Άγιος Σεραφείμ του Σαρώφ

"Αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν οι εχθροί αυτού"


Μ. Ε. Λαγκουβάρδου


Ο αγώνας με το δαίμονα

Μου αφηγήθηκε κάποιος γνωστός μου το παρακάτω περιστατικό.
Την ώρα που διάβαζε το βίο το Αγίου Σεραφείμ του Σαρώφ τον
έπιασε λόξυγκας. Άφησε το βιβλίο ανοιχτό στο σημείο που ο
άγιος μιλάει για την προσευχή "αναστήτω ο Θεός και διασκορπισθήτωσαν
οι εχθροί αυτού" και περίμενε να του περάσει ο λόξυγκας.

Ο λόξυγκας όμως δε σταματούσε. Κι άρχισε να ανησυχεί. Συνήθως διαρκούσε λίγα λεπτά . Αλλά αυτή τη φορά η ώρα περνούσε και ο λόξυγκας εξακολουθούσε με την ίδια ένταση και την ίδια συχνότητα.

Ο γνωστός μου θυμήθηκε την προσευχή του αγίου Σεραφείμ. Έκανε το σταυρό του και προσευχήθηκε .Ύστερα περίμενε τον λόξυγκα αλλά ο λόξυγκας σταμάτησε.

Θα μου πείτε ο λόξυγκας κάποτε θα σταματούσε. Ο γνωστός μου όμως δεν ήταν καθόλου σκεπτικιστής. Πίστευε σ΄ αυτό που λέει ο Δαβίδ: "Κύριος ποιμαίνε με και εις ουδέν με υστερήσει".

Ο λόξυγκας είναι αστείος πειρασμός. Κανείς δεν φοβάται να μην πεθάνει απ' το λόξυγκα, αν και από τα πάντα κινδυνεύουμε να πεθάνουμε, ακόμα κι απ΄ το γέλιο. Άλλος πειρασμός είναι μεγάλος τόσο που τον τρέμουν και οι πιο μεγάλοι ασκητές, ο γυναικείος πειρασμός, αυτός που πειράζει όλους τους ανθρώπους, ακόμα και τους γέρους και τους ασθενείς. Κι οι άλλοι πειρασμοί είναι μεγάλοι, όπως ο πειρασμός της κλοπής, της ψευδομαρτυρίας αλλά δεν πέφτουν όλοι στους πειρασμούς αυτούς. Απ' τη λαγνεία όμως δεν γλιτώνει κανείς χωρίς μεγάλο αγώνα.

Την ερωτική έλξη την έδωσε ο Θεός. Ο Χριστός ευλόγησε το γάμο. Αλλά η λαγνεία είναι πάθος, που στερεί την ελευθερία του ανθρώπου. Οι δούλοι των παθών υπηρετούν τα πάθη τους, όπως οι δούλοι τα αφεντικά τους. Τα πάθη διαστρέφουν την εικόνα του ανθρώπου.

Ο πνευματικός αγώνας με τους πειρασμούς συνιστάται τώρα και από την ιατρική επιστήμη. "Να είσαι ειλικρινής και να μην απωθείς και δεν θα πάθεις τίποτε" συνιστά ένας μεγάλος γιατρός στο βιβλίο του "Εκείνο". Μαζί με την προσευχή η επίγνωση ότι η αρρώστια συνδέεται με τη λαγνεία είναι ένα αποτελεσματικό όπλο εναντίον της. Αν προσέχει κανείς είναι εύκολο να συντρίψει την κεφαλή του όφεως.

Στη μάχη με τους πειρασμούς χρησιμοποιείται η εικόνα του φιδιού, γιατί μοιάζει με τον πειρασμό. Το φίδι πρέπει να προλάβεις να το δεις και να το χτυπήσεις στο κεφάλι πριν μπεί μέσα στο σπίτι σου. Αν δεν το δεις την ώρα που προβάλει το κεφάλι του και δεις μόνο την ουρά, είναι αργά, γιατί το φίδι θα γλιστρήσει μέσα στο σπίτι και θα κρυφτεί για να σε δαγκώσει όταν δεν θα προσέχεις.

Το ίδιο και με τον πειρασμό. Πρέπει να τον χτυπήσεις με καίριο χτύπημα στην αρχή. Αν ενδώσεις και μπει μέσα σου είναι αργά, γιατί το μίασμα μπήκε μέσα στην καρδιά σου και όλη σου η ύπαρξη έχει μιανθεί. Όπως όταν ένας ποντικός μπει μέσα στην κατσαρόλα, όλο το φαγητό το πετάς, έτσι μιαίνεται όλο σου το είναι , όταν ενδίδεις στον πειρασμό και τον αφήνεις να μπει στην καρδιά σου.

Η Εντολή "αγρυπνείτε και προσεύχεσθε για να μην πέσετε σε πειρασμό" δεν αφορά μόνο την πνευματική ζωή, αλλά έχει και πρακτικές συνέπειες για την σωματική υγεία του ανθρώπου. Ήδη η ιατρική επιστήμη στην πραγματικότητα εφιστά την προσοχή του κοινού να μην αμαρτάνει, για να μην πέσει στα χέρια των γιατρών.

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Απογύμνωση

Απογύμνωση

«Εξέδυσάν με τα ιμάτιά μου»
(Εκκλησιαστικό τροπάριο)


Ξαναείδα στον ύπνο μου το εφιαλτικό εκείνο όνειρο, ότι τάχα είμαι γυμνός ενώ όλοι είναι ντυμένοι. Πίστευα ότι είναι από το άχχος της δουλειάς μου, γιατί έπαψα να το βλέπω όταν έφυγα απ΄τη δουλειά.

Στο χωριό μου όταν ήμουν παιδί το να σε ξεγυμνώσουν ήταν σαν ένα παιχνίδι που προκαλούσε τα γέλια σ' αυτούς που παρακολουθούσαν το θέαμα , καθώς πάλευες, να σωθείς απ' τον εξευτελισμό και την ταπείνωση. Το ίδιο άσχημο παιχνίδι ήταν όταν σε έριχναν κάτω με μια τρικλοποδιά κι οι άλλοι γελούσαν με το πάθημά σου. Δεν μου άρεσε ή βία και δεν καταλάβαινα γιατί σε πολλούς αρέσει.

Τα όνειρα δεν ξέρεις αν αυτά επηρεάζουν την πραγματικότητα ή η πραγματικότητα επηρεάζει τα όνειρα. Λένε ότι τα όνειρα κατευθύνουν τη συνειδητή ζωή. Οι άγιοι όμως εφιστούν την προσοχή ως προς τα όνειρα, διότι μας εξαπατούν και γι΄ αυτό δεν πρέπει να βασιζόμαστε σ΄ αυτά. Μόνον αυτοί που διαθέτουν μεγάλη διάκριση, μπορούν να διακρίνουν τα αγγελικά όνειρα. Συνήθως τα περισσότερα όνειρα είναι δαιμονικά. Ένα απλό κριτήριο για να διακρίνεις τα όνειρα είναι τα συναισθήματα που σου προκαλούν μετά. Αν σου προκάλεσαν ηρεμία ή ταραχή.

Σε μένα η αιτία που θα δω κάποιον εφιάλτη είναι η πραγματικότητα. Συνήθως κάτι συνταρακτικό θα συμβεί την ημέρα, για να το δω σε άλλη μορφή, τη μορφή του ονείρου, στον ύπνο μου. Την τελευταία φορά με επηρέασαν τα λόγια κάποιου ότι γίνομαι μισητός στον κόσμο με αυτά που γράφω και η απογοήτευση κάποιας κοπέλας. Είχε βάλει τα καλά της και ερχόταν με το λεωφορείο στη Λάρισα, αλλά για κάποιο λόγο που αναφερόταν στη συμπεριφορά του νέου που θα συναντούσε θα επέστρεφε στη Θεσσαλονίκη με το επόμενο λεωφορείο.

Η όμορφη κοπέλα καθόταν στη διπλανή θέση από μένα. Την άκουγα να μιλάει και σκεφτόμουν με λύπη ότι πάει χαμένο το ωραίο ντύσιμό της. Πόσες ώρες θα φρόντιζε την εμφάνισή της με χαρούμενη προσδοκία για την συνάντηση, που όπως είχε ματαιωθεί. Απ΄ τη μια στιγμή στην άλλη, η πραγματικότητα μας διαψεύδει. Είμαστε ανυπεράσπιστοι στη δημόσια απογύμνωση, που φανερώνει την εσωτερική μας ένδεια. Πώς έχουμε τόση ανάγκη να μας αγαπούν και να μας φυλάνε απ΄ το κακό, αλλά δεν υπάρχει κανείς στον οποίο να έχουμε απόλυτη εμπιστοσύνη, εκτός από τον αγαπημένο, το γλυκύτατο Ιησού.

Λυπήθηκα για την κοπέλα και για τα λόγια του γνωστού μου, πως γίνομαι μισητός με αυτά που γράφω και ξαναείδα τον εφιάλτη της απογύμνωσης, τον εφιάλτη του πάθους του Χριστού. Αν δεν νιώσεις την απέραντη μοναξιά της απογύμνωσης , που μοιάζει με ηθικό θάνατο , δεν θα καταλάβεις το πάθος του Χριστού. Είδα ότι ήμουν γυμνός από τη μέση και πάνω και μαζί με κάποιο δικηγόρο, που έπασχε από γεροντική άνοια, έψαχνα να βρω ένδυμα και δεν έβρισκα, ώσπου βρήκα ένα πουκάμισο σε κάποια χαλάσματα και το φόρεσα. Όμως ύστερα από λίγο ήρθε ο ιδιοκτήτης του εξαγριωμένος και μου το πήρε.
Γράφω για να συναντήσω κάποιο αγαπημένο μου πρόσωπο, όπως η νεαρή κοπέλα τον αγαπημένο της ή μήπως γράφω για να καλύψω την εσωτερική μου γυμνότητα, όπως στην περίπτωση του εφιάλτη; Μήπως φοβάμαι ότι θα μείνουν οι σκέψεις, γυμνές στην κοινή χλεύη; Ας μη δίνω τόση σημασία στα όνειρα και μάλιστα στους εφιάλτες. Ό,τι γράφτηκε γράφτηκε.

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Γεροντική ηλικία

«Αν δεν έχεις γέρο, αγόρασε ένα»
Κινεζική παροιμία


Χθες μου ανέβηκε η πίεση. Τη μέτρησα το μεσημέρι, μετά το φαγητό, τότε που είναι συνήθως χαμηλή, καθώς βρίσκομαι στη μέθη του ύπνου. Το πιεσόμετρο έδειξε πάνω απ΄ τα φυσιολογικά όρια, αν και πίνω μια χούφτα χάπια την ημέρα.(ντιοβάν, τενορμίν, αμλοπέν, σιντρόμ κ.α.). Δεν γράφω πόσο ήταν γιατί γράφοντας δεν μπορώ να ξεχάσω κι εγώ δεν θέλω να θυμάμαι.
Νιώθω τα συμπτώματα της υψηλής πίεσης του αίματος σε μένα, αδιαθεσία, έξαψη στο πρόσωπο, κόκκινα αυτιά, ευαισθησία στο κρύο, αίσθημα αστάθειας κ.α. Πολλά από αυτά , μου είπε ο γιατρός, είναι ψυχολογικά. Μπορεί να είναι , αλλά η πίεση δεν παύει να είναι πάνω απ΄ τα κανονικά όρια .Μήπως φταίει που τη μετράω κάθε μέρα; Ή κάθε μέρα θα τη μετρώ ή καθόλου.
Χθες όλη τη μέρα έψαχνα να βρω τι έκανα λάθος. Μήπως σήκωσα βάρος; Μήπως φταίει το ξινόγαλο που ήπια; Φαίνεται βάζουν αλάτι μέσα. Ή μήπως φταίει ο καφές χωρίς καφεϊνη ; Τέτοιο καφέ έπινα και πριν. Μήπως φταίει που γράφω αν και η καρδιά μου δεν ειρήνεψε ακόμη από τα πάθη; Έγραφα όμως και πριν, άλλοτε με πίεση κι άλλοτε χωρίς. Ή μήπως είναι όλα ψυχολογικά; Το φαγητό μπορώ να το αλλάξω, αλλά τα ψυχολογικά πώς να τα αλλάξω; Οι γιατροί λένε, μη στενοχωριέσαι, αλλά δε λένε πώς.
Μια φίλη μου είπε ότι η τροφή επηρεάζει την ψυχική μας κατάσταση. Μπορεί να φταίει κι ο αέρας. Ποιος ξέρει από πού φυσάει και τι φέρνει μαζί του. Μπορεί να φύσησε από χώρες με πυρηνικά εργοστάσια, που κανείς δεν ξέρει σε τι κατάσταση βρίσκονται. Μπορεί να ανέβηκε η ραδιενέργεια της ατμόσφαιρας ή η μόλυνση από τα δηλητήρια με τα οποία ραντίζουν τα χωράφια ή από την καύσιμο ύλη που χρησιμοποιούν τα εργοστάσια.
Ή μήπως δεν φταίει τίποτε από όλα αυτά και φταίω εγώ που έχω γεράσει. Κι ο Ρομπέρτος είχε γεράσει και η πίεσή του ήταν σταθερά δώδεκα και οχτώ. Την ίδια πίεση είχε και τη μέρα που πέθανε. Δεν πειράζουν τα γεράματα. Άλλωστε εγώ τα αγαπώ. Θεωρώ τα γεράματα, σαν την καλύτερη ηλικία του ανθρώπου. Δεν καταλαβαίνω αυτούς που νεάζουν. Ότι ο γέρος είναι βαρύς είναι ένα μεγάλο ψέμα, ένας μύθος, όπως ο μύθος ότι ο λύκος επιτίθεται στον άνθρωπο, ενώ ο λύκος δεν επιτίθεται ποτέ στον άνθρωπο.
Η γεροντική ηλικία στην Ορθόδοξη Παράδοση είναι η πιο ευλογημένη περίοδος της ζωής μας πάνω στη γη. « Όλα τα μικρά και τα ταπεινά υποχωρούν, εξαφανίζονται με φυσικό τρόπο, και η σκέψη για άλλη τάξη του Είναι γίνεται αδιάκοπη, εξαιτίας της προσεγγίσεως της θριαμβευτικής στιγμής της εξόδου μας από εδώ.» (αρχ. Σωφρόνιος).

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος,Πνευματικό ημερολόγιο

Πνευματικό ημερολόγιο
(Περί επιγνώσεως)

Χθες το πρωί συνάντησα τον Μιχάλη στην Κεντρική Πλατεία. Είχα καιρό να τον ιδώ. Δεν άλλαξε καθόλου. Μόνο τα γένια του άρχισαν να ασπρίζουν. Ο Μιχάλης δεν είναι απλά υπέρβαρος, το βάρος του υπερβαίνει κατά πολύ το κανονικό.

Ο Μιχάλης πρόσεξε ότι αδυνάτισα κάπως από τότε που είχε να με δει και χάρηκε. Δεν τον ενδιέφερε όμως να μάθει για το πώς αδυνάτισα. Είχε βαρεθεί ν’ ακούει κάθε νεοφώτιστο στο αδυνάτισμα. Κρίμα γιατί θα του μιλούσα για την επίγνωση ως μέθοδο αδυνατίσματος.

Δικαίως δεν ήθελε ν’ ακούσει. Ο φίλος μου έχει τη δική του μέθοδο , αλλά δεν μπορεί να την εφαρμόσει, γιατί δεν εξαρτάται μόνο από αυτόν. Ο Μιχάλης πιστεύει πως ένας νέος άντρας δεν παχαίνει με την πολυφαγία . Ο κυριότερος λόγος που παχαίνει ανάγεται στον έρωτα δίχως ανταπόκριση. Συνεπώς πίσω από κάθε νέο παχύσαρκο άντρα κρύβεται μια γυναίκα. Το ίδιο όπως πίσω από κάθε έγκλημα, κατά τη γνωστή γαλλική παροιμία.

Τι είναι τώρα η επίγνωση όσον αφορά το υπερβολικό βάρος; Η θεωρία μου ξεκινάει από την ιδέα ότι το υπερβολικό βάρος είναι ένα σοβαρό εμπόδιο για τον υπέρβαρο. Τον εμποδίζει να χαρεί τη ζωή του. Ο Θεός δεν έπλασε τον άνθρωπο υπέρβαρο. Άρα το υπερβολικό βάρος στο νέο άνθρωπο παραποιεί την αρχική εικόνα. Κι αφού ξέρουμε από ποιον προέρχονται όλα τα εμπόδια του ανθρώπου, για να ξεπεράσουμε και το εμπόδιο αυτό πρέπει εκτός απ΄ τις σωματικές προσπάθειες που πρέπει να κάνουμε, πρέπει να αγωνιστούμε και στο πνευματικό επίπεδο. Άλλωστε κάθε αγώνας, ακόμα και ο πιο σωματικός είναι και αγώνας πνευματικός, γιατί δεν ξεχωρίζει το σώμα από το πνεύμα.

Κάποιος έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο «Βρες τον εαυτό σου και αδυνάτισε».
«Δυστυχώς η ζωή κυλάει με τέτοιον τρόπο, που ακατάπαυτα πρέπει να «παλεύεις» γι’ αυτήν ως ένα βαθμό». (αρχ. Σωφρόνιος-Σακχάρωφ). Μέσα σε τόσους περισπασμούς λοιπόν, είναι δύσκολο να ξέρεις κάθε στιγμή που βρίσκεσαι και τι κάνεις. Αυτό σημαίνει ότι επίσης είναι δύσκολο να ξέρεις τι είναι ακριβώς αυτό που τρως και πόση είναι η ποσότητά του.

Οι περισσότεροι παχύσαρκοι απορούν , γιατί παχαίνουν ενώ δεν τρώνε τίποτα. Η φράση «δεν τρώω τίποτα » σημαίνει «δεν ξέρω τι τρώω». Η επίγνωση είναι αυτή ακριβώς η προσοχή. Προσέχουμε όχι μόνο τι τρώμε αλλά και πόσο. Και για να είναι η προσοχή μας πιο μεγάλη, είναι καλύτερα να γράφουμε σε ένα ημερολόγιο το είδος και την ποσότητα της τροφής στα γεύματά μας. Είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι από μας θα τρομάξουν με τις ποσότητες της τροφής που καταναλίσκουν καθημερινά!

Θα μου πείτε, κι άλλοι τρώνε χωρίς επίγνωση και δεν παχαίνουν. Αν η έλλειψη επίγνωσης ήταν η αιτία που παχαίνει κανείς , δεν θα ίσχυε για όλους; Ίσως η επίγνωση να μην ασκεί επιρροή σε όλους, ως προς το βάρος του σώματος, σε περιπτώσεις που ούτε η ποσότητα της τροφής επηρεάζει το βάρος μας. Είναι όμως βέβαιο ότι γενικά η κατάσταση του σώματος εξαρτάται απ΄ την πνευματική μας κατάσταση. Δεν χρειάζεται να μας το πει ο γιατρός, ότι η στενοχώρια π.χ. είναι η αιτία για πολλές αρρώστιες ή για την επιδείνωση γενικά της κατάστασης της υγείας μας..
"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Πώς αγαπάει ένας κόσμος

Πώς αγαπάει ένας κόσμος που δεν αγαπάει ; Τα λόγια του Ευαγγελίου «η αγάπη ουδέποτε εκπίπτει» είναι ακατανόητα, όπως και τα λόγια «η αγάπη ου ζητεί τα εαυτής» (η αγάπη δεν είναι εγωιστική). Η αγάπη για τον κόσμο που δεν αγαπάει είναι ένα αίσθημα που διαρκεί όσο και η ικανοποίηση. Όταν πάψει η ικανοποίηση παύει και η αγάπη.
Είναι δύσκολο ν’ αγαπάς κάποιον όπως είναι, στο μεταβαλλόμενο κόσμο μας, όπου τα πάντα είναι τόσο φευγαλέα και ρέοντα, αν δεν βλέπεις στον κάθε άνθρωπο την ιδέα του Δημιουργού για μας, τη ζώσα και αμετάθετη αιωνιότητα. Και ακριβώς η αιώνια αυτή εικόνα που βρίσκεται στη βάση κάθε ανθρώπου, κάνει τον καθένα πολύτιμο και αγαπητό ακόμη, παρ’ όλες τις πρόσκαιρες ελλείψεις του. (αρχ. Σωφρόνιος- Σακχάρωφ).
Γιατί άραγε ο δυτικός κόσμος επιδιώκει με τόσο πάθος τη δύναμη και όχι την αγάπη, ακόμα και χωρίς ηθικά όρια και ηθικούς φραγμούς (πόλεμοι, βομβαρδισμοί αμάχων, πειράματα με πειραματόζωα ανθρώπους , επιστημονική έρευνα χωρίς ηθικές βάσεις, καταστροφή του περιβάλλοντος, εκμετάλλευση των πόρων της γης με επιθετικά μέσα , ενδόμυχος φόβος του υπερπληθυσμού κλπ).
Ο δυτικός κόσμος δεν πιστεύει ότι η αγάπη είναι εφικτή. Το ίδιο και η επικοινωνία. Δεν ζητεί κανείς από τον άλλον τίποτε περισσότερο απ΄ το να είναι «εντάξει» στις υποχρεώσεις του. Δεν ενδιαφέρει τι νιώθεις. Τα αισθήματα αλλάζουν.
Το ερώτημα πώς να αγαπάμε τους ανθρώπους δεν τίθεται όσο ακόμα είμαστε νέοι και η αγάπη είναι ένα αίσθημα. Δεν έχουμε ακόμα τα βιώματα ούτε τη γνώση και την πείρα που δείχνουν ότι η αγάπη δεν είναι μόνο ένα αίσθημα, που στηρίζεται όπως όλα τα αισθήματα στην ικανοποίηση. «Η αγάπη είναι βαρύς σταυρός». (Μπόρις Παστερνάκ).
Πρέπει να ωριμάσει κανείς για να αγαπάει αληθινά. Ο ανέραστος προσπαθεί να μετατρέψει τους γύρω του σε μαριονέτες και ο ίδιος κλείνεται για πάντα στον εαυτό του. Ο δυτικός άνθρωπος μπερδεύει τη δραστηριότητα με τη ζωντάνια, ώσπου να αντιληφθεί ότι δεν μπορεί να ζήσει μόνος ούτε λεπτό.
«Εκείνο που με εκπλήσσει στη σύγχρονη ζωή του κόσμου είναι το ότι στην εποχή μας και τα πιο μεγάλα κράτη άρχισαν να φοβούνται το παραμικρό», γράφει ο αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος σε επιστολή του στη Ρωσία το 1959.
«Νομίζω ότι ελάχιστες παρόμοιες περιπτώσεις υπήρξαν στην ιστορία, κατά τις οποίες και οι πλέον απλές και αγαθές σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων ήταν τόσο περίπλοκες, όπως στην εποχή μας. Έχω βάσιμες ελπίδες ότι δεν θα χρειασθεί να περιμένουμε πολύ και ότι σύντομα οι άνθρωποι θα έρθουν στα λογικά τους και θα αρχίσουν να ζουν μεταξύ τους σε ατμόσφαιρα αμοιβαίας εμπιστοσύνης, και συνεπώς
μεγαλύτερης αγάπης και ελευθερίας» (Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου, Γράμματα στη Ρωσία, Έκδ. Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου, Έσσεξ Αγγλίας, σελ.92).


Anonymous said...
Ένα παράξενο πράγμα συνέβαινε πάντοτε όταν διάβαζα κάτι σχετικό με τη Δύση και του Δυτικούς, ακόμα και αν δεν αφορούσε σε θρησκευτικά θέματα: μου δημιουργούνταν σχεδόν ανεπαίσθητα συνειρμοί της ανιπαλότητας «καλό και κακό». Πάντα με ενοχλούσε αυτή η διαπίστωση, αλλά δεν μπορούσα να βρω τον τρόπο να την αποβάλω σαν σκέψη, κυρίως γιατί διαπίστωνα ότι κάτι συνέβαινε τελικά με τους Δυτικούς. Κάτι, που και οι ίδιοι έμοιαζαν να θέλουν να αποβάλουν από πάνω τους.

Αργότερα το έμαθα από την Αγία Γραφή και τον απόστολο Παύλο: έχει να κάνει με το Νόμο και το βάρος του πάνω στις συνειδήσεις και τα μυαλά των ανθρώπων.
Κοινώς και ιδιαίτερα θεολογικά μιλώντας, εννοώ αυτό που μαθαίνει εύκολα κανείς αν πλησιάσει έναν αγιορείτη, έναν ασκητή της Ορθοδοξίας, και είναι φυσικά η έλλειψη ή η πρόσκτηση της θείας Χάρης.

Για να αποκτήσει κανείς τη θεία Χάρη (και συνεπώς να λυτρωθεί από την τυραννία του Νόμου) θέλει θυσίες. Δηλαδή δόσιμο μέχρι και την αυτοθυσία στο διπλανό. Η νηστεία, η αγρυπνία και η προσευχή είναι τα μέσα. Ακόμα και η προσευχή για να εισακουσθεί (κατά τον πατέρα Παΐσιο), προϋποτίθεται η διάθεση θυσίας για τον πλησίον.
Αυτά νομίζω ότι είναι πάνω κάτω γνωστά στους Ορθόδοξους πιστούς.

Ας επανέλθω στους Δυτικούς όμως. Έχω διαπιστώσει από επικοινωνία μαζί τους ότι τους λείπει αυτή η «θυσία» και το δόσιμο. Μου προξενεί ακόμα εντύπωση, ότι αυτήν την «ικανοποίηση» που περιγράφετε κι εσείς κύριε Λαγκοβάρδε, έμοιαζαν να την αποζητούν και στην παραμικρή πτυχή της καθημερινότητάς τους. Στην αρχή μου έμοιασε σαν ένας φιλοσοφικός τρόπος ζωής που ζητούσε να βρει την ευτυχία στα πιο μικρά πράγματα, μα είχε δυστυχώς ημερομηνία λήξης. Μπορούσες για παράδειγμα να πας μια εκδρομή μαζί τους, όμως την επόμενη μόλις μέρα δεν ένιωθες ότι μοιράστηκες με κάποιους ανθρώπους κάποιες κοινές εμπειρίες, ήσουν ήδη ξένος ξανά.

Κι όμως. Οι δικοί μας δάσκαλοι, οι γεροντάδες, οι Άγιοι, μας δίδαξαν και μας ενέπνευσαν το εξής: καμιά αγάπη δεν μπορεί να βιωθεί, αν δεν ξεκινήσει από τα πιο απλά βήματα δοσίματος και τις πιο μικρές και καθημερινές θυσίες.

Πιστεύω δηλ. ότι οι Δυτικοί τελικά δεν βίωσαν ποτέ καμία θυσία, ούτε και άγγιξαν εκείνα τα όρια του εαυτού τους, στα οποία φτάνοντας κανείς αναγκάζει καμιά φορά τους αγίους, την Παναγία, και τον Ίδιο το Θεό να κοιτάξει προς τη γη και να δώσει χείρα βοηθείας...

Ν. Κ.

(Μερικές σκέψεις που έκανα διαβάζοντας το δοκίμιό σας)

August 24, 2009 6:37 AM

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Τα βουνά

«Ήρα τους οφθαλμούς μου εις τα όρη»
Δαβίδ


Τα βουνά δεν είναι ίδια για τους ορεσίβιους και για τους κατοίκους του κάμπου. Οι ορεσίβιοι μεγαλώνουν με τα βουνά και ακολουθούν το ρυθμό των βουνών. Οι κάτοικοι των κάμπων είναι διαφορετικοί: ανεβαίνουν στα βουνά κουβαλώντας μαζί τους τις συνήθειες του κάμπου. Αλλά τόσο οι ορεσίβιοι όσο και οι καμπίσιοι είχαν πάντα τα βουνά σαν καταφυγή και δύναμη.

Η αίσθηση των βουνών είναι πιο έντονη στα παιδιά παρά στους μεγάλους. Στα παιδιά ζωντανεύουν όλα τα πράγματα γύρω τους και τα βουνά ακόμα περισσότερο. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στα βουνά και ένιωσα πολύ νωρίς όχι απλώς τη ζωντάνια τους, αυτό το αίσθημα μπορεί να σου το δώσει και ο κάμπος , αν ξυπνήσεις πρωί, αλλά και ένα ανερμήνευτο αίσθημα προστασίας.

Θυμάμαι όταν όλοι οι κάτοικοι του χωριού, μαζί και η οικογένειά μου, κατέφυγαν στο βουνό, γα να γλιτώσουν απ΄ τους Γερμανούς. Ήμουν τεσσάρων χρονών. Στο βουνό χιόνιζε και έκανε κρύο. Ο κόσμος έσκαψε μέσα στο χιόνι για να φυλαχτεί απ το κρύο. Η μητέρα μου με κρατούσε μέσα στην αγκαλιά της και πάνω της είχε ρίξει μια βελέντζα, που την είχε σκεπάσει το χιόνι.

Τη νύχτα φαίνονταν κάτω στο χωριό τα σπίτια που καίγονταν. Καθένας ανησυχούσε μήπως καιγόταν το δικό του σπίτι. Αλλά εγώ ένιωθα μέσα μου ζεστασιά . Ήταν η προστασία του βουνού. Άλλωστε αυτό ήταν ένα κοινό αίσθημα. Όλοι, σαν ένας άνθρωπος, εμπιστεύονταν τον εαυτό τους στην προστασία των βουνών και των αγίων . Η γιαγιά μου επικαλούνταν αδιαλείπτως τον Άγιο Κωνσταντίνο, τον προστάτη του χωριού. «Άγιε Κωνσταντίνε μου, άγιε Κωνσταντίνε μου». Σαν ν’ ακούω τώρα τη φωνή της , ύστερα από μισό αιώνα και περισσότερο. Τα βουνά ταυτίστηκαν με τους αγίους, στο αίσθημα των απλών ανθρώπων της υπαίθρου. Τα βουνά είναι κατάσπαρτα από εκκλησιές, μοναστήρια, εξωκλήσια, εικονίσματα.

Το παράξενο αυτό αίσθημα της προστασίας το ξανάνιωσα επάνω σε κάποιο άλογο που κάλπαζε με εμένα κολλημένο επάνω στη ράχη του. Είχα τη βεβαιότητα ότι προσέχει να μην πέσω. Ήταν ένα ολόκληρο κοπάδι αλόγων, που έτρεχαν στο ποτάμι για να πιουν νερό. Αν έπεφτα εκεί ολόκληρο το κοπάδι θα περνούσε επάνω μου. Όταν αργότερα διηγήθηκα το περιστατικό αυτό σε κάποιον που γνώριζε από άλογα, μου είπε, ότι τα άλογα θα απέφευγαν να με πατήσουν και πιθανόν να μην πάθαινα τίποτα.

Μια φορά έπεσα από άλογο, τόσο απαλά, που δεν κατάλαβα τίποτα. Και μια άλλη φορά που με κλώτσησε κάποιο άλογο, δεν πόνεσα καθόλου, γιατί με χτύπησε με προσοχή, να μη με τραυματίσει ( με χτύπησε στο ψαχνό). Βέβαια δεν είναι μόνο το αίσθημα προστασίας που με κάνει ν΄ αγαπώ τα βουνά και τα άλογα. Ωστόσο ένιωσα μεγάλη χαρά, όταν άκουσα κάποιον αμαξά στην Κέρκυρα, να λέει πως τον παλιό καιρό έβαζαν κοντά στα άλογα τους αρρώστους, που είχαν εξασθενημένο οργανισμό ,για να δυναμώσουν.

Τα άλογα τα αγαπώ πιο πολύ από όλα τα άλλα ζώα και τα βουνά τα αγαπώ περισσότερο από κάθε άλλο τόπο. Το Ευαγγέλιο λέει, πως θά ’ρθει εποχή που θα καταφύγουμε στα βουνά. Κανείς δεν ξέρει πότε θα έρθει αυτή η εποχή. Έως τότε όμως η καταφυγή στα βουνά , υπό τις σημερινές συνθήκες, που δεν υπάρχει τίποτα να σωθεί, εκτός από μια μικρή ησυχία στην καρδιά, τα βουνά έχουν μια συμβολική σημασία . Τα βουνά είναι οι άγιοι, είναι ο βίος τους και η διδασκαλία τους. Ήδη το δίλημμα προβάλλει σε όλους μας: ασκητισμός ή παραφροσύνη;


"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος , Η κοινή αίσθηση

Η κοινή αίσθηση κάνει πιο εύκολη τη ζωή. Παράδειγμα η κοινή αίσθηση του θορύβου. Αν υπάρχει κοινή αίσθηση για το θόρυβο (ο θόρυβος είναι ενοχλητικός για όλους τους πολίτες) ,ο θόρυβος στη σύγχρονη πόλη είναι δυνατόν να περιοριστεί , ώστε οι πολίτες να απολαμβάνουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής. Αν δεν υπάρχει η κοινή αίσθηση και όσοι είναι οι άνθρωποι είναι και οι αισθήσεις , ο θόρυβος είναι αδύνατο να περιοριστεί και κανένα μέτρο δεν είναι δυνατόν να υπάρξει σε οτιδήποτε. Η ζωή καταντάει χαοτική, πέρα απ΄ τα ανθρώπινα μέτρα.

Η κοινή αίσθηση έχει κατακερματιστεί, όπως και η αλήθεια. Πολλοί ισχυρίζονται ότι δεν υπάρχει αλήθεια. Άλλη είναι η αλήθεια η δική σου και άλλη είναι η αλήθεια η δική μου. Οι νέοι γονείς αναρωτιούνται μέσα στη βουβή απελπισία τους , σε τι κόσμο φέρνουν τα παιδιά τους. Κανείς δεν ξέρει πώς να αναθρέψει το παιδί του, ούτε το σχολείο παρέχει τη μόρφωση στους νέους και περιορίζεται στα εφόδια για την εργασία. Οι νέοι βιάζονται να βρουν δουλειά. «Δεν υπάρχει ζωή. Δουλειά, δουλειά, δουλειά», είπε κάποια κυρία που επέστρεψε προσφάτως απ΄ το Λονδίνο , όπου έμεινε λίγο καιρό στην οικογένεια του γιου της, για να τους βοηθήσει κρατώντας το νεογέννητο παιδί τους.

Kάποιος ζωόφιλος σπουδαστής διατηρεί στο μπαλκονάκι του ένα μικρό ζωολογικό κήπο που αποτελείται από ένα σκυλάκι μικρό σαν νυφίτσα , ένα πουλί της ζούγκλας και δεν ξέρω τι άλλο. Η απορία μου είναι, αν ευχαριστιέται να ακούει τα τσιριχτά του λιλιπούτειου σκύλου του και τις κρωξιές σαν της καρακάξας του πουλιού της ζούγκλας. ΄Η αν δεν ευχαριστιέται ο ίδιος και το κάνει για τους γείτονές του, πιστεύει στ΄ αλήθεια, ότι απολαμβάνει κανείς αυτές τις φωνές που τρυπούν τα αυτιά σου; Άλλοι μεγαλώνουν σαύρες , φίδια, βατράχους, χελώνες και άλλα βρωμερά ζώα στα διαμερίσματά τους. Την άγρια φύση δεν τη μισείς, αλλά φυλάγεσαι από αυτήν.

Η αίσθησή τους τους λέει, πως είναι όμορφα αυτά τα ζώα , ότι είναι ευχάριστο να τα βλέπεις και να τα αγγίζεις ή μήπως μιμούνται κάποιους, που επέβαλαν αυτά τα ζώα ως μόδα; Η μόδα μπορεί να επιβάλλει σ΄ αυτούς που τη μιμούνται ακόμα και συνήθειες, που εμπίπτουν στην ψυχοπαθολογία.

Στα χωριά μας μόνο οι χαζοί έβγαιναν στην αγορά με τα εσώρουχά τους. Τώρα η τάση αυτή με τη μόδα γενικεύτηκε σχεδόν σε ολόκληρο το γυναικείο πληθυσμό. Η κοινή αίσθηση διαστρέφεται συνήθως σε περιπτώσεις ψυχοπαθολογικές και φτάνει σε σημείο «ώστε αισχρόν εστί και λέγειν», που είναι αισχρό και να το πει κανείς.

Πώς φτάσαμε έως εδώ; Ένας Κρητικός γέρος είπε πως η αιτία όλων των δεινών είναι ότι απέκοψαν τον κόσμο από τις ρίζες του. Ένας άλλος Κρητικός είπε μια σοφή μαντινάδα, που δυστυχώς δεν την θυμούμαι αυτή τη στιγμή. Το νόημά της είναι πως την εποχή αυτή την αλλοπρόσαλλη «οι καπετάνιοι είναι στο κουπί κι οι μούτσοι στο τιμόνι». Αν έτσι έχουν τα πράγματα, όλοι αυτοί που κατέλαβαν δημόσια αξιώματα χωρίς να τα αξίζουν , κάνουν το παν για μην υπάρχει κοινή αίσθηση.

Στην Ελλάδα δεν ήρθε ακόμη σε όλο της το μεγαλείο η μόδα αυτή. Η Ελλάδα ακολουθεί συνήθως ύστερα από τριάντα έτη την Ευρώπη και την Αμερική. Ρώτησα μια φορά έναν Ισπανό ποιητή, γιατί έρχεται τόσο συχνά (είχε έρθει όπως είπε δέκα πέντε φορές) στην Ελλάδα. «Γιατί ακόμα στην Ελλάδα υπάρχει ζωή στα ανθρώπινα μέτρα», είπε. Ζωή στα ανθρώπινα μέτρα είναι η κοινή αίσθηση, που όπως φαίνεται χάθηκε στη Δύση και τείνει να χαθεί παντού.
"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Η εκζήτηση του Θεού

«Θα λύσω τα προβλήματα της ζωής μου και μετά θα ασχοληθώ με το πνεύμα και με την αναζήτηση του Θεού». Πολλοί σκεφτόμαστε έτσι, αλλά αυτό δεν είναι μια σωστή σκέψη. Το σωστό είναι ότι με τη βοήθεια του Θεού θα λύσουμε τα προβλήματα της ζωής μας. Αυτή είναι η σωστή σκέψη. Άρα η αναζήτηση του Θεού είναι αυτό που προέχει, αυτό που έχουμε τη μεγαλύτερη ανάγκη .

Οι αρχαίοι έλεγαν « εκ Θεού άρχεσθαι» (να αρχίζετε με την αναζήτηση του Θεού). Τη σημασία της ολόψυχης αναζήτησης του Θεού, όπως αναζητάει η αγαπημένη τον αγαπημένο της, περιγράφει το γνωστό τροπάριο: «Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον, ουκ ελαττωθήσσονται παντός αγαθού» (πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, ενώ αυτοί που με όλη τους την ψυχή αναζητούν το Θεό δεν θα στερηθούν από κανένα αγαθό).

Το Ευαγγέλιο λέει πως η αναζήτηση του Θεού είναι το πρώτιστο, αυτό που έχουμε τη μεγαλύτερη ανάγκη. Αν αναζητούμε το Θεό όλα αυτά που ζητούμε και που έχουμε ανάγκη θα τα αποκτήσουμε. Η αναζήτηση του Θεού έχει τις ίδιες ευεργετικές συνέπειες με την αίσθηση της παρουσίας του Θεού. Αν ο Θεός είναι μαζί μας κανείς δεν είναι εναντίον μας. Αυτός που αναζητάει το Θεό έχει το Θεό μαζί του. «Ο αγαπών τον Θεόν εν τω Θεώ εστίν», λέει ο άγιος Μακάριος ο Αιγύπτιος.

«Ο κόσμος γίνεται ένα παράξενο, τρελό, επώδυνο μέρος και η ζωή μέσα σ΄ αυτόν μια απογοητευτική και δυσάρεστη κατάσταση γι΄ αυτούς που δε γνωρίζουν το Θεό. Περιφρονείστε τη μελέτη του Θεού και θα καταδικάσετε τον εαυτό σας να σκοντάφτει και να ολισθαίνει στη ζωή σαν τυφλός, να μη διαθέτετε ούτε την αίσθηση προσανατολισμού, ούτε κατανόηση για το τι σας περιβάλλει. Με αυτόν τον τρόπο μπορείτε να αχρηστεύσετε τη ζωή σας και να χάσετε την ψυχήν σας» (Τζέϊ Πάρκερ, Γνωρίζοντας το Θεό.),


Θα δυσκολευτούμε να κάνουμε κτήμα μας την αλήθεια αυτή, αν χωρίζουμε το πνεύμα και την ύλη. Είναι λάθος να χωρίζουμε το πνεύμα από την ύλη και τους ανθρώπους σε πνευματικούς και μη πνευματικούς ανάλογα με το είδος της εργασίας που κάνουν.

Ο Κικέρων χώριζε τους ανθρώπους σε ανώτερους (πνευματικούς) γιατί έκαναν πνευματική εργασία και σε κατώτερους ( χειρώνακτες) ,γιατί έκαναν χειρωνακτική (βάναυση) εργασία. Η ίδια διάκριση, αν και πέρασαν δυόμισυ χιλιάδες χρόνια εξακολουθεί να ισχύει και σήμερα παρόλο που δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.

Η διάκριση αυτή δεν είναι ορθή. Δεν κάνει η εργασία τον πνευματικό , αλλά ο τρόπος που εργάζεται κανείς , αν είναι πνευματικός ή είναι μηχανικός, χωρίς αίσθημα, χωρίς καρδιά, χωρίς καλοσύνη και γενικά χωρίς πνευματικότητα.

Με την καρδιά ή χωρίς καρδιά, με μηχανικό τρόπο, γίνεται οποιαδήποτε εργασία, είτε είναι εργασία του νου , είτε είναι εργασία των χεριών. Στο μοναχισμό η χειρωνακτική εργασία, το λεγόμενο «εργόχειρο» έχει την ίδια αξία με την προσευχή, γιατί γίνεται όπως και η προσευχή προς δόξαν του Θεού., είναι μια έμπρακτη προσευχή, μια έμπρακτη δοξολογία.

Ο χωρισμός σε ύλη και πνεύμα έχει πρακτικές συνέπειες. Στην ορθόδοξη παράδοσή μας δεν ισχύει ο χωρισμός σε σώμα και πνεύμα . Δεν ξεχωρίζει το πνευματικό απ΄ το υλικό, όπως δεν ξεχωρίζει το αναμμένο σίδερο απ΄ τη φωτιά. Πνευματικός ή υλικός είναι ο τρόπος που υπάρχει ή που γίνεται κάτι, είναι ο προσανατολισμός και όχι το πράγμα Εξαρτάται τι είναι αυτό που προέχει, το πνευματικό ή το υλικό. Στην πνευματική ζωή αυτό που προέχει είναι το πνεύμα.

Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος , Να μείνουν οι λίγοι και καλοί

Συνάντησα κάποιον νεαρό με καλή εμφάνιση στη Θεσσαλονίκη, στην οδό Αριστοτέλους. Έμοιαζε με τους νεαρούς προτεστάντες, που έρχονται στην Ελλάδα και μοιράζουν «Καινές Διαθήκες». Ο νεαρός αυτός φώναζε πολιτικά συνθήματα από το μεγάφωνο. Τον πλησίασα και του είπα πολύ ήσυχα για να μην τον ενοχλήσω, ότι τα συνθήματά του είναι όλα υπέρ των δικών του. Υπέρ των εχθρών του δε λέει τίποτα. «Ποιοι είναι οι εχθροί;» ρώτησε. «Αυτοί που δεν συμφωνούν μαζί σας, οι καπιταλιστές. Τι σχεδιάζετε γι΄ αυτούς; Δεν πρέπει οι ιδέες σας να περιλαμβάνουν όλους τους πολίτες;». «Αυτούς θα τους βάλουμε να δουλέψουν», είπε. «Θα τους βάλετε να δουλέψουν με τη βία, όπως έκανε ο Μάο;». Δεν απάντησε και εξακολούθησε να διαλαλεί τα συνθήματά του. Δεν ξέρω αν ο ίδιος ήταν διατεθειμένος να δουλέψει με τη βία ή ακόμη και να πάει να μείνει όπου τον στείλουν. Ο Στάλιν μετακινούσε με τη βία ολόκληρους πληθυσμούς απ΄ το ένα άκρο της Ρωσίας στο άλλο, για να τους αναγκάσει να αφήσουν τα κτήματά τους.

Τα πολιτικά συστήματα και τα αντίστοιχα πολιτικά κόμματα και πολιτικές παρατάξεις έχουν σωστά σχέδια για τους δικούς τους. Εκεί όπου δυσκολεύονται είναι στα σχέδιά τους για τους εχθρούς τους, γι΄ αυτούς που δεν συμφωνούν μαζί τους. Η σκέψη τους γι΄ αυτούς δεν απέχει από το όραμα του Κίσιγνκερ, να μείνουν οι λίγοι και καλοί. Απόδειξη είναι ότι τα πολιτικά συστήματα και τα αντίστοιχα πολιτικά κόμματα αγνοούν το Ευαγγέλιο και θεωρούν ανεφάρμοστες τις Εντολές, ιδίως την Εντολή «αγαπάτε τους εχθρούς υμών». Η στάση τους δεν απέχει από την θρησκευτική μισαλλοδοξία. Χωρίζουν τους ανθρώπους σε δικούς τους και σε εχθρούς τους, σε καλούς, που είναι οι δικοί τους και σε κακούς που είναι οι άλλοι. Πράγμα που σημαίνει ότι μέσα τους υπάρχει ο φόβος του υπερπληθυσμού και ο αντίστοιχος πόθος, να μείνουν οι λίγοι και οι καλοί.

Η σκέψη να μείνουν οι λίγοι και καλοί δεν παραμένει απλώς στο χώρο του φανταστικού. Εφαρμόζεται με διάφορους τρόπους. Το κοινό όμως παραπλανάται και έχει αλλού στραμμένη την προσοχή του¸ στις χαμηλές συγκινήσεις π.χ. στο ποδόσφαιρο και γενικά στο θέαμα. Ποιος μπορεί να εξετάσει τις ιδέες που του υποβάλλουν τα διάφορα κέντρα που τον επηρεάζουν, για να έχει προσωπική γνώμη, αν είναι σωστές ή όχι; Όλοι οι ειδικοί επιστήμονες, που δεν ξέρουμε ποιοι τους κατευθύνουν και μόνον το υποπτευόμαστε , υποστηρίζουν ότι η γη δεν μπορεί να θρέψει τους κατοίκους της. Έτσι γίνονται ανεκτές από τον κόσμο «λύσεις» όπως η νομιμοποίηση της άμβλωσης, ο περιορισμός των γεννήσεων, ακόμα και η στείρωση, και το χειρότερο από όλα στο βάθος ανεχόμαστε την κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής μπροστά στο φόβο ενός παγκόσμιου λιμού. Τι θα γίνει αν η πεινασμένη ανθρωπότητα ορμήσει στα ανεπτυγμένα κράτη; Το έργο των επιστημόνων που υποστηρίζουν ότι το πρόβλημα είναι ηθικό, ότι η γη μπορεί να θρέψει τον πληθυσμό της και μάλιστα με ήπια μέσα, θάβεται από τα ΜΜΕ και δεν το γνωρίζει κανείς.



Η σκέψη να μείνουν οι λίγοι και καλοί φαίνεται απίστευτη σε κάθε λογικό άνθρωπο. Είναι δυνατόν άνθρωποι με σώας τας φρένας να σκέφτονται με αυτόν τον τρόπο; Το ακόμα πιο παράδοξο είναι ότι τη σκέψη αυτή δεν την κάνουν λίγοι πλουτοκράτες που κυβερνούν τη γη και πάσχουν από το φόβο του υπερπληθυσμού. Η ίδια σκέψη θέλγει και πολλούς φτωχούς, που είναι ευάλωτοι στην πολιτική προπαγάνδα, λόγω της φτώχιας και της αμάθειας.

Ότι τα ίδια πολιτικά συνθήματα βρίσκουν απήχηση στους πλούσιους και στους φτωχούς αποδεικνύει ότι πλούτος και φτώχεια όσο και τα αντίστοιχα πολιτικά συστήματα (καπιταλισμός και σοσιαλισμός) κατευθύνονται απ΄ τα ίδια κέντρα εξουσίας. Το πολιτικό σύνθημα του Κίσινγκερ , «να περιοριστεί ο πληθυσμός της γης από έξι δισεκατομμύρια σε ένα» δε διαφέρει από το σύνθημα « να μείνουν οι λίγοι και οι καλοί».

Όσο για μας, τους απλούς πολίτες, δε μένει παρά να ελέγχουμε όσο μπορούμε την περιέργειά μας, να μην είμαστε τόσο ευάλωτοι στην προπαγάνδα, για να μην παγιδευόμαστε στις συγκινήσεις της.

«Δεν υπάρχει τίποτα να σώσεις », λέει ο Άγγλος ποιητής Ντέϊβιντ Χέρμπερτ Λώρενς, « εκτός από μια μικρή ησυχία στην καρδιά, τόσο μικρή σαν το μάτι μιας βιολέτας».
"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Ο Έλληνας χάνει τους συμμάχους του;

Λέγοντας ότι ο Έλληνας χάνει τους συμμάχους του δεν εννοούμε τα κράτη της Δύσης. Τα κράτη της Δύσης είναι σύμμαχοι με την έννοια ότι η συμμαχία τους εξυπηρετεί κυρίως τα ίδια και παρεμπιπτόντως και την Ελλάδα, όταν συμπίπτουν τα συμφέροντά τους με τα συμφέροντα της Ελλάδας.

Δεν εννοούμε αυτούς τους συμμάχους που προκύπτουν από τέτοιες προσωρινές και χρησιμοθηρικές συμμαχίες. Οι σύμμαχοι αυτοί δεν έχουν αιώνια προοπτική και δεν ισχύουν για πάντα. Ο Έλληνας ποτέ δεν ένιωσε ότι είναι σύμμαχός του αυτός που δεν ενδιαφέρεται παρά μόνο για το συμφέρον του, αυτός που δεν είναι πιστός στους κινδύνους.

Οι αιώνιοι σύμμαχοι του Έλληνα, είναι το Έθνος του, η γλώσσα του, το όνομά του, η ιστορία του, ο πολιτισμός του, η θρησκεία του, η ενότητά του , η οικογένειά του, κι αυτούς τους αιώνιους συμμάχους του ανεπαισθήτως τους χάνει τώρα . Χωρίς να τον ρωτήσουν δε διδάσκουν στα παιδιά του να αγαπούν και να πονάνε τους αιώνιους συμμάχους τους. Ποιος θα διδάξει στους νέους την αξία τους, όταν αυτοί που είναι ταγμένοι να το κάνουν αυτοί οι ίδιοι από άγνοια , από ημιμάθεια ή και από πονηρία την αμφισβητούν;

Πολλοί ισχυρίζονται ότι οι Έλληνες πάσχουν από την ηγεσία τους. Ότι δεν έχουν και ίσως δεν είχαν ποτέ άξια ηγεσία. Ότι η ηγεσία τους αδυνατεί να συλλάβει τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική κοινωνία. Δεν νιώθει την ανησυχία του Έλληνα. Μοιάζει σαν ξένη. Δεν συμμετέχει στην αγωνία του κόσμου. Αποφεύγει να θίξει τα άλυτα προβλήματα του τόπου, για να μη γίνει δυσάρεστη. Ο Έλληνας όμως αγωνιά. Δεν θέλει ούτε να τον ναρκώνουν με τον εφησυχασμό, ούτε να εκμεταλλεύονται την αγωνία του , για να κερδίσουν ψήφους στις εκλογές και να πλουτίσουν ή να κατακτήσουν την εξουσία, που είναι το ίδιο.

Οι πολίτες δε νοιάζονται να αλλάζουν τα κόμματα σαν να αλλάζουν αρρώστιες, αλλά να είναι οι πολιτικοί ειλικρινείς και να αγαπούν τον πολίτη. Αντί της ειλικρίνειας και της αγάπης , σ΄ ένα κόσμο που βουλιάζει στο ψέμα και στην υποκρισία το επόμενο βήμα της ηγεσίας θα είναι το παιχνίδι της τρέλας, το παιχνίδι του μόνου δυνατού, της ανυπαρξίας του αντίπαλου δέους, όπως λέγεται. Στα ελληνικά δεδομένα αυτό σημαίνει ότι τα δυο κόμματα της εξουσίας θα ενωθούν, για να μην μπορεί κανείς να τα κατηγορήσει για αποφάσεις που θα λάβουν εναντίον της βουλήσεως των Ελλήνων. Η σπουδαιότερη απόφαση η οποία εκκρεμεί αυτή τη στιγμή είναι η υπογραφή της παραχώρησης του ονόματος και της ιστορίας της Μακεδονίας στα Σκόπια. Η παραχώρηση αυτή νομιμοποιεί τα Σκόπια να εγείρουν τις αξιώσεις τους κατά της Ελλάδος επί των Ελληνικών εδαφών της Μακεδονίας.

Η ευθύνη αυτών που θα υπογράψουν ίσως φαινομενικά να μοιραστεί στα δυο κόμματα, αλλά τίποτε δεν μπορεί να τους απαλλάξει από την ενοχή τους. Τα πολιτικά τεχνάσματα δεν ικανοποιούν το αίτημα του πολίτη για ειλικρίνεια. Το όνομα της Μακεδονίας και η ιστορία της είναι ένας απ΄ τους αιώνιους συμμάχους του Έλληνα , που μόνον μια ανάξια ηγεσία θα τολμήσει να τον προδώσει.

"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Το καλύτερο από μας ζει

<<Επί πλείον πλύνον με από της ανομίας μου,
και απο της αμαρτίας μου καθαρισόν με.>>
Ψαλμ.Ν'(50)


Το καλύτερο από μας ζει. Το καλύτερο δεν το πειράζει ούτε η σκουριά, ούτε ο σκόρος, ούτε οι κλέφτες. Δεν βουλιάζει στους δισταγμούς και στην αμφιβολία. Δ ε μας φθείρει και δε μας αρρωσταίνει. Το καλύτερο από μας ευαρεστεί το Θεό.

Αλλά ποια είναι η πνευματική μας κατάσταση σήμερα; Η μικρή αυτή ιστορία απ΄ το Γεροντικό είναι πάντα επίκαιρη: «Επισκέφθηκαν μερικοί αδελφοί τον Αββάν Αντώνιον και του λέγουν: ειπέ μας λόγον, πώς να σω θούμε. Τους λέγει ο Γέρων, ακούετε την Αγίαν Γραφήν. Ειναι αρκετή για εσάς. Οι δε είπαν, θέλουμε ν’ ακούσουμε κι από σένα, πάτερ. Είπε σ΄ αυτούς ο Γέρων, λέγει το Ευαγγέλιον, εαν σε ραπίσει κανείς εις την δεξιάν παρειάν, στρέψε σ΄ αυτόν και την άλλην. Του λέγουν, δεν μπορούμε να το κάνουμε. Τους λέγει ο Γέρων, αν δεν μπορείτε να στρέψετε και την άλλην, υπομείνατε τουλάχιστον την μίαν. Του λέγουν, ούτε τούτο μπορούμε. Λέγει ο Γέρων, εάν ούτε τούτο μπορείτε, μη ανταποδώσετε δι΄ εκείνην όπου λάβατε. Και είπαν, ούτε τούτο μπορούμε. Λέγει ο Γέρων είς τον μαθητήν του, κάμε τους ολίγη σούπα μπληγούρι, διότι είναι άρρωστοι. Και τους λέγει, εάν τούτο δεν ημπορείτε κι εκείνο δεν θέλετε, τι να σας κάμω; Ευχαί χρειάζονται.» (Γεροντικόν, Έκδόσεις Ορθοδόξου Ιδρύματος Ο Απόστολος Βαρνάβας).

Ότι το καλύτερο από μας ζει το αποδεικνύει η ίδια η μνήμη που από τα παλιά κρατάει τα καλά και τα δυσάρεστα τα σβήνει. Η νοσταλγία επίσης είναι μια επιβεβαίωση ότι το καλύτερο από μας ζει. Η νοσταλγία είναι για το καλύτερο. Ο Οδυσσέας που πάλεψε με τα κύματα δέκα χρόνια, πάλεψε για το καλύτερο από αυτόν, που τον συνέδεε με την πατρίδα του. Τις άσχημες στιγμές κανείς δεν θέλει να τις θυμάται και πολύ περισσότερο κανείς δεν θέλει να επιστρέψει σ΄ αυτές και να τις ζήσει ξανά. «Να μην ξανάρθουν αυτά τα χρόνια» εύχονται όλοι για τις άσχημες καταστάσεις που πέρασαν. Μόνο σε μερικούς αθεράπευτους, εξαρτημένους από τα πάθη αρέσει να θυμούνται πολέμους , σκοτωμούς, εμπρησμούς, βιασμούς, πλιάτσικο, μίσος και φόβο.

Γι’ αυτό λέει η Αγία Γραφή «είμαστε το χωράφι του Θεού, το οικοδόμημα του Θεού. (…) Ο καθένας ας προσέχει πώς χτίζει. Γιατί κανένας δεν μπορεί να βάλει άλλο θεμέλιο εκτός από αυτό που υπάρχει και που είναι ο Ιησούς Χριστός. (…) Δεν ξέρετε πως είστε ναός του Θεού κι ότι το Πνεύμα του κατοικεί μέσα σας. (….) Σ’ εσάς ανήκει όλος ο κόσμος, και η ζωή και ο θάνατος και το παρόν και το μέλλον. Όλα σ΄ εσάς ανήκουν, εσείς όμως ανήκετε στο Χριστό και ο Χριστός στο Θεό.».

Η απομάκρυνση από την πηγή (απ΄ το καλύτερο) και το κενό της καρδιάς, θα είναι ολοένα πιο οδυνηρή και κανείς δεν θα μπορεί να την αντέξει. Κανείς πια δεν θα μπορέσει, μετά την αποκάλυψη του Θεού, να μην αγαπάει το Χριστό.

Κατά τον π. Σέργιο Μπουλγκάγκωφ η εικόνα του χωρισμού των προβάτων από τα ερίφια που χρησιμοποιεί το Ευαγγέλιο, « επιτρέπει να βλέπουμε κάπως πιο εσωτερικευμένα την έννοια της Κρίσεως ως μιας διαλογής δηλαδή, όχι μεταξύ ανθρώπων, αλλά μέσα σε κάθε άνθρωπο. Έτσι κατά την άποψη αυτή, τα λεγόμενα για την καταστροφή, τον εκμηδενισμό, τον δεύτερο θάνατο, θα αναφέρονται όχι στα ανθρώπινα όντα, αλλά στα δαιμονικά στοιχεία που έχουν αυτά μέσα των. Το πυρ νοείται λιγότερο ως μαρτύριο και τιμωρία και περισσότερο ως καθαρμός και ίαση. (…) Η θεία ρομφαία, εισδύοντας μές΄ στα ανθρώπινα βάθη, αποκαλύπτει ό,τι προσφέρθηκε απ΄ τον Θεό ως δώρημα και δεν έγινε δεκτό και ενεργό. Το κενό αυτό αποτελεί την ουσία του πόνου της κολάσεως: είναι η αγάπη που δεν πραγματώθηκε, η τραγική ασυμφωνία μεταξύ της εικόνας και της ομοιώσεως» ( Παύλου Ευδοκίμωφ, Η Ορθοδοξία, Εκδόσεις Β. Ρηγοπούλου, σελ. 444-445).

Το καλύτερο από μας ζει. «Άφησε τους νεκρούς να θάψουν τους νεκρούς τους»., λέγει η Αγία Γραφή.«Παράγει ο κόσμος και η επιθυμία αυτού». Ευτυχώς. Μοιάζει με πέρασμα από τελωνείο, όπου αφήνουμε τα δαιμονικά στοιχεία στους δαίμονες στους οποίους ανήκουν και παίρνουμε μαζί μας το καλύτερο από μας. «Μια κακία μένει», λέει η παροιμία, εννοώντας ότι αυτό είναι το κέρδος του κακού. «Αρκετόν τη ημέρα η κακία αυτής», λέει η Αγία Γραφή στον μνησίκακο άνθρωπο. «Μην κατακρίνεις» και μην απωθείς» σημαίνει μην εμποδίζεις τη μνήμη να σβήσει τα δυσάρεστα. Η λήθη είναι η αρχή της συγνώμης.
Το καλύτερο από μας ζει.

"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος, Η ευχή των αντιθέτων

Λαρισινά
δοκίμια
Μ.Ε.Λαγκουβάρδου

Η ευχή των αντιθέτων


"Είναι τόσο σωστά οργανωμένη η ζωή, ώστε κανείς να μην μπορεί να βοηθήσει τον άλλον, δίχως να βοηθά και τον εαυτό του". Τα λόγια αυτά του Έμερσον τα ένιωσα στο πετσί μου από την αντίθετη πλευρά. Ήξερα ότι δεν μπορούσα να προκαλέσω λύπη στον άλλον, δίχως να λυπήσω και τον εαυτό μου."

"Τί συμβαίνει με μένα; Το κακό με αρρωσταίνει.", ρώτησα το Ρομπέρτο. Ήμουν τότε στην Κάλυμνο, το 1968 και είμαστε αχώριστοι φίλοι ο αμερικανός ποιητής Ρόμπερτ Λαξ, ο ερημίτης της Καλύμνου κι εγω νεοδιόριστος γραμματέας του ειρηνοδικείου.

Πόσο αργά μαθαίνουμε! Ο Ρομπέρτος (είχε κι αυτός τους φόβους του), πίστευε οτι η αγάπη θεραπεύει όλα τα σφάλματα. Το Ρηνιώ στον Άγιο Στέφανο, η σεβαστή φίλη μας, η μητέρα του Μιχάλη, του Παντελή, της Λίμνενας...της μεγάλης οικογένειας των ψαράδων και των ναυτικών, πίστευε πως όλα τα στέλνει ο Χριστός και πως πρέπει να είναι όλα , και τα καλά και τα κακά δεχούμενα. Ο Όσιος Ποιμήν όταν τον ρωτούσαν οι μοναχοί, τί να κάνουν για να σωθούν,τους έλεγε: "Να είστε ειλικρινείς και να μην κατακρίνετε κανένα". Αυτά τα δυο να κάνετε και θα σωθείτε.

Από νέος ακόμα ένιωθα έναν πόνο στην καρδιά κάθε φορά που λυπούσα κάποιον ή με λυπούσε. Φοβόμουν ότι η λύπη θα με αρρώσταινε και προσπαθούσα να προλάβω και να βρω το φάρμακο. Την εποχή που συνειδητοποίσα το πρόβλημά μου ήμουν 27 ετών. Βρισκόμουν στην Κάλυμνο και είχα πολλές αφορμές να λυπάμαι, από τις δυσκολίες στη δουλεια μου, από την υγεία μου, από τη μοναξιά κ.α. Ευτυχώς μου έδινε χαρά να πηγαίνω στη Φύση, να βρίσκομαι κοντά σε ήσυχους ανθρώπους, όπως ήταν οι μοναχοί , να είμαι μαζί με το Ρομπέρτο,(είμαστε σχεδόν όλη τη μέρα μαζί), να κάθομαι δίπλα στο Ρηνιώ τα απογεύματα στη δροσιά της θάλασσας, στην παραλία του Αγίου Στεφάνου κ.α.

Μετά από πολλά χρόνια και πολλές δυσκολίες καταλάβαινα καλύτερα τη στάση π.χ. των Στωϊκών, να μην δίνω σημασία εκεί όπου δεν είναι ο Θεός (η αιώνια αναζήτησή μου). Σωστό επίσης μου φαινόταν αυτό που πίστευαν ότι δεν πρέπει να σε στενοχωρεί αυτό που δεν είναι στη δύναμή σου, που δεν μπορείς να το αλλάξεις.

Ωστόσο τα εμπόδια συνεχίζονταν και οι γνώσεις μου για τη φιλοσοφία δεν με βοηθούσε. Η καρδιά μου συνέχισε να πονάει. Πολύ αργότερα, μετά από πολλά χρόνια, βρήκα επί τέλους έναν καλύτερο τρόπο να τα βγάζω πέρα μαζί τους: τα λόγια του Ιησού: "Ευλογείτε τους καταρωμένους υμάς." Αυτό το ονομάζω "ευχή των αντιθέτων". Σου προκάλεσε κάποιος ταραχή, να προσεύχεσαι γι΄ αυτόν στο Θεό, να του χαρίσει την ειρήνη Του. Σε λύπησε κάποιος, να προσεύχεσαι για να του δώσει ο Θεός χαρά.

Μόνο έτσι γλυκαίνει η καρδιά και δεν πονάει. Εγώ τουλάχιστον δεν ξέρω άλλο τρόπο. Τα τελευταία λόγια του Ρομπέρτου, που μου είπε στο τηλέφωνο από την Πάτμο, λίγους μήνες πριν πεθάνει, ήταν "να τους αγαπάς όλους. Κι αυτούς που σε στενοχωρούν." (Ο Ρομπέρτος πέθανε στην Αμερικη το Σεπτέμβριο του 2000)