Μόσχος Ε.Λαγκουβάρδος, Η μαντόρλα στην Ελλάδα

Η μαντόρλα στην Ελλάδα


Αν σας ζητούσαν να δώσετε μια ερμηνεία στην όχι και τόσο γνωστή αυτή «ιταλική» λέξη «μαντόρλα», το πρώτο που θα ερχόταν στο νου σας φαντάζομαι είναι ότι σημαίνει κάτι παραπλήσιο με το ελληνικότατο «μαντάρα». Άρα ο τίτλος του δοκιμίου αυτού, αν η ερμηνεία αυτή ήταν σωστή, έπρεπε να είναι όχι η «μαντόρλα στην Ελλάδα», αλλά «η μαντάρα στην Ελλάδα». Δηλαδή ότι οι πολιτικοί μας -κυρίως αυτοί - τα έχουν κάνει «μαντάρα».
Ότι οι πολιτικοί «φταίνε για όλα» το ξέρουν οι ίδιοι καλύτερα απ’ τον καθένα. Ουδείς αμφιβάλλει ότι πολιτικός είναι αυτός που επιδέχεται κριτική απ΄ τους πάντες . Οι πολιτικοί και οι παπάδες. ‘Όταν κάποτε ήθελα να γίνω παπάς, με ρώτησε κάποιος φίλος μου: «αντέχεις να σε κρίνουν όλοι;» Αλλά για τους πολιτικούς είναι ακόμα χειρότερο να μη μιλάει κανείς γι΄ αυτούς. Για τους πολιτικούς βγήκε η παροιμία « βρίστε με, αλλά πείτε το όνομά μου σωστά». Τό ’ξεραν άλλωστε οι ίδιοι καλύτερα απ τον καθένα ,πριν ακόμα ακολουθήσουν αυτήν την ξεχωριστή «τέχνη και επιστήμη» ότι θα είναι διαρκώς εκτεθειμένοι στην κριτική όλων.
Ο κόσμος τα τελευταία χρόνια έπεσε με τα μούτρα στους πολιτικούς και στην πολιτική και μια που δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα, γελάει με την πολιτική. Απόδειξη ότι ο Καραγκιόζης εξαφανίστηκε, από τότε που με την τηλεόραση και τον τύπο οι Έλληνες έχουν άμεση εποπτεία στα δρώμενα της πολιτικής .
Δεν είναι λοιπόν παράξενο το ότι οι πάντες κρίνουν τους πολιτικούς. Ευτυχώς με το ποδόσφαιρο ο κόσμος ασχολείται και με αυτό κάπου - κάπου και ξεχνάει την πολιτική και τους πολιτικούς, αλλιώς τα πράγματα θα ήταν ακόμα χειρότερα. Έχουν δίκιο οι πολιτικοί που υποστηρίζουν το ποδόσφαιρο, ιδίως τα ολοκληρωτικά καθεστώτα.
Στην ‘Ελλάδα γεννήθηκε το θέατρο, γιατί οι Έλληνες έχουν έμφυτη την αγάπη για τη συζήτηση και για την κριτική των πάντων. Τίποτε δεν περνάει απαρατήρητο. Η Ελληνική ζωή είναι θεατρική. «Το πρώτο που προσέχει κανείς απ΄ τους ξένους, που έρχονται για πρώτη φορά στην Ελλάδα», μου είπε κάποτε ο φίλος μου, ο Ρομπέρτος, «αν εξαιρέσουμε το φως είναι η θεατρικότητα της Ελληνικής ζωής. Τίποτε δεν περνάει απαρατήρητο. Ένιωθα ένα μάτι να με παρατηρεί διαρκώς, όπου κι αν βρισκόμουν κι ό,τι κι αν έκανα», είπε.
Τέλος πάντων, μας παρέσυραν οι πολιτικοί κι αφήσαμε την έννοια της «μαντόρλας», αν και δεν είναι καθόλου άσχετη μαζί τους. Εντούτοις ο στόχος μου ήταν άλλος, γι΄ αυτό πρέπει να αρχίσω απ΄ την αρχή. ‘Ελαβα σήμερα το παρακάτω μήνυμα της φίλης μου Χαρούλας: «ποτέ πριν δεν ήταν τόσο επίκαιρο το "΄πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν οι δε εκζητούντες τον Κύριον..." και θα ήταν τιμή μου να το αναπτύξεις
Οι πλούσιοι και οι φτωχοί, όπως όλα τα αντίθετα σ’ αυτόν τον κόσμο, σχηματίζουν το σχήμα, που στα ιταλικά λέγεται «μαντόρλα» και στα ινδικά «μαντάλα», που είναι το σχήμα της ολότητας, που σχηματίζουν οι αντιθέσεις, το σχήμα της σύνθεσης. Η μαντόρλα λοιπόν όπως και τη μαντάλα είναι η σύνθεση των αντιθέτων. Αν εμβαθύνει κανείς σε κάποιο από τα ζεύγη των αντιθέτων θα δει ότι σχηματίζουν μαντόρλα. Όσο δεν μπορούμε να βρούμε τη σύνθεση των αντιθέτων ισχύει αυτό που στην νεοελληνική λέγεται και μάλιστα συνηχεί κιόλας «αντράλα». «Αντραλίζομαι» στη Δεσκάτη, σημαίνει ζαλίζομαι. «Κρεμάστε τον αδερφό μου, γιατί εγώ αντραλίζομαι».
Δεν το έβρισκα ενδιαφέρον να περιγράψω τον πλούτο και τη φτώχεια, με το συνηθισμένο νόημά τους, ότι εύκολα μεταπίπτει κανείς απ΄ τον πλούτο στη φτώχεια και το αντίθετο, από τη φτώχεια στον πλούτο, αν και αυτό είναι πιο σπάνιο, αλλά συμβαίνει. Στην Ελλάδα , όπως και παντού τα τελευταία χρόνια υπάρχουν νεόπλουτοι και νεόφτωχοι. Οι νεόφτωχοι είναι η σκοτεινή πλευρά της μαντόρλας.
Το σχήμα της μαντόρλας είναι δυο κύκλοι που μερικώς αλληλοεπικαλύπτονται.
Ένα απλό παράδειγμα: Μια νέα γυναίκα επικαλύπτει τη γριά γυναίκα που θα γίνει κάποτε. Αλλά και μια γριά γυναίκα επικαλύπτει την όμορφη γυναίκα που ήταν ή και που εξακολουθεί να είναι με τον όμορφο ηθικό της κόσμο. Αν στη γυναίκα αυτή βλέπουμε μόνο αυτό που φαίνεται και παραβλέπουμε αυτό που δε φαίνεται, ως αντίθετο, είμαστε μπλεγμένοι στον κόσμο των αντιθέτων και δε βρίσκουμε άκρη.
Η υπέρβαση, η σύνθεση των αντιθέτων γίνεται με την αποδοχή και τη συγχώνευση και της αρνητικής πλευράς (της σκιάς) των πραγμάτων. Έτσι εκτός απ΄ το «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν» , υπάρχει και το ρητό που έλεγε ο παππούς μου ο Αγγελάκης, αν και φτωχός « Είμαι πλούσιος. Φτωχός είναι μόνο ο Διάβολος»!
Ποιος είναι λοιπόν ο πλούσιος και ποιος ο φτωχός; Ο πλούσιος είναι ο φτωχός (θυμηθείτε τη μοναξιά του πλουσίου) κι ο φτωχός είναι πλούσιος στη γενναιοδωρία του και στη φιλοξενία του. «Πόσο δύσκολο είναι οι τα χρήματα έχοντες να μπουν στη βασιλεία των ουρανών!»
«Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν οι δε εκζητούντες τον Κύριον ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού». Το να αναζητείς τον Κύριο σημαίνει ότι υπερβαίνεις τις αντιθέσεις, όπως ο Θεός που βρέχει επί δικαίους και αδίκους, και όπως το «αγαπάτε τους εχθρούς υμών, καλώς ποιείτε τους καταρωμένους υμάς». «Όποιος δεν ξέρει την αγάπη των εχθρών» λέει κάποιος άγιος «δεν ξέρει τίποτε απ’ το Θεό.» Ποια μεγαλύτερη υπέρβαση των αντιθέτων από αυτήν του αγίου Αλωνίου! Ο άγιος Αλώνιος έλεγε: «Στον κόσμο αυτόν δεν υπάρχει κανείς άλλος εκτός απ΄ το Θεό και εμένα».Ο Αλώνιος είχε φτάσει να αγαπάει τον πλησίον του σαν τον εαυτό του.