηση των διαφορετικών τρόπων που αντιμετωπίζεις την αρρώστια του παιδιού σου είτε αυτή είναι σωματική είτε ψυχική.

            Ο Χεμινγουαίη στο «ο ήλιος ανατέλλει ξανά» έχει μια στιγμή που μιλάει για τη χρεοκοπία:. «Έρχεται βαθμιαία και μετά ξαφνικά». Έτσι χτυπάει η κατάθλιψη. Ξυπνάς το πρωί και φοβάσαι μήπως ζήσεις.»

 "Ο ΘΕΟΣ ΤΟΥ ΘΕΡΙΣΜΟΥ"

Τα πουλιά συμφωνούν μεταξύ τους , οι άνθρωποι δεν μπορούν

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Αναρωτιόμουν, πώς τα σμήνη των πουλιών αστραπιαία συμφωνούν ως προς την κατεύθυνση που θα πάρουν. Αυτά για τα σμήνη, γιατί υπάρχουν και "σκόρπια πουλιά".
Το ίδιο απορούσα με την απόλυτη συμφωνία ως προς την κατεύθυνση των ψαριών, που ζουν κοπαδιαστά.

 Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να εκλέξουν καθόλου τον καλύτερο για να τους κυβερνήσει και τα πουλιά, που τα θεωρούν οι άνθρωποι  "χαζά" ,  το  ίδιο και τα ψάρια, να μπορούν πάντα να διαλέγουν και μάλιστα αστραπιαία, τον οδηγό τους, χωρίς την παραμικρή διαφωνία;

Μήπως σ' αυτό ξεχωρίζουμε οι άνθρωποι από τα άλλα αισθανόμενα  όντα, στο ότι διαφωνούμε μεταξύ μας; Ευτυχώς η αγάπη καλύπτει όλα τα σφάλματα. Κι όταν λείπει η αγάπη; Όταν λείπει η αγάπη η ανθρώπινη ζωή γίνεται κόλαση.

Τα ζώα δεν γνωρίζουν την αγάπη. Ομονοούν αμέσως χωρίς πολλές συζητήσεις. Στη στιγμή, αστραπιαία. Δείτε ένα σμήνος μικρών πουλιών που κουρνιάζει σε κάποιο δέντρο στο οποίο επιτίθεται με ορμή ένα αρπακτικό γεράκι. Πώς όλα μαζί συμφωνούν στη στιγμή,  να πετάξουν προς την ίδια κατεύθυνση, μόλις συνέλθουν από την τρομάρα τους. Σε χρόνο μηδέν βρίσκουν την σωστή κατεύθυνση και την ακολουθούν όλα, με εξαίρεση κάποιο άρρωστο ή χτυπημένο.

Εμείς γιατί δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε ποιός  θά 'ναι ο αρχηγό μας και ποιά είναι η σωστή κατεύθυνση που θα τρέξουμε για να σωθούμε και χρειαζόμαστε χρόνο να βρούμε ένα τόπο συνεννόησης.

Είναι τόσο δύσκολο για τους ανθρώπους να βρούν ένα τόπο για να ζουν ενωμένοι, που ο αρχαίος σοφός, ο Αρχιμήδης, αναφώνησε, "δώστε μου ένα τόπο να στηριχτώ και θα κινήσω τη γη."

Και βέβαια το μοναδικό αυτό θεμέλιο είναι ο Χριστός. Ουδείς, γράφει ο Απόστολος Παύλος, μπορεί να βάλει άλλο θεμέλιο, από αυτό που είναι ο Ιησούς Χριστός.

ΦΥΤΟΖΩΗ ΕΙΝΑΙ Η ΑΝΕΛΕΥΘΕΡΙΑ

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Ποιος φυτοζωεί; Μήπως
ο φτωχός που τρώει
λιτά; Είναι η λιτή
ζωή φυτοζωή;
Δεν είναι στη φύση των

φυτών η ελεύθερη
επιλογή.
Ο άνθρωπος φυτοζωεί
όταν δεν είναι
ελεύθερος

Στη βρωμόβρυση το νερό
δεν είναι διαυγές
κι είναι πικρό στη γεύση.
Κανείς δεν το πίνει.
Κι η βλάστηση αραιή.

Τί ωραία που είναι η φιλία !

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Τί ωραία που είναι η φιλία, πώς μπορούν να την απολαμβάνουν όλοι, πλούσιοι και φτωχοί, γραμματισμένοι κι αγράμματοι, νέοι και γέροι, φτάνει να το θέλουν και να εκδηλώνουν την φιλική τους διάθεση, να μην είναι διαρκώς σκυθρωποί και κακότροποι, για να διώχνουν όλους από κοντά τους, ακόμα κι αυτούς που θέλουν να τους αγαπούν και να τους έχουν φίλους τους.

Αλλά η φιλία είναι δώρο του Θεού και δεν θέλει καθόλου υπερηφάνεια και εγωισμό αλλά ταπείνωση και ειλικρίνεια και ανιδιοτέλεια. Στη φιλία δίνουμε το προβάδισμα στους φίλους μας και δεν κάνουμε πρόταση φιλίας σε κανέναν λέγοντάς του "ξέρεις ποιός είμαι εγώ; Κάνε με φίλο σου."

Όταν ερχόταν στο χωριό κανένας βουλευτής ή κανένας αξιωματούχος, μερικοί έσπευδαν να δείξουν ότι τον γνωρίζουν για να αναδειχθούν κι αυτοί λιγάκι απ΄ την αφάνειά τους. Οι ταπεινοί όμως απέφευγαν αυτές τις "γνωριμίες" με τους μεγάλους και τους σπουδαίους.

Ο εχθρός του ανθρώπου είναι υπερήφανος. Δεν μπορεί να αντέξει την ταπείνωση. Θα τον κρατούσαμε μακριά μας, ποιός δεν θα τό 'θελε, αν παραμένουμε σε όλες τις περιστάσεις ταπεινοί. Οι Άγιοι Πατέρες που γνωρίζουν την υπερηφάνειά του, τον διώχνουν με αυτόν τον τρόπο. Όταν εμφανίζεται μπροστά τους με κάποια παραλλαγή, για να τους εξαπατήσει, είναι τόσο το θράσος του, που παριστάνει ακόμα και τον άγιο και τον άγγελο του φωτός, του λένε, πριν αρχίσουν διάλογο μαζί του, να πάνε να προσκυνήσουν τον Χριστό και εξαφανίζεται γιατί δεν αντέχει ν' ακούει το Όνομα του Ιησού και την ιδέα της προσκύνησης.

Μετάνοια

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

"Αν μ' αγαπούσε κάποιος
όπως είμαι, είπε,
ίσως τολμούσα κι εγώ
να δω τις ανομίες μου
και να μετανοήσω."

Λόγια της ηρωίδας
του Ίγκμαρ Μπέργκμαν
στη "Φθινοπωρινή
συμφωνία". Εμείς
δεν αγνοούμε ότι

ο Ιησούς μας αγαπάει
όπως είμαστε.
Με το Χριστό ξαναζούμε
τις αναμνήσεις μας
κι αναθεωρούμε τη ζωή μας.

Η έννοια του ρευστού

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Να μην έχει μια χώρα
εθνικό νόμισμα
είναι τόσο τρελό, όσο
το να μην ταξιδεύουν
τα πλοία...ελλείψει εισιτηρίων.

Ένα "αρχετυπικό" όνειρο

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Ο Γιουγκ , όπως κι οι άλλοι ψυχολόγοι του βάθους (Φρόϊντ, Άντλερ) μελέτησε τα όνειρα και κατέληξε στο συμπέρασμα πως ορισμένα όνειρα τα βλέπουν όλοι οι άνθρωποι ,σε κάθε εποχή και σε κάθε τόπο και γι΄αυτό τα ονόμασε «αρχετυπικά». Ένα τέτοιο «αρχετυπικό» όνειρο είδα ψες το βράδυ και αξίζει να το γράψω, σε ενεστώτα χρόνο, όπως λένε ότι είναι καλά να αφηγούμαστε το όνειρο.

Βλέπω στο όνειρό μου αυτό , ότι είμαι φοιτητής και προετοιμάζομαι για τη γραπτή εξέταση σε κάποιον καθηγητή. Έχω πληροφορηθεί ότι ο καθηγητής στην εξέταση του προηγουμένου φοιτητή είχε κλειδωθεί μέσα στην αίθουσα που γινόταν η εξέταση και ύστερα από πολύ κόπο ξεκλειδώθηκε.

Ας σημειωθεί, ότι το «κλείδωμα» και το «ξεκλείδωμα» στη σπουδή γενικά, μου θυμίζει τον ορισμό που δίνω στα μικρά δοκίμια που γράφω. Είναι απλός ορισμός και σύντομος: Δοκίμιο, για μένα, είναι αυτό, που όταν κάτι κλειδώνει τον νου, το δοκίμιο, τον ξεκλειδώνει.

Μετά την παρένθεση αυτή συνεχίζω την αφήγηση του ονείρου μου: Με την πληροφορία αυτή, δεν με εκπλήττει ότι ο καθηγητής κλειδώνεται πάλι μπροστά μου στην αίθουσα και με πολλή προσπάθεια, ξεκλειδώνεται. Μπαίνω στην άδεια και μισοσκότεινη αίθουσα και κάθομαι κάπου περιμένοντας να ακούσω το θέμα της εξέτασης. Τον καθηγητή δεν τον βλέπω πουθενά. Νιώθω ότι βρίσκεται κάπου πίσω μου, στο σκοτάδι.

Με φωνή που μόλις ακούγεται , υπαγορεύει το θέμα της εξέτασης και το γράφω στην κόλλα μπροστά μου. Είναι μόνο μια μικρή φράση, που μοιάζει με τίτλο. Περιμένω να συνεχίσει το θέμα, αλλά ο καθηγητής μετά την εκφώνηση εξαφανιζεται. Το θέμα είναι το εξής: «Στη Σταυρούλα, θα βρεις όλα όσα είναι σ’ ένα παιδί».

Αυτό είναι όλο, ρωτώ, αλλά δεν μου απαντάει κανείς. Αρχίζω να γράφω γεμάτος περιέργεια για την παράξενη στάση του καθηγητή. Τα στοιχεία του παιδιού σημειώνω με όσο μπορώ πιο καθαρά και ευανάγνωστα γράμματα, είναι κυρίως ο θαυμασμός που νιώθει για τον κόσμο γύρω του και η έκσταση με την οποία βλέπει την ομορφιά και την χαίρεται. Το παιδί, καταλήγω στο συμπέρασμα στο κείμενό μου, είναι «ο βλέπων». Στην πραγματικότητα το αρχέτυπο του «βλέποντος» είναι ο Μωϋσής που είδε το Θεό, στην «καιομένη βάτο» και γι΄αυτό ονομάστηκε «Θεόπτης».

Σχολιάζοντας το όνειρό μου αυτό, νομίζω ότι σημαίνει πως η αποστολή του ανθρώπου είναι να δει το Θεό και με τη Θεία Χάρη και την δική του προσωπική συνέργεια , να ενωθεί μαζί Του. Και βέβαια πως θα ιδεί τον Θεό; Ο Κύριος διδάσκει, πως αν δεν γίνουμε σαν τα παιδιά, αν δεν αγωνιστούμε να επανακτήσουμε την χαμένη μας αθωότητα, δεν θα εισέλθουμε στη βασιλεία του Θεού:

 "Άφετε τα παιδία έρχεσθαι προς με και μη κωλύετε αυτά. των γαρ τοιούτων εστιν η βασιλεία του Θεού. αμήν λέγω υμίν, ος εάν μη δέξηται την βασιλεία του Θεού ως παιδίον, ου μη εισέλθη εις αυτήν." (Λουκ. 18:16-17)  

Η επαγγελία της σωτηρίας εκ πίστεως Ιησού Χριστού

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Έρχεται κάποια στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι μπροστά στο Θεό, είμαστε ασθενείς για να μην πούμε ότι μπροστά στο Θεό δεν είμαστε τίποτε. Τί είμαστε μπροστά στο Θεό, παρά μόνο η δύναμη που μας χαρίζει ο Ίδιος; Τι έχουμε που δεν το λάβαμε εκ Θεού;

Έρχεται κάποια στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι η Χάρη είναι εκ Θεού και όχι εξ ανθρώπων, ότι είναι Άκτιστη και όχι Κτιστή, ότι η Θεία Χάρη δεν είναι από τα στοιχεία αυτού του κόσμου. Με αυτό το πνεύμα κατανοούμε τα λόγια του Ιησού, να ζούμε σ’ αυτόν τον κόσμο, αλλά να μην είμαστε από τα στοιχεία αυτού του κόσμου.

Σύμφωνα με την χριστιανική διδασκαλία πιστεύουμε χωρίς να διακρινόμαστε (να αμφιβάλουμε) ότι η βασιλεία του Θεού είναι μέσα στην καρδιά μας. Με τη χάρη του Θεού μέσα στην καρδιά μας ζούμε και δεν αμφιβάλουμε γι΄ αυτό. Πράγματι όταν επιλέγουμε τις υλικές τροφές, τις επιλέγουμε με την γνώση ότι από τις ζωντανές τροφές θα πάρουμε ζωή και όχι από τις νεκρές τροφές. Δεν μπορούμε να πάρουμε ζωή από αυτό που δεν έχει ζωή. Και η ζωή είναι του πνεύματος. Αυτό πιστεύουμε και δεν έχουμε αμφιβολία. Αυτό ομολογούμε στο Σύμβολο της Πίστεως , ομολογούμε ότι πιστεύουμε «και εις το πνεύμα το άγιον , το κύριον, το ζωοποιόν, του εκ του Πατρός εκπορευόμενον».

Έρχεται λοιπόν κάποια στιγμή που συνειδητοποιούμε ότι μπροστά στο Θεό είμαστε ασθενείς, για να μην πούμε ότι δεν είμαστε τίποτε, αλλά είμαστε αυτό που είμαστε από το θέλημα του Θεού, από τη χάρη του Θεού. Έτσι λατρεύουμε τον Κτίσαντα και όχι την κτίση.

Και πώς το συνειδητοποιούμε αυτό; Το συνειδητοποιούμε όταν διαπιστώνουμε ότι αν δεν πιστεύουμε ότι η χάρη είναι του Θεού, η θέση που είναι για το Θεό, δεν μένει κενή,, αλλά την καταλαμβάνει ο άνθρωπος. Δηλαδή αν δεν πιστεύουμε ότι η χάρη είναι του Θεού, στη θέση του Θεού στην καρδιά μας, βάζουμε τον άνθρωπο και συγκεκριμένα το είδωλο του ανθρώπου.

Ο Ιησούς διδάσκει να ζούμε σ’ αυτόν τον κόσμο, χωρίς να είμαστε από τα στοιχεία αυτού του κόσμου. Αν όμως αποδίδουμε τη Χάρη και την σωτηρία όχι στο Θεό, αλλά στον άνθρωπο, δεν μπορούμε να λέμε ότι πιστεύουμε στο Θεό. Το να αποδίδουμε τη χάρη στον άνθρωπο , ουσιαστικά δεν θέλουμε να έχουμε το Θεό μέσα μας, δεν θέλουμε να πιστεύουμε στο Θεό. Κι αυτός που αρνείται το Θεό δεν μπορεί να λέει ότι πιστεύει στο Θεό. Αυτό που του λείπει είναι ακριβώς η πίστη στο Θεό. Η διαφορά ανάμεσα στην πίστη στην άκτιστη χάρη και στην μη πίστη στην άκτιστη χάρη, είναι ουσιαστική και είναι στην πραγματικότητα διαφορά μεταξύ της πίστης στο Θεό και της ειδωλολατρίας.

Αν δεν πιστεύουμε ότι μας θεραπεύει το ζωογόνο πνεύμα του Θεού με την συνέργεια του ανθρώπου και πιστεύουμε ότι η σωτηρία είναι αποκλειστικό έργο του ανθρώπου, αυτό δεν είναι τίποτε άλλο παρά ειδωλολατρία, διότι την θέση του Θεού καταλαμβάνει ο άνθρωπος.

Η επαγγελία της σωτηρίας, γράφει ο Απόστολος Παύλος στην προς Γαλάτας επιστολή του, κεφ. 15-22, δόθηκε στους πιστούς στο Χριστό:  «συνέκλεισεν η γραφή τα πάντα υπό αμαρτίαν, ίνα η επαγγελία εκ πίστεως Ιησού Χριστού δοθή τοις πιστεύουσι.».