31.3.09

,«Πολίτης Κέϊν»

   Του Μόσχου Εμμ. Λαγκουβάρδου

       Η κινηματογραφική ταινία «Πολίτης Κέϊν» του Όρσον Ουέλλες, είναι ίσως η καλύτερη ταινία του κινηματογράφου που γυρίστηκε ποτέ. Ο ¨Ορσον Ουέλλες είναι σκηνοθέτης, σεναριογράφος και πρωταγωνιστής της ταινίας. Στο σημείωμα αυτό σχολιάζουμε , εν συντομία ,το μύθο του έργου, κυρίως όσον αφορά τα διαχρονικά μηνύματα που απορρέουν από αυτόν.
      Ο Όρσον Ουέλλες προβλέποντας τα γεγονότα που πλησιάζουν, διαπραγματεύεται ένα θέμα, πριν ακόμα αυτό συμβεί , με το μέγεθος και την ένταση , που εμφανίζεται στη σημερινή εποχή. Η κεντρική ιδέα του έργου είναι τα τραύματα που προκαλεί στην ψυχή του παιδιού η απόσπασή του απ΄ το φυσικό του περιβάλλον, από τους γονείς του κι από το σπίτι του. Στην ουσία του πρόκειται για την καταφρόνηση της οικογένειας για χάρη των χρημάτων και του πλούτου. Το θέμα αυτό ετέθη στη σύγχρονη εποχή με την απουσία της μητέρας απ΄ το σπίτι και την ανάθεση της ανατροφής των παιδιών σε ξένους, (οικιακοί βοηθοί, παιδαγωγοί, δάσκαλοι, ψυχολόγοι κ.α..)
       Το δράμα ξεκινάει όταν οι γονείς του μικρού Κέϊν, φτωχοί χωρικοί, αναθέτουν την ανατροφή του σε ξένους ανθρώπους, στην πόλη, με αντάλλαγμα τα χρήματα και ειδικότερα την προσδοκία μιας πλούσιας ζωής. Την αιτία αυτή του δράματος υπαινίσσονται τόσον η λέξη του τίτλου «πολίτης» , κάτοικος της πόλης, όσον και τα τελευταία λόγια του ήρωα, το όνομα «Ρόουζμπαντ», που είναι το όνομα ενός μικρού έλκυθρου, με το οποίο έπαιζε ο μικρός Κέϊν, όταν ζούσε κοντά στους γονείς του.
       Ο Πολίτης Κέην έγινε πάμπλουτος, απόκτησε τα πάντα, αλλά ποτέ δεν μπόρεσε να γεμίσει το κενό που άφησε στην ψυχή του η απουσία της αγάπης των γονιών του. Τα ψυχικά τραύματα που δέχτηκε μεγαλώνοντας ανάμεσα σε ξένους ανθρώπους, στους οποίους τον έδωσαν οι γονείς του, με αντάλλαγμα τα χρήματα, δεν θεραπεύτηκαν ποτέ.
      Στην εποχή μας το δράμα αυτό είναι συνυφασμένο με τη ζωή του κατοίκου της πόλης. Καθένας που κατοικεί σε μια σύγχρονη πόλη είναι , κατά κάποιο τρόπο, ένας «πολίτης Κέην», γιατί αναγκάζεται να βάλει την οικογένεια σε δεύτερη μοίρα σε σχέση με το επάγγελμα. Ένας «πολίτης Κέϊν» είναι επίσης και η γυναίκα με την εργασία της έξω απ΄ το σπίτι, όταν αναγκάζεται να βάλει σε δεύτερη μοίρα την οικογένεια, χάριν της επαγγελματικής επιτυχίας.
     Ο Κέϊν δημιούργησε μια οικονομική αυτοκρατορία, αλλά δεν έδινε σ΄ αυτήν μεγαλύτερη σημασία από αυτήν που είχε η ανάμνηση του «ρόουζμπαντ» , του μικρού έλκυθρου, με το οποίο έπαιζε όταν ζούσε με τους γονείς του. Ο Κέϊν, με δυο λόγια, υπήρξε ένας άνθρωπος που απέκτησε τα πάντα και έχασε τα πάντα
     Είναι απορίας άξιον, πώς ένας τέτοιος άνθρωπος, με τόσο μεγάλες ικανότητες, δεν μπορούσε να κοιτάξει στην ψυχή του, για να δει από τι πάσχει και να τη θεραπεύσει. Ίσως η πάθησή του ήταν ακριβώς σ΄ αυτό το «κοίταγμα», στην αποφυγή του να κοιτάξει μέσα στην ψυχή του.
      Κάνει εντύπωση το γεγονός ότι από ένα τέτοιο έργο λείπει εντελώς το παραμικρό ίχνος θρησκευτικότητας , πράγμα που αφαιρεί από το έργο την ιδιότητα του μεγάλου, αφού κάθε μεγάλη Τέχνη είναι θρησκευτική. Η απουσία θρησκευτικής ζωής είναι και η μεγάλη τραγωδία της ζωής του ήρωα του έργου και του κάθε ανθρώπου που απομακρύνθηκε απ΄ το Θεό.
      « Η θρησκεία είναι αναπόσπαστα δεμένη με την επίγνωση των αδυναμιών μας. Η επίγνωση αυτή βρίσκεται στο κέντρο της θρησκευτικής κοσμοαντίληψης. Να είσαι θρήσκος σημαίνει να αναγνωρίζεις την αναξιότητα και να αναλαμβάνεις την ευθύνη για τη διόρθωσή της. Πριν απ΄ το Χριστό, οι άνθρωποι βίωναν το Θεό (ή τους θεούς) ως κάτι έξω από αυτούς. Μετά το Χριστό, οι άνθρωποι (όχι όλοι, αλλά αυτοί που έμαθαν να βλέπουν δι’ Αυτού) βιώνουν τον Θεό μέσα τους. Έτσι ώστε να μπορούμε να λέμε ότι, δια του Χριστού, ο Θεός εισήλθε στον άνθρωπο. Δια του Χριστού έγινε ο Θεός άνθρωπος» (Βιτγκεστάϊν)
       Το τελευταίο πλάνο της ταινίας, δείχνει την καταμέτρηση ενός πλήθους αντικειμένων στις συσκευασίες τους, στον πελώριο άδειο πύργο, όπου κείται το πτώμα του πολίτη Κέϊν, κι από όπου αναδύεται μαύρος καπνός πίσω από κιγκλιδώματα που θυμίζουν φυλακή. «Έτσι είναι αυτή η ζωή, καπνός που φεύγει, στάχτη που μένει» (Ασί ες λα βιντα κουέστα: φούμο κε σάλε, τσένερε κε ρέστα).
        Κάθε άνθρωπος έχει μέσα στην ψυχή του έναν ιερό χώρο, έναν ποιοτικό κόσμο, στον οποίο τοποθετεί τα πρόσωπα, που ικανοποίησαν κάποτε τις απόλυτες ανάγκες του, τον πατέρα και τη μητέρα. Κανείς δεν μπορεί να τους βγάλει από εκεί, χωρίς να πληγώσει αθεράπευτα την ψυχή του. Αυτό να έχουν στο νου τους οι γονείς, για να μην κατηγορούν ο ένας τον άλλον, όταν χωρίζουν, προκαλώντας αθεράπευτα τραύματα, στις ψυχές των παιδιών τους.

Δοκίμια Κινηματογράφου του Μόσχου Λαγκουβάρδου

«Όμορφη χώρα»
Του Χανς Μόλαντ

Η επικίνδυνη περιπέτεια ενός Βιετναμέζου που ταξιδεύει ως λαθρομετανάστης απ’ το Βιετνάμ στην Αμερική, για να βρει τον πατέρα του είναι το θέμα της κινηματογραφικής ταινίας του Χάνς Μόλαντ «Όμορφη χώρα». Ο ελληνικός τίτλος της είναι «Γη της επαγγελίας» εννοώντας την Αμερική. Αλλά το νόημα της ταινίας δεν είναι η Αμερική ως γη της επαγγελίας. Η ταινία έχει βαθύτερο νόημα. Όμορφη χώρα δεν είναι κάποιος τόπος, ούτε η Αμερική. Όμορφη χώρα είναι παντού όταν ο άνθρωπος έχει αποκτήσει την εσωτερική του ειρήνη, στην οποία δεν φτάνει κανείς, αν δεν ειρηνέψει με την εικόνα του πατέρα μέσα του.
Η περιπέτεια της ζωής και η ειρήνη με τον εαυτό μας ώσπου να την αποκτήσουμε είναι ένα θέμα που συναντάμε συχνά στην λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Το θέμα του βιβλίου «Μέσα στην έρημο» π.χ. είναι φυγή ενός νέου στην έρημο, όταν μαθαίνει ότι ο πατέρας του έχει άλλη οικογένεια σε άλλη πόλη. Ο ήρωας του βιβλίου εγκαταλείπει τα πάντα και πηγαίνει στην έρημο τόσο μακριά, ώστε δεν του μένουν πια δυνάμεις να επιστρέψει. «Για να σκοτώσω τον ψεύτικο εαυτό μου», γράφει σε κάποιο σημείωμα που το βρήκαν μαζί με το πτώμα του μερικούς μήνες αργότερα οι ελαφοκυνηγοί. (John Krakauer, Into Desert, Pan Books).
Ο Αμερικανός συγγραφέας Ντύερ επίσης στην αυτοβιογραφία του, γράφει ότι τίποτε στη ζωή του δεν πήγαινε καλά, ούτε η υγεία του, ούτε η δουλειά του, ούτε ο γάμος του που κινδύνευε να διαλυθεί. Ο Ντύερ απέδιδε όλες αυτές τις δυσκολίες της ζωής του στο ότι δεν είχε συγχωρήσει τον πατέρα του, που εγκατάλειψε τη μητέρα του μόνη με πέντε παιδιά, χωρίς να δώσει κανένα σημείο ζωής.
Η ζωή του Ντύερ όμως άλλαξε όταν αποφάσισε να βρει τον πατέρα του, για να μάθει το λόγο που τον ανάγκασε να φερθεί έτσι. Γύρισε όλη την Αμερική αλλά δεν βρήκε παρά τον τάφο του. Γονάτισε μπροστά του και είπε: «Δεν ξέρω το τι λόγο είχες και εγκατέλειψες την οικογένειά σου. Πιστεύω ότι έδωσες και εσύ όπως όλοι τον αγώνα σου. Το ίδιο ίσως έκανα κι εγώ, αν ήμουν στη θέση σου». Ο Ντύερ συμφιλιώθηκε μετά από αυτό με τον εαυτό του και βρήκε την εσωτερική του γαλήνη. Κατόπιν στα βιβλία του και σε σειρά διαλέξεων σε όλη την Αμερική θέλοντας να βοηθήσει κι άλλους με τα ίδια προβλήματα, υποστήριξε ότι κανείς δεν φτάνει στην ωριμότητα, αν δεν έχει συγχωρήσει τον πατέρα του.
Η ιστορία της ταινίας του Χανς Μόλαντ μοιάζει με μία παραβολή του ταξιδιού του ανθρώπου προς την αυτογνωσία και την ωριμότητα. Ο ήρωας της ταινίας ψυχολογικά ξεκινάει από εκεί που ξεκινάει λίγο πολύ κάθε άνθρωπος, από την αίσθηση ότι ζει σε ένα κόσμο ξένο, όπου κανείς δεν τον χρειάζεται κι όπου τίποτα δεν του ανήκει. είναι ενδεικτικό ότι στο Βιετνάμ, το όνομά του ήρωα σήμαινε «λιγότερο από ακόνη». Έτσι ονόμαζαν τα παιδιά τα γεννημένα από πατέρα αμερικανό και μητέρα βιετναμέζα. Τα παιδιά αυτά τα έδιωχναν ακόμα και οι οικογένειές τους.
Για το θεατή η ταινία αποτελεί μία δυνατή εμπειρία των δυσκολιών και των κινδύνων που συναντάει κανείς στο ταξίδι του για την αυτογνωσία. Τόσο δύσκολο είναι να αγαπήσεις τον εαυτό σου και ν’ αποκτήσεις την εσωτερική σου ειρήνη!!
Η ταινία τελειώνει με μία σκηνή απ’ την καθημερινή ζωή του Μπίν – αυτό είναι το όνομα του ήρωα – με το γέρο και τυφλό πατέρα του, τραυματία του Βιετνάμ, σε κάποια μακρινή φάρμα του Τέξας, την ώρα που ο ήλιος γέρνει στη δύση του. Ίσως αυτός είναι ένας ακόμα υπαινιγμός, ότι δεν φτάνει κανείς στην ποθητή ωριμότητα προτού η ζωή αρχίσει να δύει!!!

«Ο Θεός του θερισμού»

26.3.09

Μ.Λαγκουβάρδος,Γιατί να σκέφτομαι και να νιώθω σαν τον Ιησού;

«Εγώ είμαι η οδός και η αλήθεια και η ζωή»
Ιωάν. 14,6

Στην «Ελευθερία», στο φύλλο της 25ης Μαρτίου ε.έ., στην σελίδα «Ματιές στον Κόσμο», υπάρχουν τα εξής τρία δημοσιεύματα στη σειρά:
Πρώτον : Ημέρα μνήμης για τα θύματα των Νατοϊκων επιθέσεων , «Μαύρη επέτειος» στη Σερβία». «Ευχαριστώ» του Χασίμ Θάτσι (πρωθυπουργού του Κοσόβου) «για τους βομβαρδισμούς».
Δεύτερον: Στροφή 180 μοιρών έκανε η Γαλλία. Αποζημιώσεις για θύματα πυρηνικών δοκιμών. Το Γαλλικό κράτος αρνούνταν επί χρόνια να παραδεχθεί ότι υπήρχε η παραμικρή σχέση ανάμεσα στις δοκιμές πυρηνικών όπλων και στην εμφάνιση λευχαιμίας και άλλων μορφών καρκίνου.
Τρίτον: Συμφωνία για κυβέρνηση συνασπισμού στο Ισραήλ με την υπόσχεση ότι θα σεβαστεί τις συμφωνίες που έχουν υπογραφεί στο παρελθόν μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραήλ.
Να είναι κανείς ειλικρινής και να μην απωθεί τίποτα , που σημαίνει να μην υποκρίνεται, είναι χωρίς αμφιβολία η μόνη έντιμη στάση. Είναι έντιμη η στάση αυτή στα τρία παραδείγματα που ενδεικτικώς αναφέραμε; Το συμπέρασμα που βγαίνει για τον αναγνώστη, από μια γρήγορη ματιά στα δημοσιεύματα αυτά, που όμοιά τους γεμίζουν τις στήλες των εφημερίδων κάθε μέρα, νομίζω είναι κάπως έτσι:
Για τα πολιτικά και τα οικονομικά συμφέροντα ο άνθρωπος ούτε σκέφτεται ,ούτε νιώθει σαν άνθρωπος. Αυτό δείχνει η στάση του πρωθυπουργού του Κοσόβου. Ο απλός άνθρωπος σκέφτεται με θλίψη, αλίμονο στα αθώα θύματα!.
Στη Γαλλία , εν γνώσει τους προκαλούσαν καρκίνο σε αθώα θύματα με τις πυρηνικές δοκιμές επί χρόνια. Αλίμονο!
Στο Ισραήλ, τέλος, από τη συμφωνία των κομμάτων να κάνουν κυβέρνηση συνασπισμού, συνάγεται ότι οι τελευταίες πολεμικές επιχειρήσεις κατά των Παλαιστινίων , έγιναν κατά παράβαση των συμφωνιών με τους Παλαιστινίους. Επίσης αλίμονο, στα αθώα θύματα!
Αν έτσι σκέφτονται και νιώθουν οι πολιτικοί, έμεινε τίποτε ανθρώπινο μέσα τους ; Αν έτσι σκεφτόμαστε , πολίτες και πολιτικοί, δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να καταλάβουμε ότι δε σκεφτόμαστε σωστά
Ο δρόμος του Χριστού είναι εντελώς αντίθετος απ΄ τον μοιρολατρικό αυτό δρόμο. Είναι δρόμος αγωνιστικός, με στόχο την ελευθερία, που κερδίζεται μόνο με τη θυσία του αθώου. Το νόημα της θεληματικής θυσίας του αθώου δε γίνεται αντιληπτό με νοητική προσπάθεια, γιατί δεν είναι ψιλή γνώση, αλλά βίωμα. Το νόημα της θεληματικής θυσίας του αθώου, το βιώνουμε όταν είμαστε ειλικρινείς, όταν δεν απωθούμε τίποτα (δεν είμαστε υποκριτές), και το σπουδαιότερο, όταν αγαπάμε τους εχθρούς μας σαν τον εαυτό μας.
Η θεληματική θυσία του αθώου είναι το τίμημα που καταβάλουμε για να διατηρήσουμε την ανθρωπιά μας , για να έρθει και να κατοικήσει μέσα μας η χάρη του Θεού, η ειρήνη και η δικαιοσύνη , ο ίδιος ο αναστημένος Κύριος, με όλη τη χαρά και τη δόξα Του. Μεγάλα πνεύματα, χριστιανοί προ Χριστού, σαν τον μέγα ποιητή της αρχαιότητας, τον Πίνδαρο, είδαν με τα μάτια της ψυχής τους τη δόξα αυτή και την ύμνησαν. Όταν το φως του Θεού έρθει στον άνθρωπο, γράφει ο Πίνδαρος στον όγδοο ύμνο του στον Αριστομένη, νικητή στην πάλη, το πρόσωπο του λάμπει. Παραθέτω αυτούσιους τους στίχους, γιατί μπορούν εύκολα να γίνουν κατανοητοί απ΄ τον σημερινό Έλληνα: «…σκιάς όναρ / άνθρωπος. Αλλ’ όταν αί- / γλα διόσδοτος έλθη, / λαμπρόν φέγγος έπεστιν αν- / δρών και μείλιχος αιών.»

24.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Εκκλησία και άθεο κράτος

Πυρ ήλθον βαλείν επί την γην»
( Λουκ.ΙΒ, 49)

Σ΄ ένα άθεο κράτος, η Εκκλησία , δηλαδή ο κλήρος και οι πιστοί, ως Σώμα του Χριστού, τελεί πάντοτε υπό διωγμόν, είναι εσταυρωμένη, όπως είναι και τα θύματα από την άσκηση μιας χωρίς αναφορά στο Θεό εξουσίας.
Η εκκλησία και το άθεο κράτος είναι όπως η φωτιά και το χιόνι. Όπου υπάρχει φωτιά δεν υπάρχει χιόνι κι όπου υπάρχει χιόνι δεν υπάρχει φωτιά. Αν πούμε ότι τα δύο αυτά στοιχεία είναι ενωμένα , τότε ένα από τα δυο δεν είναι πραγματικό.
Αν η Εκκλησία στην Ελλάδα (στην προκειμένη περίπτωση ο κλήρος της, ως ασκών εξουσία) και το άθεο Κράτος είναι ενωμένα, η Εκκλησία έχει χάσει τον προορισμό της. Δεν είναι η αληθινή Εκκλησία, το Σώμα του Χριστού, αλλά είναι τυπική Εκκλησία.
Ο κληρικός μετατρέπεται σε δημόσιο υπάλληλο και ασκεί σαν δημόσιος υπάλληλος τα καθήκοντά του με την ίδια πλήξη και απροθυμία, οι δε πιστοί εφησυχάζουν τηρώντας τους τύπους μιας εξωτερικής ευσέβειας. Πώς θα μεταδοθεί,
για παράδειγμα, η χάρη του Χριστού στον άνεργο νέο; Ο κληρικός ή ο πιστός που εφησυχάζει με την εξωτερική του ευσέβεια και δεν αγωνιά ,έχει μια θέση. Ο άνεργος νέος δεν θά ’χει ποτέ». Είναι εύκολο να πεις στον άνεργο νέο, ότι αυτό είναι το θέλημα του Θεού, όταν εσύ δεν είσαι άνεργος.
Ότι το Ελληνικό Κράτος είναι άθεο δεν είναι μυστικό . Το κράτος το ίδιο το ομολογεί. Δεν ασκεί την εξουσία σύμφωνα με το λόγο του Θεού. Η εξουσία πηγάζει απ’ το λαό. Πίσω από αυτήν την ηχηρή λέξη, κρύβεται ο μόνος υπέρτατος σκοπός, ο κοινοβουλευτισμός, δηλαδή η κατάκτηση και η διατήρηση της εξουσίας, με διαφόρους μεθόδους και συστήματα., με λιγότερο η περισσότερο σεβασμό στον άνθρωπο και στη ζωή του ανθρώπου.
Το άθεο κράτος απαξιώνει τον πολίτη, με την αιτιολογία ότι ο πολίτης δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς αυτό. Το άθεο κράτος υποκαθιστά το Θεό. «Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα». Αφαιρεί την προσωπική ευθύνη του πολίτη, που πρέπει να φέρεται σαν να μην έχει προσωπική ζωή, προσωπική ελευθερία και προσωπική ευθύνη. Σαν να μην χρειαστεί κανένας από μας να δώσει λόγο για τις πράξεις του και για τη ζωή του. Αναλαμβάνουν οι πολιτικοί να λογοδοτούν για μας, αυτοί που δε δίνουν λόγο ούτε για τον εαυτό τους, ως ανεύθυνοι.
Ας δούμε τη λογική των πολιτικών και του κοινοβουλευτισμού με ένα παράδειγμα. Είναι πραγματική ανάγκη, να κάνουμε οικονομία στο νερό, γιατί γίνεται μεγάλη σπατάλη. Σκέφτομαι να κάνω ό,τι μπορώ για να περιορίσω τη δική μου
σπατάλη. Αν είμαι ένας ανεύθυνος, ένας εξουθενωμένος υπήκοος αυτού του κράτους, που με έχουν παγιδέψει με την καθημερινή πλύση εγκεφάλου, θα σκεφτώ: Και τι θα γίνει με αυτό; Μήπως μπορώ να αλλάξω δώδεκα εκατομμύρια Έλληνες που κάνουν σπατάλη νερού; Χωρίς τους πολιτικούς δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Ούτε να περιορίσω τη σπατάλη του νερού. Ας κάνουν πρώτα οικονομία αυτοί που έχουν τις πισίνες και μετά εγώ.»
Έτσι δεν γίνομαι ποτέ αυτό που περιμένω από τους άλλους να γίνουν, στην προκειμένη περίπτωση , δεν γίνομαι οικονόμος του νερού, που σπαταλώ». Δεν είμαι πολίτης , αλλά υπήκοος. Ως πολίτης έχω ευθύνη, αυτοπεριορίζομαι. Θα δώσω λόγο για τις πράξεις μου. Δεν περιμένω να δώσουν λόγο για μένα οι πολιτικοί, τα κόμματα ή το κράτος.
Η προσωπική μου ευθύνη είναι για μένα σπουδαιότερη απ΄ την ευθύνη των πολιτικών (αν υπάρχει). Είμαι ένα ανθρώπινο ον που ίσως αυτή είναι η τελευταία μέρα της ζωής του και δεν έχω καιρό να περιμένω τα σχέδια των πολιτικών.
Αν όντως αυτή είναι η τελευταία μέρα για κάποιους από μας, τι έχει αξία; Μήπως έχει αξία να περιμένει να αλλάξουν τον κόσμο οι πολιτικοί και να τον κάνουν καλύτερο; Έχει αξία ο κοινοβουλευτισμός και τα διάφορα συστήματα με τα οποία κατακτάται η εξουσία;
Γι’ αυτόν που πεθαίνει σήμερα η μεγαλύτερη αξία και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον είναι η προσωπική του ιστορία; Αν θέλω να είμαι πολίτης , ελεύθερος και υπεύθυνος άνθρωπος, πρέπει να δω τη ζωή μου απ΄ τη σκοπιά της προσωπικής μου ιστορίας και όχι απ΄ τη σκοπιά της ιστορίας του κόσμου. Δεν έχω καιρό να περιμένω να αλλάξει ο κόσμος και να γίνει αυτό που περιμένω να γίνει.
Μήπως στα λόγια αυτά του άθεου κράτους και της εξουσίας του «χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα;» πρέπει να θυμηθώ τα λόγια του Κυρίου προς τον Πιλάτο: «Δεν θα είχες καμιά εξουσία, αν δεν σου είχε δοθεί άνωθεν», που σημαίνουν, δεν είναι αληθινή η εξουσία σου, αν δεν την ασκείς σύμφωνα με το λόγο του Θεού.
Ούτε εσύ είσαι αληθινή εξουσία , ούτε ο πολίτης είναι αληθινός πολίτης , ούτε η
δημοκρατία αληθινή δημοκρατία.
Κάποτε οι πολίτες θα καταργήσουν αυτούς τους μύθους και τις ψευδαισθήσεις. Θα γνωρίσουν την αλήθεια και η αλήθεια θα τους ελευθερώσει.
( 22 Μαρτίου, Εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως)

23.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Λογοκρισία και λογοκλοπή

Η λογοκρισία και η λογοκλοπή υπάρχει ακόμα και στις χώρες με δημοκρατικό καθεστώς, αν και γενικά ο κόσμος πιστεύει ότι στις δημοκρατικές χώρες τα δικαιώματα της ελεύθερης έκφρασης και της πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύονται. Το ίδιο πίστευα κι εγώ, ότι σ΄ αυτές τουλάχιστον τις χώρες η λογοκρισία και η λογοκλοπή δεν επιτρέπεται. Είναι αυτονόητο, ότι στα δημοκρατικά καθεστώτα προστατεύεται το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης και το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας. Δυστυχώς η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Στη χώρα μας τα δικαιώματα αυτά προστατεύονται από τους νόμους του κράτους, αλλά τους νόμους, ποιος θα τους προστατεύσει,ώστε τα αρμόδια όργανα να μην τους εφαρμόζουν επιλεκτικά;
Μια φορά , πριν χρόνια,ανέφερα στον εντεταλμένο εκ του Συντάγματος να φροντίζει για την εκτέλεση των νόμων την περίπτωση μη εφαρμογής ενός συγκεκριμένου νόμου του Ελληνικού Κράτους. Το ανώτατο αυτό όργανοτης πολιτείας μου απάντησε επί λέξει: " Τον νόμο αυτόν δεν τον εφαρμόζουμε". Περίμενα να μου πει ότι ο νόμος αυτός είναι αντισυνταγματικός ή αντιβαίνει στις αρχές του πολιτισμού και γι΄ αυτό τα αρμόδια όργνα δεν τον εφαρμόζουν. Δεν ήταν όμως γι΄ αυτό. Ήταν ότι ο νόμος εφαρμοζόταν επιλεκτικά, σε άλλες περιπτώσέις ίσχυε και σε άλλες, όπως στη δική μου, δεν ίσχυε.
Πριν χρόνια δημοσιεύτηκε σε ξένο περιοδικό ένα κείμενό μου, μεταφρασμένο στα αγγλικά (είναι το μοναδικό),αφού αφαιρέθηκαν μερικές σελίδες, που δεν ενέκριναν οι εκδότες του περιοδικού. Ο επιμελητής της έκδοσης μου ζήτησε στην αρχή να μη θυμώσω μαζί του, γιατί ήταν απόφαση του συμβουλίου, που διοικεί το περιοδικό. Αλλά αν ήθελα να δημοσιευθεί έπρεπε να δεχθώ την περικοπή καμιά δεκαριά σελίδων. Δέχτηκα γιατί στις σελίδες αυτές κάποιος Ρώσσος θεολόγος της διασποράς έκανε κριτική του Καθολικισμού και το περιοδικό ήταν έκδοση ενός καθολικού πανεπιστημίου.
Το περιστατικό ίσως δεν άξιζε να το αναφέρω, αν δεν είχα ακόμα πιο χτυπητά παραδείγματα λογοκρισίας από περιστατικά που συνέβησαν στη χώρα μας.Ενδεικτικά αναφέρω την περίπτωση βιβλίου ελληνικού εκδοτικού οίκου,του οποίου η συντακτική επιτροπή αποτελούμενη από φιλολόγους καθηγητές, παρέλειψε ολόκληρη παράγραφο κειμένου αρχαίου συγγραφέα, επειδή σ΄ αυτήν αναφέρεται το όνομα του Ιησού Χριστού.
Χθες δημοσίευσα στην ιστοσελίδα μου ένα άρθρο με τίτλο "Εκκλησία και άθεο κράτος". Κάθε φορά που αναρτάται στην ιστοσελίδα κάποιο κείμενο,αναφέρεται στο όνομα του συντάκτη ο τίτλος του κειμένου και οι πρώτες σειρές, για την ενημέρωση του αναγνώστη. Για το κείμενο αυτό παραλείπεται οποιαδήποτε αναφορά και αντί ΄του τίτλου και της περίληψης του κειμένου αναγράφεται ό τίτλος της ιστοσελίδας δυο φορές, για να καλυφθεί το κενό!
Για τη λογοκλοπή δεν ξέρω τι γίνεται στις άλλες χώρες, ξέρω τί γίνεται στη χώρα μας. Στην άρχή δεν κατάλαβα τι εννοούσε ο εκδότης γνωστού περιοδικού, όταν πριν από κάμποσα χρόνια μου είπε, ότι δέν γράφουμε το όνομα αυτού που διατύπωσε τη σκέψη που παραθέτουμε στο κείμενό μας, παρά μόνο αν είναι διάσημος. Αν είναι άγνωστος, αντιγράφουμε τη σκέψη του, χωρίς να σημειώνουμε από που την πήραμε. Αργότερα κατάλαβα τι σημαίνει αυτό, όταν έτυχε να διαβάσω σε γνωστό περιοδικό, όχι μόνο απλές σκέψεις μου, αλλά ολόκληρες μεταφράσεις ποιημάτων, ακόμα και άρθρα ,λιγάκι αλλαγμένα, χωρίς να αναφέρεται η πηγή ή κάποια μνεία τέλος πάντων της πηγής. Αυτό σημαίνει, αν θυμηθώ και τα λόγια του εκδότη, ότι η λογοκλοπή επιτρέπεται στη χώρα μας, όταν κλέβουν οι διάσημοι και οι μεγάλοι τους άσημους και τους μικρούς, αλλά δεν επιτρέπεται το αντίθετο.

20.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Η νύχτα προχώρησε, η μέρα έχει πλησιάσει

« Η νύχτα προχώρησε. Η μέρα έχει πλησιάσει.»

« Να είσαι ειλικρινής. Να μην απωθείς και δεν θα πάθεις τίποτα.» Αυτό συμβουλεύει ο γιατρός Τζωρτζ Γκρόντεγκ στο βιβλίο του «Εκείνο». Τι θα πει να μην απωθείς; Τι σημαίνει «απώθηση»;
Για να καταλάβουμε τι είναι η απώθηση, να θυμηθούμε τα λόγια του Κυρίου προς τον Φαρισαίο: «Υποκριτή, γιατί βλέπεις το κάρφος στο μάτι του αδελφού σου και την δοκό στο δικό σου το μάτι δεν τη βλέπεις»;
Απώθηση είναι να ζεις υποκριτικά, να μην βλέπεις αυτό που σκιάζει την εικόνα σου ,αυτήν που θέλεις να δείχνεις στους άλλους. Να μη βλέπεις αλλά να σπρώχνεις στη σκιά, στο σκοτάδι του υποσυνειδήτου, αυτό που δεν σου αρέσει στον εαυτό σου. Να κρύβεις αυτό που είσαι πραγματικά ακόμα κι απ΄ τα δικά σου μάτια και όχι μόνο από τα μάτια των άλλων. Να μην τολμάς να δεις τον εαυτό σου όπως είναι.
Τι μας ωθεί να φερόμαστε έτσι, να απωθούμε; Η κυριότερη ,ίσως, αιτία είναι ότι δεν μας αγαπούν όπως είμαστε. Η έλλειψη της αγάπης ξεκινάει από την οικογένεια , από τους γονείς, από τον έλεγχό τους, που μοιάζει με απόρριψη. Γι΄’ αυτό οι νέοι μισούν τις συμβουλές, γιατί μοιάζουν με απόρριψη.
«Αν μ’ αγαπούσε κάποιος όπως είμαι, θα τολμούσα να κοιτάξω κι εγώ τον εαυτό μου».Αυτά είναι τα λόγια της ηρωίδας του Μπέργκμαν στην ταινία «Φθινοπωρινή συμφωνία», στην οποία περιγράφει τις ολέθριες συνέπειες, που έχει η έλλειψη συναισθηματικής επικοινωνίας. Ως «συναισθηματική επικοινωνία» εννοούμε τη μετάδοση του συναισθήματος στον άλλον, το να εκφράζεις αυτό που νιώθεις.
Τρεις γυναίκες, η μάνα με τις δυο κόρες της , μετά από πολλά χρόνια, όταν πια η ζωή τους γέρνει, τολμούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, η μία για την άλλη. Η αποφυγή της συναισθηματικής αυτής επικοινωνίας προκάλεσε την αποξένωσή τους. Το συμπέρασμα που βγαίνει από την ταινία του Μπέργκμαν , είναι πως, αν δεν μας αγαπούν όπως είμαστε, δεν μπορούμε να είμαστε ειλικρινείς ούτε με τον εαυτό μας, που σημαίνει ότι απωθούμε ό,τι δεν μας αρέσει σ΄ αυτόν , πράγμα που θα μας οδηγήσει, αργά η γρήγορα , στην αποξένωση και στην αρρώστια.
Να προσέξουν οι γονείς, όταν ελέγχουν τα παιδιά τους, μήπως ο έλεγχός τους μοιάζει με απόρριψη. Καλύτερα είναι να χρησιμοποιούν τη συναισθηματική επικοινωνία. Να μεταδίδουν, δηλαδή στα παιδιά τους, το συναίσθημά τους, να τους λένε με ειλικρίνεια, τι νιώθουν και να ζητούν την κατανόησή τους και την συνεργασία τους. Αυτό σημαίνει ότι είναι και οι ίδιοι ειλικρινείς και δεν απωθούν. Έχουν δηλαδή καθαρή συνείδηση και όχι «λερωμένη τη φωλιά τους».
«Μην απωθείς» σημαίνει να έχεις καθαρή συνείδηση. Αν δημοσιευόταν η ζωή σου, δεν θα προκαλούσε ντροπή, ούτε σε σένα, ούτε σε κανέναν άλλον. «Μην απωθείς» σημαίνει, κατά το κοινώς λεγόμενο, «να έχεις καθαρή τη φωλιά σου». Αυτό περιγράφει με τα λόγια αυτά ο Απόστολος Παύλος: «Ως εν ημέρα περιπατήσωμεν. Μη κώμαις και μέθαις, μη κοίταις και ασελγείαις. Η νύξ προέκοψεν. Η ημέρα ήγγικεν. Ενδυσώμεθα τα όπλα του φωτός». Προϋπόθεση της μη απώθησης είναι η ειλικρίνεια. Αυτός που ψεύδεται απωθεί.
Στην Ορθόδοξη Παράδοση η απώθηση είναι αμαρτία. Ο Κύριος κατεδίκασε την υποκρισία στο πρόσωπο του Φαρισαίου «Πόλεμο ήρθα να βάλω και όχι ειρήνη» είπε για την υποκρισία. Πόσο σημαντικό είναι αυτό μας το λέει όχι μόνο η Χριστιανική Διδασκαλία, αλλά και η σημερινή Επιστήμη, η οποία ανακαλύπτει στην εποχή μας αυτά που έχουν καταγράψει στα έργα τους οι Πατέρες της Εκκλησίας. Η Επιστήμη επισημαίνει τις βλαβερές συνέπειες της ανειλικρίνειας και της απώθησης. Θεωρεί την ανειλικρίνεια και την απώθηση ως αιτία του εσώτατου υπαρξιακού άγχους και των φοβερών ασθενειών της εποχής μας.
Ο μεγάλος σκηνοθέτης του κινηματογράφου Ακίρα Κουροσάβα , θέτει την ιδιοφυϊα του στην υπηρεσία του ανθρώπου. Έχει αφιερώσει μερικές ταινίες στις οποίες η κεντρική ιδέα είναι ότι εκείνο που προέχει είναι το πνεύμα. Με απλά λόγια ο Κουροσάβα πιστεύει ότι εκείνος που αμαρτάνει αργά ή γρήγορα θα πέσει στα χέρια των γιατρών . Ο άνθρωπος αυτός θα γίνει καλά, αν αποκτήσει καθαρή συνείδηση ή αλλιώς πνεύμα (Θεού), αν γίνει δηλαδή ειλικρινής, κι αν δεν απωθεί. «Αν ενδυθεί τα όπλα του φωτός» , όπως λέει ο Απόστολος Παύλος.
Η ταινία του Κουροσάβα , «Μεθυσμένος άγγελος», τελειώνει με αυτή τη στιχομυθία ανάμεσα στους δυο ήρωές του, στην αποθεραπευθείσα ασθενή και στο γιατρό της (τον μεθυσμένο άγγελο): Ασθενής: -«Αυτός που έχει πνεύμα (Θεού) δεν φοβάται την φυματίωση». Γιατρός : -« Δε φοβάται τίποτα. Αυτό που προέχει είναι το πνεύμα».

"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

19.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Το νόημα της ζωής

«Είτε ζώμεν, είτε θνήσκομεν του Κυρίου εσμέν»
(Η ζωή μας κι ο θάνατός μας είναι του Κυρίου)
Ρωμ.ΙΔ΄,3-6


Ο πιστός χριστιανός , στον μεγάλο πόνο του, νιώθει ότι ο Χριστός υποφέρει γι΄ αυτόν. Νιώθει σαν το παιδί, που ο πατέρας του σηκώνει το φορτίο του
Γνώρισα κάποιον , που φοβόταν πως , αν τον εγκατέλειπε η γυναίκα του και δεν ζούσε μαζί με τα παιδιά του, που τα υπεραγαπούσε, δεν θα άντεχε και θα πέθαινε απ΄ τη λύπη του. Όταν όμως συνέβη αυτό που φοβόταν, αντί να πεθάνει από τη λύπη του χωρισμού , ένιωθε ότι δε χώρισε αυτός, αλλά χώρισε γι΄ αυτόν ο Χριστός. Σαν να μην ήταν η δυστυχισμένη ζωή δική του, αλλά του Χριστού.
Ο λαός πιστεύει ότι ο Θεός δίνει δύναμη, ότι στέλνει τον άγγελό του αρωγό και προστάτη του ανθρώπου. Εκείνοι που έχουν αυτές τις εμπειρίες έχουν εμπιστοσύνη στην πρόνοια και στην ευσπλαχνία του Θεού. Στη μεγάλη οδύνη ο Θεός στέλνει τον άγγελό Του. Ο Θεός δεν δοκιμάζει τον άνθρωπο περισσότερο από όσο μπορεί να αντέξει.
Την ώρα που μετρούσα, σήμερα το πρωί , την πίεσή μου ένιωθα ωραία, κάνοντας τη σκέψη : «ώστε δεν είναι δική μου αυτή η ζωή για την οποία τόσο ανησυχώ, αλλά είναι του Κυρίου;» Αχ, τι ωραία που νιώθεις, όταν δεν είσαι μόνος στην ανησυχία σου και στον πόνο σου! Άλλοτε με έπιανε πανικός και μόνο που έβλεπα το πιεσόμετρο. Ο φόβος μου ήταν ολιγοπιστία. Ακόμα και η επιστήμη τώρα δέχεται ότι « η μόνη έντιμη στάση είναι η στάση του τελώνη: «Η χάρη του Θεού να είναι μαζί μου.» (Ο θεός να με ελεήσει τον αμαρτωλό). Να είσαι ειλικρινής. Να μην απωθείς».(Τζώρτζ Γκρόντεγκ).
Από νεαρός φοιτητής αναζητούσα το νόημα της ζωής, γιατί μεγάλωσα μέσα στον πόλεμο και είδα ανθρώπους να πεθαίνουν. Από τότε άρχισα να γράφω. Όταν πήγα στο ΑΧΕΠΑ με το φόβο του θανάτου, πήρα μαζί μου το σημειωματάριό μου.
Γράφοντας αναζητούσα το νόημα της ζωής. Ήθελα να νιώσω το αίσθημα ότι σε χρειάζονται, ότι σε έχουν ανάγκη, ότι είσαι για κάποιους μοναδικός.
Το αίσθημα αυτό εκφράζει το υπέροχο δημοτικό τραγούδι της περιοχής Δεσκάτης, που μιλάει για κάποιον καβαλάρη, που περνώντας από κάποια δροσερή πηγή, έχασε το μαντήλι με τα χρυσά φλουριά και με το ακριβό άρωμα του μόσχου.
Ο νέος αυτός δεν έκλαιγε τα φλουριά ούτε το μόσκο, αλλά έκλαιγε το μαντήλι, που το είχε η αγάπη κεντητό.
Ο ίδιος φόβος και η λύπη για τη ζωή δίχως αγάπη είναι και για το θάνατο δίχως αγάπη. Αυτό σημαίνουν οι στίχοι της προσευχής του Ρίλκε: «Θεέ μου, το θάνατό του δώσε στον καθένα». Ο Ρίλκε προσεύχεται να κάνει ο Θεός να έχει νόημα ο θάνατος, όπως και η ζωή, γιατί δεν υπάρχει τίποτε πιο σκληρό από τη ζωή και το θάνατο δίχως νόημα.
Αυτήν την έλλειψη νοήματος στην εποχή μας νιώθει περισσότερο από κάθε άλλον ο άνεργος. Είναι απίστευτη η έλλειψη κατανόησης της τραγικής ζωής του ανέργου απ΄ τις σημερινές νέο- βάρβαρες δυτικές κοινωνίες της νέας εποχής.
Η ανάγκη για το νόημα της ζωής είναι η μεγαλύτερη ανάγκη, πιο μεγάλη κι απ΄ την ανάγκη της επιβίωσης ή της αναπαραγωγής. Η Χριστιανική Διδασκαλία διδάσκει ότι ο Θεός χρειάζεται τον άνθρωπο. Θυσιάστηκε και θυσιάζεται διαρκώς γι΄ αυτόν. Πέθανε στο σταυρό και αναστήθηκε για να ζει για τον πάσχοντα άνθρωπο , ως πάσχων Θεός, ώστε η δυστυχισμένη ζωή του ανθρώπου να είναι δική του ζωη.
Δεν υπάρχει τόπος , όσο πιο χαμηλά μπορείς να σκεφτείς, που να μην βρίσκεται εκεί ο Κύριος. Αυτό λέει ο Ψαλμός: «Πού πορευθώ από του πνεύματός σου και από του προσώπου σου πού φύγω(..) Εάν κατεβώ στον Άδη, εκεί είσαι παρών». Ο Ρίλκε , πάλι, εκφράζει το νόημα αυτό, ότι η ζωή του ανθρώπου είναι ζωή του Χριστού με αυτούς τους στίχους: «Κύριε, η στάμνα σου είμαι. Αν σπάσω;».
Αν είναι τόσο σπουδαίο πράγμα το νόημα της ζωής, που είναι η αγάπη, πρέπει με κάθε θυσία να βάλουμε αγάπη εκεί όπου δεν υπάρχει. «Εκεί όπου δεν υπάρχει αγάπη, βάλε αγάπη και θα βρεις αγάπη», λέει κάποιος άγιος της Εκκλησίας. Γιατί δεν μπορεί να ζήσει ο άνθρωπος, αν νιώθει ότι δεν τον χρειάζεται κανείς. Η απελπισία, το εσώτατο υπαρξιακό άγχος και η στενοχώρια θα τον σκοτώσει.
Ο πρώτος που ανέβηκε μόνος στην Αιώνια Γαλήνη (Έβερεστ) , στην υψηλότερη κορυφή των Ιμαλαϊων, ο Έντμοντ Χίλαρυ, έγραψε στο Ημερολόγιό του, πως δεν ήταν ποτέ μόνος. Ένιωθε πάντα μια αόρατη παρουσία να είναι μαζί του. Τώρα, στην εποχή μας, μέσα στην ερημιά της σύγχρονης μεγαλούπολης, ακόμα κι αν δεν νιώθουμε ποτέ την παρουσία του Θεού μαζί μας, ωστόσο αισθανόμαστε την ανάγκη να ρωτήσουμε: «Είσαι εδώ, μαζί μου, Ιησού;».

"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

16.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Γράμμα σ΄ έναν άνεργο

Γράμμα σ΄ έναν άνεργο


Ρώτησα κάποιον ιερέα της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας: «Μια ολόκληρη ζωή διαβάζεις, πάτερ, το Ευαγγέλιο. Πες μου ένα στίχο, που αγαπάς πιο πολύ». Ο καλός αυτός ιερέας, χωρίς να σκεφθεί, μου απάντησε αμέσως. «Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο».
Με την απάντηση αυτή ο ιερέας έδειξε την ουσία της Ορθοδοξίας. Έδειξε ότι στην Ορθοδοξία ο άνθρωπος και η ζωή του ανθρώπου δεν είναι ιδιωτική, ατομική υπόθεση, αλλά κοινωνική. Κανείς δεν σώζεται μόνος του , τηρώντας το Σάββατο, γιατί το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο.
Τα λόγια αυτά του Ευαγγελίου, που είναι τα λόγια του Χριστού, διαλύουν το μύθο και την ψευδαίσθηση που διατηρεί την ανεργία . Το Σάββατο έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για το Σάββατο. Η εργασία έγινε για τον άνθρωπο και όχι ο άνθρωπος για την εργασία.
Τι σημαίνει άνεργος ,όταν η ανεργία είναι διαρκής και όχι μια προσωρινή κατάσταση ,όταν υπάρχουν εργαζόμενοι, για τους οποίους δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας, ούτε θα υπάρξουν ποτέ; Στις περιπτώσεις των ανέργων είναι φανερό ότι η εργασία δεν έγινε γι’ αυτούς.
Η σημερινή κοινωνία εξαπατά τους εργαζομένους, ότι δήθεν είναι οργανωμένη στη βάση της εργασίας και όχι της απουσίας της και γι΄ αυτό είναι μια κοινωνία εξαφανισμένη. Είναι μια άκαρπη συκή , που ούτε καρπούς κάνει και το έδαφος αχρηστεύει και θα κοπεί. Το τραγικό είναι ότι συμβάλλουν και οι εργαζόμενοι στη διατήρηση των μύθων της και γίνονται δυο φορές θύματα : Δεν φτάνει ότι ζουν στην αθλιότητα, επί πλέον πέφτουν στην αυτο-λύπη και χάνουν την αγωνιστικότητά τους, γιατί κρίνουν τον εαυτό τους με τα κριτήρια, μιας υποκριτικής (εξαφανισμένης) κοινωνίας.
«Από αυτό το σύστημα», γράφει στο βιβλίο της «Οικονομική φρίκη» η Βιβιάν Φορεστέρ « προκύπτει ωστόσο ένα ουσιαστικό ερώτημα: πρέπει να είναι κανείς «άξιος» για να ζήσει, για να έχει δικαίωμα να ζει;» Κατά την Βιβιάν Φορεστέρ η εργασία έχει ουσιαστικά καταργηθεί, αφού η ανεργία δεν είναι πια μια προσωρινή κατάσταση, που πλήττει μόνο ορισμένους τομείς. Η Φορεστέρ υποστηρίζει ότι η εργασία στην πραγματικότητα είναι ένας μύθος, μια καλοστημένη απάτη, μια οντότητα χωρίς ουσία και οι αγώνες των εργαζομένων για να αποκτήσουν τον έλεγχο της δήθεν «αγοράς εργασίας» είναι μάταιοι.
«Τι απάτη|! Πόσες ζωές (ανέργων) σφαγιασμένες με μοναδικό σκοπό να διατηρηθεί το ομοίωμα μιας εξαφανισμένης κοινωνίας, που βασιζόταν στην εργασία και όχι στην απουσία της. (….) Οι άνεργοι αντιμετωπίζονται και κρίνονται στη βάση των ίδιων κριτηρίων που ίσχυαν την εποχή που οι θέσεις εργασίας αφθονούσαν (…) Οι άνεργοι αυτοκατηγορούνται –όπως κατηγορούνται από τους άλλους- επειδή ζουν μία ζωή αθλιότητας ή απειλούνται από μία τέτοια ζωή. Όλα αυτά που δεν έχουν τίποτα το αθώο οδηγούν τους ανέργους στην ντροπή, στη συναίσθηση της αναξιότητάς τους και στην πλήρη υποταγή» (Βιβιάν Φορεστέρ, «Η Οικονομική φρίκη», Εκδ. «Σύνορα», μετάφραση Αγγέλα Βερυκοκάκη).
Θα με ρωτήσεις, ευγενικέ φίλε, η Εκκλησία , τι κάνει για όλα αυτά; Τι κάνει για τους ανέργους; Η Εκκλησία, δηλαδή το σύνολο των πιστών , βιώνει την οδύνη των ανθρώπων, που ο Χριστός ονόμασε «ελαχίστους» και ταύτισε την ύπαρξή Του μαζί τους. «Εάν σε έναν από αυτούς τους ελαχίστους κάνετε κάτι , σε μένα το κάνετε.» Αν δεν γνωρίζουμε τα θύματα και τους διωκομένους ανέργους και κάνουμε σαν να μην υπάρχουν , ούτε το Χριστό γνωρίζουμε, ούτε ο Χριστός μας γνωρίζει.
Κανένας δεν μπορεί να πει ότι μόνο αυτός νιώθει την οδύνη του ανέργου και κανείς άλλος. Τι μπορούμε να κάνουμε ; Τι μπορεί να κάνει η Εκκλησία, με την χάρη του Αγίου Πνεύματος και τη δύναμη του αγιασμού που κατέχει; Η Εκκλησία σήμερα υποβιβάστηκε σε υπηρεσία του Υπουργείου Παιδείας, αντί να ελέγχει την εξουσία και ειδικότερα τους υπουργούς παιδείας και να τους καθοδηγεί.
Οι υπουργοί παιδείας καταλαμβάνουν τη θέση τους (γνωριμίες, πολιτική ισχύς, κομματική δύναμη, εξωτερικοί παράγοντες, συμπαιγνία επιστήμης και βιομηχανίας και εμπορίου κλπ.). Ξέρουν άραγε που οδηγούν τον κόσμο; «Η σκέψη είναι το πιο διαδεδομένο πράγμα στον κόσμο, το πιο αυθόρμητο, το πιο οργανικό. Όμως είναι επίσης και το πράγμα από το οποίο μας αποτρέπουν περισσότερο. Μπορεί να ξεμάθουμε να σκεφτόμαστε. Όλα συντείνουν σ΄ αυτό»(Φορεστέρ).
Το πανεπιστήμιο μετεβλήθη σε επαγγελματικές σχολές. Κάθε νέος υπουργός παιδείας υπόσχεται ότι θα αγωνιστεί για να συνδεθεί η παιδεία με την εργασία, και ο κόσμος το δέχεται, γιατί τον εμποδίζουν να σκεφτεί ότι αυτό σημαίνει μια καλοστημένη απάτη.
Η Εκκλησία να αγωνιστεί με σθένος για την αλήθεια που είναι ο Χριστός. Να μετανοήσουμε και να βάλουμε ως βάση της κοινωνίας αντί την ανύπαρκτη εργασία για όλους , την υπαρκτή διδασκαλία του Χριστού, η οποία υπάρχει για όλους, ανεξαρτήτως φυλής, χρώματος, γλώσσης και θρησκείας.
Ο Χριστός κάνει σήμερα την ερώτηση, που έκανε για τα θύματα της εποχής του. Μήπως νομίζετε ότι οι άνεργοι και όλα γενικά τα θύματα ταλαιπωρούνται επειδή είναι πιο αμαρτωλοί από σας ή είναι λιγότερο άξιοι; «Όταν δείτε τα σύννεφα να έρχονται από τη δύση, αμέσως λέτε πως έρχεται βροχή, κι έτσι γίνεται. Κι όταν φυσάει νοτιάς, λέτε πως θ’ ακολουθήσει καύσωνας, κι έτσι γίνεται. Υποκριτές! Τα σημάδια του ουρανού και της γης ξέρετε να τα διακρίνετε. Πώς δεν ξέρετε να διακρίνετε τα σημάδια των καιρών; Γιατί δεν κρίνετε κι από μόνοι σας ποιο είναι το σωστό; (…) Αν δεν μετανοήσετε, όλοι με τον ίδιο τρόπο θα χαθείτε.»
Οι αρχαίες αυτοκρατορίες εξαφανίστηκαν, γιατί ο κόσμος δεν είχε το πνευματικό επίπεδο, για να μετανοήσει και να καταργήσει τη δουλεία. Σήμερα ο κόσμος εμποδίζεται να σκεφτεί και να κατανοήσει την απάτη, τους μύθους και τις ψευδαισθήσεις εις βάρος των εργαζομένων, ώστε να αγωνιστεί και να τις καταργήσει.
Ένας διάσημος, σύγχρονος , Εβραίος συγγραφέας ,έγραψε τα εξής: «Αν ο εικοστός πρώτος αιώνας δεν γίνει χριστιανικός , δεν θα υπάρξει».
Όπως πάνε τα πράγματα, δεν έχουμε άλλη επιλογή, από την θεληματική φτώχεια των αγίων της Εκκλησίας μας. Η μόνη επιλογή μας είναι να κάνουμε το αναγκαίο, θεληματικό. Να δούμε τη φτώχεια ως ευλογία Κυρίου και έλεος και όχι ως απειλή.
Έχω κι εγώ έναν αγαπημένο στίχο του Ευαγγελίου. Αυτός μου δίνει θάρρος και δύναμη και το σπουδαιότερο μου δίνει το νόημα, να μην λυπάμαι τον εαυτό μου, αλλά να χαίρομαι: Ο στίχος είναι αυτός: « Είτε ζώμεν είτε θνήσκομεν, του Χριστού εσμέν» ( η ζωή μας κι ο θάνατός μας ανήκουν στο Χριστό).

"Ελευθερία"

14.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδου, Δυο στοιχεία ενθουσιασμού

Φίλε, δεν θυμάμαι πού μείναμε ακριβώς , περί ενθουσιασμού.
Ο ενθουσιασμός ( και η έμπνευση ) μοιάζει με την ξαφνική βροχή που
΄σε πιάνει στο δρόμο και σε κάνει μούσκεμα. Δεν αφήνει τίποτα "στεγνό"
από ενδιαφέρον.
Μεν τον ενθουσιασμό (και την έμπνευση) έχεις την αίσθηση ότι αυτό
που σε ενδιαφέρει,ενδιαφέρει και όλον τόν κόσμο. Δεν μένει κανείς
αδιάφορος. Τόσο πολύ, που σου φαίνεται ότι άφησαν όλοι τα ενδιαφέροντά τους , άφησαν τις δουλειές τους,την καθημερινότητά τους και όλο τους το ενδιαφέρον
στρέφεται σ' αυτό που τράβηξε εσένα!
Πώς γίνεται αυτό που σου δίνει αυτήν την βεβαιότητα , δεν ξέρω.
Ξέρω μόνο αυτό που λέει η Αγία Γραφή επάνω σ΄ αυτό. Η Αγία
Γραφή αποδίδει την ¨"έμπνευση", τον "ενθουσιασμό", τον "θαυμασμό",
το "Πνεύμα" με κάποιες΄εικόνες, παρομοιώσεις, μεταφορές,
σύμβολα και παραλλαγές, όπως είναι αυτές: "Όπου είναι ο θησαυρός σου,
εκεί είναι και η καρδιά σου". "Όπου είναι το ψοφίμι, εκεί συγκεντρώνονται
και οι αετοί" " Πήγαινε πούση τα υπάρχοντά σου και ακολούθησέ με".
"Είναι σαν κάποιον που βρίσκει ένα θησαυρό σ΄ ένα χωράφι και πηγαίνει
πουλάει ό,τι έχει και δεν έχει και το αγοράζει"., "Ιδού εμείς αφήσαμε
τα πάντα". "Κάποιος νέος έτρεξε κοντά Του και δεν φόρεσε ούτε τον
επενδύτη του".Ολόκληρη η Αγία Γραφή είναι γεμάτη από θαυμασμό,
έμπνευση, ενθουσιασμό, ΠΝεύμα!

Υπάρχουν δυο τρόποι ζωής, αγαπητέ μου Φίλιππε, ο καθημερινός και
ο τρόπος, που ο Αριστοτέλης τον ονομάζει "Θεο-οντολογικός". Ο πρώτος
είναι τρόπος μίζερος, χωρίς αληθινή χαρά, χωρίς θαυμασμός και χωρίς
ενθουσιασμό. Δεν θα αναζητήσεις σ΄ αυτόν τον μίζερο , καθημερινό τρόπο
ενθουσιασμό, γιατί όλα σ΄ αυτόν τον τόπο είναι φθορά. Για μας είναι
τα ταξίδια και το πιο σπουδαίο, είναι το ταξίδι της επιστροφής στην
αληθινή πατρίδα, σαν αυτό που περιγράφει ο Όμηρος για τον Οδυσσέα.
Οι σύντροφοί του δεν΄είχαν ιδέα παρά μόνο για τον τρόπο της καθημερινότηας.
Το ίδιο και οι κΎΚΛΩΠΕς. όΤΑΝ ρώτησε ο ΄κύκλωπας Πολύφημος τον Οδυσσέα
πως τον λένε, ο Οδυσσέας έκρινε περιττό να πει το όνομά του, την πνευματική
του ταυτότητα και είπα "Κανένα με λένε"
ούτιν με κικλήσκουσι". Όσο για τους συτρόφους της καθημερινότητας, αυτοί
χάθηκαν, γιατί δεν είχαν το Λόγο της ζωής. Ο Όμηρος με το στόμα του
Οδυσσέα τους ονόμασε "νήπιους" (νη- έπος= ΄΄οχι λόγος) και γι΄ αυτό χάθηκαν.
"Νήπιοι απώλοντο".

Όλα αυτά για να ξανάρθουμε στο σπουδαίο, στην αναζήτηση δυο πραγμάτων
που να μας ενθουσιάζουν, που να έχουν δηλαδή "ενδιαφέρον" , που δεν θα τα\
βρούμε στον μίζερο δρόμο της καθημερινότητας, αλλά στον "Θεο-οντολογικό
δρόμο". Στο δρόμο αυτό, δεν αλλάζουν τα πράγματα, αλλά η δική μας στάση.

Ποια είναι η στάση αυτή; ο Ηράκλειτος λέει, πως πρέπει να ελπίζουμε για το
ανέλπιστο, δηλαδή για το Θεό.

'ΟΛα αυτά θα μπορούσαν να μην έχουν γραφεί, αν ξεκινούσαμε με την αγάπη
για τον Ιησού πάνω από όλα: Να τί λέει το απόσπασμα της επιστολής του
Αποστόλου Παύλου, που πιστεύω, ότι κανείς δεν έφτασε στο ύψος της μεγαλοφυΪας
του, που ονομάστηκε "στόμα του Χριστού":

"Αδελφοί, ο φρονών την ημέραν Κυρίω φρονεί, και ο μη φρονών την ημέραν Κυρίου ου
φρονεί. Και ο εσθίων Κυρίω εσθίει. και ο μη εσθίων Κυρίω ουκ εσθίει, και ευχαριστεί τω Θεώ.
ΟΥΔΕΙΣ ΓΑΡ ΗΜΩΝ ΕΑΥΤΩ ΖΗ
ΚΑΙ ΟΥΔΕΙΣ ΕΑΥΤΩ ΑΠΟΘΝΗΣΚΕΙ.
ΕΑΝ ΤΕ ΖΩΜΕΝ,
ΤΩ ΚΥΡΙΩ ΖΩΜΕΝ,
ΕΑΝ ΤΕ ΑΠΟΘΝΗΣΚΟΜΕΝ,
ΤΩΝ ΚΥΡΙΩ ΑΠΟΘΝΗΣΚΟΜΕΝ.
ΕΑΝ ΤΕ ΖΩΜΕΝ,
ΕΑΝ ΤΕ ΑΠΟΘΝΗΚΟΜΕΝ,
ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΕΣΜΕΝ.
Εις τούτο γαρ Χριστός και απέθανε
και ανέστη
και έζησεν,
ίνα και νεκρών
και ζώντων
κυριεύση." (Ρωμ.ΙΔ, 6-9).

Ποιο είναι το ουσιαστικό κριτήριο
που μας δείχνει ποιον δρόμο ακολουθούμε,
το δρόμο της καθημερινότητας (της φθοράς)
ή τον δρόμο τον Θεο-οντολογικό, στον οποίο
ανακαινίζεται ως αετούς η νεότης σου;

Το κριτήριο είναι η αγάπη:
"Να τους αγαπάς όλους,
μα όλους", αυτά ήταν τα
λόγια του Ρομπέρτου
στο τελευταίο τηλέφώνημά του
με τρεμάμενη φωνή,
όταν ήρθαν οι ανεψιές του στην Πάτμο
και τον πήραν στην Αμερική, όπου
λίγο καιρό μετά (ένα δυο μήνες)
πέθανε.

Αλλά η αγάπη κατάντησε μια λέξη
κάπως αφηρημένη. ΠΙο συγκεκριμένα
θα λέγαμε "ταπείνωση".
Εάν έχωμε ταπείνωση, είμαστε ειλικρινείς
και δεν απωθούμε.
"Να είσαι ειλικρινής"λέει ο Γκρόντεγκ ?¨να
μην απωθείς και τίποτα δεν θα σου συμβεί.
Με άλλα λόγια λέει "να μην αμαρτ΄νετε
για να μην πέσετε στα χέρια των γιατρών".

Ξ¨ερεις κάθε μέρα οι Πατέρες της Εκκλησίας
διάλεξαν μια περικοπή απ΄ το Ευαγγέλιο και
μιααπ΄ τον Απόστολο, και διάλεξαν επίσης
και μερικούς στίχους από τους Ψαλμούς.
Υπάρχει ένα κρυμμένο νόημα που τα συνδέει.
Η μελέτη τους μαζί με τα περιστατικά της ζωής
μας δίνουν πολλά στοιχεία για να γράψουμε.

Να βλέπουμε τα πάντα υπό το πνεύμα
του Ευαγγελίου. Αυτό για μένα είναι
ένα σπουδαίο μυστικό στο γράψιμο.


Υ.Γ. Ίσως πρέπει να επανέλθουμε
με πιο συγκεκριμένα πράγματα

12.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Ευγνωμοσύνη

Ευγνωμοσύνη

Έπρεπε να περάσουν πολλά χρόνια, παραπαίοντας μέσα στον υλισμό, για να νιώσω πάλι το αίσθημα της ευγνωμοσύνης, αυτό που ένιωθα μόνο γι’ αυτούς που κάλυψαν κάποτε τις απόλυτες ανάγκες μου στα παιδικά μου χρόνια, τους αγαπημένους μου, για τους οποίους υπήρχε ένας ιερός χώρος μέσα στην καρδιά μου. Κανένας δεν μπορούσε να τους αποσπάσει από εκεί χωρίς να πληγώσει βαθιά την ψυχή μου.
Έπρεπε να περάσουν πολλά δύσκολα χρόνια, για να συνειδητοποιήσω πως η ζωή μου δεν ανήκει σε μένα, δεν γέννησα εγώ τον εαυτό μου, αλλά ανήκει στο Θεό και πως το αληθινό της νόημα είναι να δοξάζω το Θεό με τη ζωή μου. Με αυτό το νόημα οι απλοί άνθρωποι, που δεν θεωρούν το εγώ τους το κέντρο του κόσμου, δοξάζουν το Θεό ,κάθε στιγμή, γιατί τα πάντα προέρχονται από Αυτόν. Κάθε στιγμή δοξάζουμε το Θεό και νιώθουμε ευγνωμοσύνη για τις άπειρες ευεργεσίες Του. Όταν η ίδια η ζωή είναι χάρισμα, πόσο μάλλον είναι χάρισμα κι ό,τι φέρνει η ζωή.
Η ευγνωμοσύνη για τις ευεργεσίες του Θεού , είναι το αίσθημα για το οποίο ο πνευματικός μου φίλος, ο αείμνηστος Ρόμπερτ Λαξ, μου έκανε συχνά λόγο. Μια φορά, πριν πολλά χρόνια, στην Κάλυμνο, ενώ μιλούσε, κατέγραψα τα λόγια του, που παραθέτω στη συνέχεια, για να χαρείς, ευγενικέ αναγνώστη.
Ο Ρόμπερτ Λαξ, ως ποιητής διέκρινε την αντίληψη από το αίσθημα. Η αντίληψη είναι σκέψη, ενώ το αίσθημα είναι ζωή. Το αίσθημα είναι πιο περιεκτικό γιατί περιέχει στοιχεία τα οποία δεν γίνονται αντιληπτά από τη σκέψη, όπως π.χ. οι απέραντες εσωτερικές εκτάσεις του ανθρώπου, οι οποίες είναι απροσπέλαστες στη διάνοια. Είναι άλλο πράγμα να σκέφτεσαι τη ζωή, κι άλλο πράγμα να ζεις. Άλλο πράγμα είναι οι αντιλήψεις, οι πεποιθήσεις , οι ιδέες κι άλλο πράγμα είναι το ζωντανό αίσθημα.
«Για μένα» λέει ο Ρόμπερτ Λαξ,» η ζωή μας είναι κάθε στιγμή. Σε κάθε στιγμή που ζεις υπάρχουν δύο πράγματα τουλάχιστον: υπάρχεις εσύ και υπάρχει ο Θεός. Και υπάρχει ό,τι σου φέρνει ο Θεός. Για μένα, ό,τι σου φέρνει ο Θεός είναι μυστικό. Και πρέπει να το δεις όσο μπορείς με αγάπη , με σεβασμό και με ευγνωμοσύνη.»
Όταν βλέπεις τη ζωή ως χάρισμα , βλέπεις και όλα όσα σου φέρνει η ζωή ως χάρισμα. Έτσι δεν βάζουμε τον εαυτό μας πάνω απ΄ τους άλλους, αλλά προσπαθούμε να νικήσουμε ό,τι δηλητηριάζει τις σχέσεις μεταξύ μας. Ο Κύριος υποσχέθηκε να μας δώσει τη δύναμη να πατάμε επάνω σε σκορπιούς και όφεις και σε όλη τη δύναμη του Εχθρού και να μη μας βλάφτει. Σκορπιοί και όφεις είναι το ψεύδος, η υποκρισία, η υπερηφάνεια, η αγνωμοσύνη, η αχαριστία…

Ένας μεγάλος γιατρός, ο Τζώρτζ Γκρόντεκ, πίστευε ότι δεν εξηγούνται όλα επιστημονικά και ότι η ανθρώπινη ύπαρξη υποκινείται από δυνάμεις, που καθόλου δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο του συνειδητού μέρους του νου. Στην προτελευταία σελίδα του βιβλίου του «Εκείνο» γράφει : «Να είσαι ειλικρινής, μην απωθείς τίποτε και δε θα σου συμβεί τίποτε» . Αν μιλούσε πιο καθαρά θα έγραφε: «Μην αμαρτάνετε για να μην πέσετε στα χέρια των γιατρών». Άνοιξα πάλι το βιβλίο του Γκρόντεκ, στην τελευταία σελίδα του και διάβασα αυτά τα λόγια : « Απωθείς. (…) Τίμιος δεν είναι παρά αυτός που λέει σαν τον τελώνη: « Η χάρη του Θεού ας είναι μαζί μου».
Ένα όνειρο που είδα κάποτε και το κατέγραψα σχολιάζοντάς το, δείχνει καθαρά, ότι η ανθρώπινη ύπαρξη υπερβαίνει αυτό που μπορούμε να αντιληφθούμε με τη διάνοιά μας. Κάποτε ενώ κοιμόμουν τραντάχτηκε δυνατά το κρεβάτι μου, όπως όταν γίνεται σεισμός. Με το τράνταγμα είδα αυτό το όνειρο: Εμφανίστηκε κάποιος με πολύ ευγενικό , γεμάτο καλοσύνη, πρόσωπο και μου είπε: «Μην φοβάσαι. Δεν είναι σεισμός.»
Όταν το πρωί ξύπνησα κατέγραψα το όνειρο αυτό, γιατί είναι ένα ζωντανό παράδειγμα , ότι η ανθρώπινη ύπαρξη υποκινείται από δυνάμεις, που καθόλου δεν βρίσκονται υπό τον έλεγχο του συνειδητού μέρους του νου. Αναρωτήθηκα, πώς ο κοιμισμένος νους γνώριζε ότι το τράνταγμα δεν είναι σεισμός; Πώς ο κοιμισμένος νους σκηνοθέτησε μέσα σε μια στιγμή το όνειρο για να μην διαταραχτεί ο ύπνος μου; Πώς γνώριζε ότι το πρόσωπο που εμφανίστηκε μπροστά μου είχε τη δύναμη να με πείσει να μην φοβηθώ και ξυπνήσω; Ποιος εκτίμησε ότι δεν έπρεπε να διαταραχτεί ο ύπνος μου; Και όλα αυτά σε μια ελάχιστη στιγμή και μάλιστα, όταν ο νους είναι βυθισμένος στον ύπνο και δεν μπορεί να κάνει με τίποτε τέτοιες λεπτές εκτιμήσεις και τόσο περίπλοκους συλλογισμούς, σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα;
Η ελπίδα πάλι για το ανέλπιστο, υπερβαίνει τη λογική. Η ελπίδα π.χ. για τη ζωή ή την υγεία κάποιου αγαπημένου μας προσώπου, εξακολουθεί να υπάρχει και πέρα απ΄ τη διάνοια και τη λογική του γιατρού και τη δική μας.
Η πίστη, η ελπίδα, η ευγνωμοσύνη, η αγάπη και ιδιαίτερα η αγάπη για την πατρίδα και ολόκληρη η αλυσίδα των αρετών και των πνευματικών αξιών είναι χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος, για τα οποία πρέπει να νιώθουμε αιώνια ευγνώμονες. Ιδιαιτέρως η ευγνωμοσύνη και η ευχαριστία είναι χαρίσματα, όπως χάρισμα είναι και η ζωή, δόξα σοι ο Θεός!

11.3.09

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος Ένα υπόδειγμα εξομολόγησης

Στην κινηματογραφική ταινία του Γουίλιαμ Γουάϊλερ «Ιστορία ενός ντέτεκτιβ» με τον Κέρκ Ντάγκλας και την Έληνορ Πάρκερ υπάρχει να υπόδειγμα εξομολόγησης.
Η κεντρική ιδέα της ταινίας που βασίζεται στο έργο του Σίδνευ Κίνγκσλευ είναι ότι αν δεν συγχωρήσουμε τον πατέρα μας δεν θα μπορέσουμε ποτέ να ζήσουμε μακρά και ευτυχισμένη ζωή, γιατί θα είμαστε πάντοτε δέσμιοι των παθών μας.
Η ωριμότητα του ανθρώπου αρχίζει από τη στιγμή που κατανοούμε τον πατέρα μας και αναγνωρίζουμε ότι και αυτός όπως όλοι έδωσε τον αγώνα του και ότι κανένας δεν νικάται χωρίς να δώσει τον αγώνα του. Ίσως κι εμείς αν είμαστε στη θέση του πατέρα μας μπορεί να κάναμε τα ίδια. Την εικόνα αυτή του πατέρα μας την προβάλλουμε και στους άλλους , με αποτέλεσμα να μην έχουμε τη δύναμη να συγχωρήσουμε κανέναν, ούτε αυτούς που αγαπάμε περισσότερο κι απ΄τον εαυτό μας.
Ουσιαστικά πρόκειται για την παράβαση της Εντολής «τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου για να ζήσεις μακρά και ευτυχισμένη ζωή».
Ο ήρωας με το μίσος για τον πατέρα του ήταν σκληρός τόσο με τους άλλους όσο και με τον εαυτό του και δεν μπορούσε να συγχωρήσει κανέναν, ούτε αυτούς που αγαπούσε και συγκεκριμένα το πιο αγαπημένο του πρόσωπο, την γυναίκα του που παρόλο που τον αγαπούσε την εξανάγκασε να τον εγκαταλείψει.
Μόνο στο τέλος του έργου θανάσιμα τραυματισμένος μέσα στο αστυνομικό τμήμα ανάμεσα στους φίλους και συναδέλφους του, όταν νιώθει την ανάγκη να εξομολογηθεί και ζητεί να καλέσουν έναν ιερέα δείχνει κατανόηση για τον πατέρα του και τον συγχωρεί. Δεν του μένει καιρός και εξομολογείται μπροστά στους συναδέλφους του. Την τελευταία στιγμή της ζωής του συμφιλιώνεται με την εικόνα του πατέρα μέσα του και ζητεί συγχώρεση απ΄ την αγαπημένη του κι απ΄το Θεό.
Αυτά είναι τα τελευταία λόγια του λίγο πριν ξεψυχήσει ανάμεσα στους φίλους και τους συναδέλφους του στο αστυνομικό τμήμα πληγωμένος από τις σφαίρες ενός κακοποιού: «Γιατί τα κάνουμε όλα αυτά; Ποιος ξέρει; Έχτισα όλη τη ζωή μου πάνω στο μίσος του πατέρα μου. Κι αυτός ήταν πάντοτε μαζί μου και γελούσε. Ίσως νά ’κλαιγε. Ο φουκαράς ίσως κι αυτός να μην μπορούσε να συγκρατηθεί.
(Κάνει το σταυρό του). «Εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Θεέ μου, λυπάμαι εκ βάθους καρδίας που σε προσέβαλα. Αποποιούμαι όλες τις αμαρτίες μου, γιατί φοβάμαι την απώλεια του Παραδείσου και τα μαρτύρια της Κόλασης».
Έτσι ο ήρωας αφήνει την τελευταία του πνοή στην αγκαλιά του καλύτερου φίλου του που έχει ζήσει μαζί του την τραγωδία της ζωής του. Αυτός τώρα συνεχίζει και ολοκληρώνει την εξομολόγησή του ήρωα με αυτά τα λόγια , που είναι ένα υπόδειγμα εξομολόγησης : « Αλλά περισσότερο, επειδή Σε προσέβαλα, Κύριέ μου, Εσένα που είσαι Πανάγαθος και αξίζεις όλη μου την αγάπη. Δεσμεύομαι με τη Χάρη Σου, να εξομολογηθώ τις αμαρτίες μου, να μετανοήσω και να αλλάξω τη ζωή μου. Αμήν.»
Με την ευκαιρία της δικής σου παρουσίας "Απουσία", εύχομαι σε σένα
και στους άλλους φίλους αναγνώστες το "Καλώς ήρθατε".
Θα ψάξω να βρω το ποίημα του Λόρκα
"Ψυχή απούσα", για να το χαρήτε.
Μ.

10.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Προϋπόθεση θεϊκής συγνώμης

«Αν συγχωρήσετε τους ανθρώπους για τα παραπτώματά τους, θα σας συγχωρήσει και σας ο ουράνιος Πατέρας σας. Αν όμως δε συγχωρήσετε στους ανθρώπους τα παραπτώματά τους, ούτε κι ο Πατέρας σας θα συγχωρήσει τα δικά σας παραπτώματα».
Ήρθε μια φορά στο γραφείο μου, κάποιος αξιωματούχος για να εξετασθεί ως μάρτυρας στην προανάκριση, σε μήνυσή του κατά ενός συναδέλφου του. Η υπόθεση εκκρεμούσε από χρόνια. Επειδή ήξερα ότι είναι σκεπτόμενος άνθρωπος, τόλμησα και του είπα: « Γιατί κουράζεστε –είχε έρθει απ΄ τη Θεσσαλονίκη στη Λάρισα για την υπόθεση αυτή- και δεν συγχωρείτε τον αντίδικό σας. Γιατί δεν παίρνετε το παράδειγμα του Ιησού, που συγχώρησε τους σταυρωτές του;» Με κοίταξε ενοχλημένος και μου είπε: « Ο Χριστός είναι Θεός. Εγώ είμαι άνθρωπος».
Δεν συνέχισα την κουβέντα από σεβασμό και διακριτικότητα. Θα του έλεγα, ότι ο Χριστός ζητεί να μιμηθούμε το παράδειγμά του. Αλλά η ανώτατη μόρφωση που δέχτηκε απ΄ το πανεπιστήμιο και οι ειδικές σπουδές στην Ευρώπη, δεν έχουν ως βάση το παράδειγμα. Δεν αποτελεί προϋπόθεση της επιστημονικής έρευνας και της επιστήμης γενικά το ήθος. Τον δυτικό άνθρωπο διέπει η βουλησιαρχία, λατρεύει δηλαδή τη δύναμη χωρίς ηθικά όρια. Αυτό σημαίνει η περίφημη φράση «Ο Θεός απέθανε», για να καταλάβει τη θέση του ο άνθρωπος (υπεράνθρωπος). Αυτή είναι η αιτία που οδήγησε τον κόσμο στον μηδενισμό και στην καταστροφή του περιβάλλοντος και τον οδηγεί ακόμα.
Όταν χάρισαν τη ζωή στον Ντοστογιέφσκι , η πρώτη σκέψη που πέρασε απ΄ το μυαλό του ήταν, γιατί δεν έδειχνε σε όλους τους ανθρώπους καλοσύνη, ευγένεια, συγχώρηση, αγάπη. Ο Ντοστογιέφσκι δέχτηκε μέσα του ξαφνικά μια πλημμύρα πνευματικού φωτός και κατανόησε ότι η ζωή είναι καλοσύνη, ευγένεια, συγχώρηση, αγάπη.
«Χωρίς αγάπη δε γίνεται», λέει η δημώδης ελληνική παροιμία. Αυτό που γνωρίζουν οι απλοί άνθρωποι το αγνοούν οι σπουδασμένοι στα πανεπιστήμια και οι σπουδαίοι που διαπρέπουν σε όλους τους τομείς.
Πώς λοιπόν απλοί άνθρωποι φτάνουν στο ύψος των λίγων φωτισμένων πνευμάτων και οι μεγάλοι και τρανοί που σπουδάζουν στα πανεπιστήμια και κατέχουν πλούτο και αξιώματα δεν μπορούν;
Υπάρχει ριζική διαφορά ανάμεσα στους απλούς ανθρώπου, τους φτωχούς και ταπεινούς, που δέχθηκαν το ήθος και τη μόρφωση από το παράδειγμα της οικογένειας, της Εκκλησίας και του δημοτικού σχολείου και στους άλλους , τους ανθρώπους του πλούτου και της φήμης , που αγνόησαν αυτόν τον πολιτισμό και υπερτίμησαν τις γνώσεις τους (και το εγώ τους). Η διαφορά βρίσκεται στη μόρφωση και στον τρόπο που μεταδίδεται, με το παράδειγμα ή με τις γνώσεις.
Για τους απλούς η μόρφωση είναι εσωτερική και έρχεται με το παράδειγμα. Άρα η βάση τη ζωής είναι το ήθος. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή ο κόσμος δεν αλλάζει παρά μόνο με το παράδειγμα.
Για τους άλλους η μόρφωση είναι εξωτερικοί κανόνες, που επιβάλλονται από κάποια αυθεντία όπως είναι το κράτος , το κόμμα , η οργάνωση και γενικά οτιδήποτε έχει τη δύναμη του απολύτου. Κανείς δεν είναι παράδειγμα για τους άλλους, γιατί κανείς δεν είναι στη θέση του , χωρίς τη δύναμη κάποιας αυθεντίας.
Έως ότου όμως το κράτος ή οποιαδήποτε άλλη αυθεντία αλλάξει τον κόσμο και τον κάνει καλύτερο, πιο πρακτική είναι η οδός που ακολουθούν οι απλοί άνθρωποι , η οδός της συγνώμης. Τίποτε δεν θα είναι στη θέση του, καμιά αρμονία στη ζωή μας, αν δεν μαθαίνουμε να συγχωρούμε ο ένας τον άλλον, κι αν δεν έχουμε στο νου μας, ότι κάποτε θα δώσουμε λόγο για τις πράξεις μας.

"Ρεθεμνιώτικα Νέα"

9.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Το μέγιστον μάθημα

Μέγιστον μάθημα

«Μείνετε ενωμένοι μαζί μου και θα είμαι και εγώ μαζί σας (…)
Χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα»
(Ιω. 15,4-5)

Σε μια φωτογραφία του Γέροντος Πορφυρίου υπάρχει η εξής λεζάντα: «Δεν υπάρχει θάνατος. Μη φοβάσαι το θάνατο. Το παν για όλους μας είναι να δοθούμε στο Χριστό, με όλη μας την καρδιά.».
Τί σημαίνουν άραγε τα λόγια αυτά; Τι σημαίνει να δοθούμε με όλη μας την καρδιά στο Χριστό; Με όλη την καρδιά μας στο Χριστό γινόμαστε ο καινούριος άνθρωπος. Πιστεύουμε στα ανώτερα, στα μη βλεπόμενα, στα πνευματικά. Έχουμε εμπιστοσύνη στη Θεία Ευσπλαχνία.
Η παραβολή που ακολουθεί ,δείχνει ότι η θυσία που απαιτείται για το ολοκληρωτικό δόσιμο του εαυτού μας στο Χριστό δε γίνεται από εμάς, αλλά από τον Ιησού, που δέχτηκε θεληματικά να πεθάνει στη θέση του αμαρτωλού ανθρώπου.
Υπάρχει ένας Γεωργιανός θρύλος, ο θρύλος του Πύργου του Σουράμ, που λέει πως οι Γεωργιανοί έχτιζαν ένα πύργο στο Σουράμ, για να προστατέψουν τα αθώα μικρά παιδιά απ΄ τους εχθρούς τους, μα ο Πύργος γκρεμιζόταν μόλις τον έχτιζαν. Ο Πύργος στέριωσε μόνον όταν με τη θέλησή του χτίστηκε ζωντανό ένα αθώο παιδί. Ο θρύλος αυτός είναι μια παραβολή της θυσίας του Ιησού, του αμνού του Θεού.
Η πρόκληση της πίστης στο Χριστό θυμίζει το δισταγμό και τους φόβους των μικρών πουλιών στο πρώτο πέταγμα. Τα μικρά πουλιά πριν πετάξουν για πρώτη φορά, διστάζουν να αφεθούν στη δύναμη των φτερών τους να πετούν. Τρομάζουν το χάος μπροστά τους. Ο φόβος τα ακινητοποιεί. Οι γονείς τα ενθαρρύνουν να νικήσουν τους δισταγμούς τους, που τα εμποδίζει να νιώσουν τη χαρά να πετάνε με τη δύναμη των φτερών τους.
Σαν τα νέα πουλιά στο πρώτο πέταγμα , φοβούμαστε να αφεθούμε στη δύναμή μας να πιστεύουμε στο Χριστό, να αφήσουμε την προσκόλλησή μας στις συνήθειες του παλιού ανθρώπου και να γίνουμε ο καινούριος άνθρωπος, ο αναγεννημένος πνευματικά. Προτιμούμε να ζούμε με τους φόβους, τις επιφυλάξεις, τους δισταγμούς μας, παρά να ζήσουμε με εμπιστοσύνη στο Χριστό, μια ανώτερη ζωή , δίχως το φόβο του θανάτου.
Οι άγιοι της Εκκλησίας μας , οι Ευαγγελιστές, οι Απόστολοι, οι μάρτυρες, όλοι εκείνοι που αγαπούν πάνω από όλα το Χριστό προσεύχονται για μας ,να δοθούμε με όλη την καρδιά μας στο Χριστό , να εμπιστευθούμε τη ζωή μας στα χέρια του Θεού και να νικήσουμε το φόβο του θανάτου.
Σαν τα μικρά πουλιά πριν το πρώτο πέταγμα διστάζουμε όσο να δοθούμε με όλη μας την καρδιά στο Χριστό. Το πρώτο πέταγμα είναι η μεγαλύτερη πρόκληση στα νέα πουλιά, που πρέπει να έχουν απόλυτη εμπιστοσύνη στην έμφυτη ικανότητά τους να πετάνε με τη δύναμη των φτερών τους και μεγάλη, πρωταρχική επιθυμία να πετάξουν. Το ίδιο βοηθάει και εμάς η πρωταρχική αγάπη μας για το Χριστό και η απόλυτη εμπιστοσύνη μας σ΄ Αυτόν, για να μπορέσουμε να υπερβούμε το φόβο του θανάτου καθώς και τα αμέτρητα εμπόδια και τις αντιξοότητες, που σκιάζουν τη ζωή μας . Διαφορετικά παραμένουμε σε όλη μας τη ζωή δέσμιοι του φόβου , των δισταγμών και των αμφιβολιών μας και δε νιώθουμε αληθινή χαρά για τίποτα.

(Απ΄ το ανέκδοτο βιβλίο, "Είσαι εδώ, μαζί μου, Ιησού;)

8.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Κατά λάθος φίλος του εαυτού μου !

Κατά λάθος έγινα φίλος του εαυτού μου
και γράφτηκα στη σχετική στήλη των αγαπημένων
της στήλης. Έγραψα εκεί τον εαυτό μου και
εμφανίζομαι στους επισκέπτες της στήλης,
σαν ένας καλός και αγαπημένος αναγνώστης
των μικρών δοκιμίων μου και των πνευματικών
γυμνασμάτων μου γενικά!
Από άγνοια έγινα φίλος του εαυτού μου,πράγμα
που είναι ένα από τα δυσκολότερα. Ίσως είναι
το πιο δύσκολο να αγαπήσεις τον εαυτό σου.
Ο Ρομπέρτος έλεγε, όταν ανοίξαμε συζήτηση επάνω
στο θέμα της μορφής, του προσώπου ειδικότερα,
είπε πως είναι το πιο δύσκολο από όλα να
αγαπήσεις το πρόσωπό σου.
Εγώ μπορώ να πω ότι αυτή στιγμή, (πλησιάζω
τα εβδομήντα) μόλις που συμπαθώ το πρόσωπό
μου τον καθρέφτη, για όσα τράβηξε μαζί μου.
ΔΕν μπορώ να πω ότι το αγαπώ. "Απλώς το συμπονώ.
Η συμπόνια όχι μόνο δεν είναι αγάπη, αλλά είναι
και εμπόδιο στην αγάπη. Τέλος πάντων, είναι
δύσκολο να είσαι φίλος του εαυτού σου.
Η τραγωδία της ανθρωπότητας, λέει ο Βλάσιος
Πασκάλ είναι γιατί δεν μπορούμε να μείνουμε
ούτε λίγα λεπτά με τον εαυτό μας.
Να πως το λέει ακριβώς: (το αντιγράφω απ΄ το
τρισχαριτωμένο μικρό βιβλίο "Λόγια γαλήνης"
των εκδόσεων "Πατάκη" που το έχω πάντοτε
μαζί μου: Λ¨εει ο ΠαΣΚΆΛ: "Όλες οι δυστυχίες
(εννοεί των ανθρώπων) προέρχονται από ένα
μόνο πράγμα, ότι δέν ξέρουν πώς να ζήσουη
γαλήνιοι , σε ένα δωμάτιο."
Παρόλο λοιπόν που είναι τόσο δύσκολο να
είμαι φίλος του εαυτού μου, εντούτοις
με περισσή ευκολία γράφτηκα μεταξύ των
αναγνωστών των κειμένων μου!
Όχι ότι δεν τα διαβάζω. Δυστυχώς τα διαβάζω
πολλές φορές, όχι από ευχαρίστηση, αλλά
για τα λάθη. Είναι δυσάρεστο να ξαναδιαβάζεις
αυτά που έγραψες. Πολλές φορές δεν το αντέχω
γι΄ αυτό και ξεφεύγουν πολλά λάθη.
Δεν είναι λοιπόν ούτε καθαρή τρέλα, ούτε
ναρκισσισμός ούτε αυτοπροβολή ελεεινής μορφής.
Είναι άγνοια.
Θαυμάζω την κατανόησητων φίλων μου!
Ούτε ξέρω πως μπήκα ανάμεσα στους αναγνώστες μου
ούτε ξέρω πώς να βγω από εκεί. Έκανα πολλές προσπάθειες
αλλά δεν σβήνομαι με τίποτα. Θα του χρωστούσα χάρη
αν κάποιος με έσβηνε από εκεί.
Στην πληροφορική είμαι σχεδόν αναλφάβητος (δεν
χρειάζεται το σχεδόν).
Ζητώ συγνώμην για τα τρομερά λάθη μου.

6.3.09

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Η θεραπεία του παραλύτου

Η θεραπεία του παραλύτου

Η περίπτωση της θεραπείας του παραλύτου της Βηθεσδά είναι ένα σύμβολο για την εποχή μας. Δείχνει πως μαθαίνουμε να είμαστε παθητικοί και πως στην πραγματικότητα δεν θέλουμε να θεραπευτούμε απ΄ την παθητικότητά μας.
Ο Ιησούς ρωτάει τον παράλυτο, αν θέλει να γίνει υγιής, ( θα δούμε παρακάτω γιατί τον ρωτάει), αλλά ο παράλυτος αποφεύγει να απαντήσει ευθέως στην ερώτηση και δικαιολογεί ,γιατί τόσα πολλά χρόνια δεν θεραπεύεται απ΄ την παράλυσή του: «Δεν έχω άνθρωπο, να με βάλει πρώτο στην κολυμβήθρα, όταν κατεβαίνει ο άγγελος και κινεί το νερό», λέει. ( Αυτός που έμπαινε πρώτος , όταν ο άγγελος κινούσε το νερό , θεραπευόταν από οποιοδήποτε νόσημα έπασχε)».
Τα πάντα στο Ευαγγέλιο απευθύνονται σε όλους τους ανθρώπους . Όταν ο Ιησούς π.χ. ρωτάει τον παράλυτο της Βηθεσδά, «θέλεις να γίνεις υγιής ;», την ίδια ερώτηση κάνει σε όλους και στον καθένα από μας χωριστά.
Πώς απαντώ , άραγε ,στην ερώτηση αυτή; Απαντώ όπως ένας που ποθεί να γίνει υγιής ή αποφεύγω να απαντήσω ευθέως , όπως κάνει ο παράλυτος της Βηθεσδά; Ο παράλυτος της Βηθεσδά δεν απαντάει σ’ Αυτόν που μπορεί να τον θεραπεύσει στη στιγμή. Αντί να απαντήσει : «ναι, θέλω, Κύριε», όπως έκανε ο τυφλός , χρησιμοποιεί υπεκφυγές. Ο τυφλός όταν τον ρώτησε ο Κύριος τι θέλει , απάντησε : «να δω θέλω» (ποιος τυφλός δε θέλει το φως του). Ο παράλυτος αντί για απάντηση διηγείται την ιστορία της κολυμβήθρας.
Η περίπτωση του παραλύτου είναι διαφορετική από την περίπτωση του τυφλού. Ο παράλυτος είναι τυφλός στην ψυχή, είναι παράλυτος στη θέληση. Στην πραγματικότητα δεν θέλει να θεραπευτεί. Η θέληση είναι ενεργητικότητα . Αυτός είναι παθητικός, έχει συνηθίσει την αρρώστια του. Η παράλυσή του τον βολεύει. Έχει τις απολαβές της.
Θα μου πείτε, σε τι μπορεί να βολεύει η παράλυση κάποιον; Η παράλυση σε απαλλάσσει από την ανάγκη να κάνεις κάτι για τον εαυτό σου και για τους άλλους.Αλλά αν δεν νιώθουμε την ανάγκη, αυτό σημαίνει ότι παράλυση δεν είναι πια μόνο σωματική αλλά και ψυχική, σημαίνει ότι δεν αγαπάμε κανέναν, ούτε τον εαυτό μας.
Είναι η τεμπελιά αιτία να μην αγαπάμε; Η περίπτωση του παραλύτου της Βηθεσδά αυτό σημαίνει.. Ας σκεφτούν καλά οι σύγχρονοι γονείς, πώς μεγαλώνουν τα παιδιά τους. Η Εκπαίδευση, επίσης, ας μελετήσει καλά τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις , για να μην κουράζονται τα παιδιά - παράδειγμα το μονοτονικό σύστημα - ή τους αγώνες για την Παιδεία, που αποβλέπουν στη βελτίωση στα σχολικά κτήρια και στις αποδοχές των εκπαιδευτικών!
Ο παράλυτος της Βηθεσδά είναι χρήσιμο παράδειγμα στην εποχή μας , στην οποία έχουμε ανάγκη να βγούμε απ΄ την παθητικότητα και να κάνουμε κάτι για τους άλλους. Ο Ιησούς ρωτάει τον παράλυτο, αν θέλει να γίνει υγιής, για να τον βοηθήσει να συνειδητοποιήσει την ψυχική του παράλυση.
Η ζωή είναι ωραία όταν δουλεύουμε για τους άλλους. Το Ευαγγέλιο θεωρεί έργο ακόμα και την ευχή για τους άλλους, το να προσευχόμαστε για τους άλλους από αγάπη: «να εύχεστε για τους άλλους για να θεραπευθείτε», λέει ο Απόστολος. «Αγώνισαι να τους αγαπάς όλους εξίσου και θα ιαθείς από οποιοδήποτε νόσημα», λέει ο άγιος Θαλάσσιος.
Έτσι ξεχνάμε την κατάκριση. «Η σκέψη μας μένει υψηλή. Εκλεκτή συγκίνηση το σώμα και το πνεύμα μας αγγίζει».

Μόσχος Λαγκουβάρδος, Αθανασία της ψυχής

Αθανασία της ψυχής



Μεγάλωσα σε μια οικογένεια με δυο γιαγιές κι έναν παππού και τους αγάπησα. Ήταν όλοι τους απλοί άνθρωποι της τρίτης δημοτικού. Αλλά ήταν ευφυείς και καλοί κι άκουσα τα λόγια τους γιατί ήταν ειπωμένα με αγάπη. Δεν προσπάθησαν να με πείσουν με επιχειρήματά τους ούτε χρησιμοποίησαν αποδείξεις για την αθανασία της ψυχής και για τη ζωή μετά το θάνατο. Δεν ένιωθαν την ανάγκη να αποδείξουν αυτά που πίστευαν . Η πίστη τους στηριζόταν στην αγάπη. Αγαπούσαν τους δικούς τους γι΄ αυτό και πίστευαν πως όταν πέθαιναν δεν εξαφανίζονταν. Πίστευαν στο Θεό γιατί αγαπούσαν το Θεό και στην αθανασία της ψυχής, γιατί αγαπούσαν τις ψυχές και προσεύχονταν γι΄ αυτές
Ο Ρομπέρτος ,σε ερώτησή μου, αν πιστεύει ότι υπάρχει ζωή μετά το θάνατο, μου απάντησε με αυτά τα λόγια: «αν δεν υπήρχε γιατί θα ένιωθα την ανάγκη να προσεύχομαι γι΄ αυτούς που έφυγαν»; Σκέφτηκα πολύ επάνω στα λόγια αυτά του , ώσπου ένιωσα κάτι μέσα μου. Αν ήταν η φυγή τους εξαφάνιση, δε θα διέφερε η στάση μου από τη στάση των ζώων απέναντι στο θάνατο. Τα ζώα ενδιαφέρονται για τα άλλα όσο εκείνα είναι στη ζωή. Όταν πεθαίνουν τα ξεχνούν. Η μνήμη τους δε διαρκεί πέρα απ΄ το θάνατο.
Έτσι ήμουν έτοιμος να δεχθώ την απάντηση του Ρομπέρτου γιατί έβλεπα τους δικούς μου με πόση αγάπη θυμούνταν τα αγαπημένα τους πρόσωπα, που όταν «έφυγαν» τους ένιωθαν περισσότερο κοντά τους, γιατί τους είχαν στην καρδιά τους.
Πράγματι, όταν περάσει ο μεγάλος πόνος απ΄ το θάνατο των προσφιλών μας η ανάμνησή τους ολοένα και περισσότερο αποβάλλει την πίκρα από την στέρησή τους και αποκτάει μια γλυκύτητα που δεν περιγράφεται με λόγια.

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος , Τι πρέπει να κάνουν οι γέροι;

«Μην απορρίψεις με εις καιρόν γήρους.
Εν τω εκλείπειν την ισχύν μου μη
εγκαταλείπεις με»
Δαβίδ

Κανείς έως τώρα δε σκέφτηκε να στηριχτεί αποκλειστικά στον ώριμο ενήλικο πολίτη, ο οποίος διαθέτει σοφία, εμπειρία και γνώση και να συστήσει ένα πολιτικό κόμμα με κύριο προσανατολισμό τη ζωή του ενηλίκου και του γέρου.
Ίσως οι γέροι με τη σοφία του ώριμου και ενηλίκου πολίτη, με τη διάκριση και με τη γνώση των πραγματικών αναγκών, μπορέσουν να ανανεώσουν τις αποτελματωμένες σύγχρονες κοινωνίες του πολιτισμένου κόσμου. Ίσως η πολιτική υπηρετήσει τον κόσμο και πρωτίστως τους γέρους, τους φτωχούς και αυτούς που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη , τους ασθενείς, τους ανήμπορους, τους ανέργους κ.α., αντί να εξυπηρετεί τους ίδιους τους πολιτικούς και τα πολιτικά κόμματα.
Οι γέροι είναι υπό διωγμόν , ιδίως στον πολιτισμένο κόσμο. Διώχνονται από τα σπίτια τους, στερούνται τις περιουσίες τους, κλείνονται σε χώρους υπό συνθήκες όμοιες με αυτές των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, καταφρονούνται , εξευτελίζονται και εξοντώνονται ηθικά και σωματικά.
Ο ενήλικος, ο ώριμος και συνειδητός πολίτης πρέπει να έχει στο νου του, ότι αυτό που κάνουν τώρα στο γέρο, θα κάνουν αύριο σ΄ αυτόν. Πρέπει «να έχει το νου του στην κόλαση και να μην απελπίζεται».
Τι πρέπει να κάνουν οι γέροι πολίτες που είναι υπήκοοι σε άθεο κράτος, όπως είναι σήμερα τα περισσότερα κράτη στο δυτικό κόσμο ή όπως τείνουν να γίνουν; Θα επιτρέψουν να τους μεταχειρίζονται όπως πριν έρθει ο Χριστός και πρίν διαδοθεί η χριστιανική διδασκαλία σε όλο τον κόσμο;
Δεν πρέπει κανείς να αγνοεί ότι πριν το Χριστό ο άνθρωπος ήταν πράγμα. Οι γέροι που δεν μπορούσαν να δουλέψουν, ώστε να είναι χρήσιμοι εξοντώνονταν με διάφορους τρόπους. Τους γκρέμιζαν από βράχους, τους έπνιγαν στα ποτάμια, τους άφηναν στις ερημιές να τους φάνε τα θηρία … Και τότε και τώρα σ’ αυτούς που διευθύνουν τις τύχες του κόσμου, ο ίδιος ενδόμυχος φόβος του υπερπληθυσμού εξακολουθεί να υπάρχει.
Παντού υπάρχουν τοπωνύμια, όπως γεροντόβραχος, γεροντοπόταμος κ.α. που μαρτυρούν τι συνέβαινε πριν η Χριστιανική διδασκαλία εξαπλωθεί στον κόσμο, ώστε να αναγκαστούν όσοι ασκούσαν την εξουσία , να θεσμοθετήσουν μέτρα για την προστασία της ανθρώπινης ζωής και για το σεβασμό του ανθρώπου ανεξαρτήτως φύλου, ηλικίας , οικονομικής κατάστασης κλπ.
Τι πρέπει να κάνουν οι γέροι όταν το κράτος αδιαφορεί , αν δεν τους πολεμάει κιόλας; Δεν φτάνει ότι χάνουν τις δυνάμεις τους, η σύγχρονη ζωή τους αποστερεί από οτιδήποτε πολύτιμο διαθέτουν. Οι γέροι πρέπει να αγωνίζονται για να κρατήσουν το πνεύμα τους ελεύθερο. Να ανανεώνεστε με τη δύναμη του νου σας, λέει το Ευαγγέλιο.