Το εγκώμιον του φτωχού

Του Μόσχου Εμμ.Λαγκουβάρδου


«Η φτώχεια κι ο θάνατος καίνε ό,τι δεν είναι μέσα μας αγάπη»

Ρίλκε

Το εγκώμιον , ως είδος του λόγου , κατά τον Αριστοτέλη , προήρθε απ΄ την υμνητική ωδή. Το εγκώμιο, με την Αριστοτελική έννοια ,είναι ένα ιδιαίτερο είδος του λόγου που εξυμνεί, εκθειάζει, επαινεί κάποιον για κάτι. Το εγκώμιο ταιριάζει μόνο στο νικητή. Από μια άποψη όμως όλοι οι άνθρωποι δίνουν τον αγώνα τους . Από την άποψη αυτή το εγκώμιο ταιριάζει σε όλους , πολύ περισσότερο στους φτωχούς, που η ζωή τους είναι ένας διαρκής αγώνας για τη ζωή.

Μην νομίσεις, ευγενικέ αναγνώστη, ότι είναι εύκολο να γράψεις εγκώμιο: Πρώτον ,πρέπει να γράψεις με ενθουσιασμό, (η μετριοπάθεια δεν είναι καλή στο εγκώμιο). Δεύτερον πρέπει να είσαι ειλικρινής και να πιστεύεις αυτά που γράφεις. Τρίτον πρέπει να είσαι σαφής και καθαρός. Αν έχεις σκοτεινές επιδιώξεις κινδυνεύεις να μπλέξεις σαν τον Μακιαβέλι. Ο Μακιαβέλι εγκωμίασε τον Ηγεμόνα για να τον χτυπήσει , αλλά ο κόσμος τον παρανόησε και πίστεψε ότι το εγκώμιο είναι αληθινό. Έτσι μίσησε τον ίδιο με το μίσος του κατά του Ηγεμόνα. Τέταρτον θα κάνεις εχθρούς εκείνους που νομίζουν ότι δεν γράφεις απ΄ την καρδιά σου , αλλά ότι πληρώνεσαι για να επαινείς αυτούς που σε πληρώνουν κ.α.

Με αυτά και άλλα εμπόδια γράφω αυτό εδώ το εγκώμιο του φτωχού και του ταπεινού που δίνει τον αγώνα του και που υψώνει πότε πότε το νου του και την καρδιά του προς τον Ύψιστο, γιατί δεν ξεχνάει ότι τα όρια του ανθρώπου είναι περιορισμένα και η ζωή του σύντομη.

Αν είχαμε πάντοτε αυτό κατά νου, θα δείχναμε μεγαλύτερη κατανόηση σ' αυτούς που ο Ιησούς τους αποκαλεί «ελαχίστους», δηλαδή στους φτωχούς, τους ανήμπορους, τους φυλακισμένους..». Ιδίως σ΄ αυτούς που μας έβλαψαν, στους εχθρούς μας. Θα λέγαμε για τον καθένα από αυτούς : «Ξέρω, έδωσες κι εσύ τον αγώνα σου όπως όλοι και κανείς δεν ξέρει τι πέρασες . Αν περνούσα κι εγώ αυτά που πέρασες εσύ , μπορεί να έκανα κι εγώ τα ίδια» και θα συγχωρούσαμε όσους μας έβλαψαν.

Αν νιώθαμε θαυμασμό ο ένας για τον άλλον, γιατί καθένας δίνει τον αγώνα του, δεν θα είχαμε ανώριμους ανθρώπους, που αν και προόδεψαν , έγιναν σπουδαίοι καλλιτέχνες, επιστήμονες, πολιτικοί, παρέμειναν μεγάλα παιδιά και δεν συγχώρησαν ποτέ τον πατέρα τους.

Ο Πόντιος Πιλάτος έδειξε στο πλήθος τον καταπληγωμένο Ιησού, «Να ο άνθρωπος», είπε. Ο σκοπός του ήταν να κάνει το πλήθος να λυπηθεί τον πληγωμένο Ιησού και κατ΄ επέκταση τον εαυτό του. «Να ο άνθρωπος», μπορούμε να πούμε και εμείς σήμερα για τον πληγωμένο, τον φτωχό, τον ταλαιπωρημένο σύγχρονο άνθρωπο ,και να δούμε τις πληγές του ως δικές μας πληγές. Αλλά κανείς δεν θα λυπηθεί μέσα στην υλική ευμάρεια που ζει και δεν θα εγκαταλείψει τις ψευδαισθήσεις και τους μύθους.

Ο τελευταίος άγιος της Ορθοδοξίας , ο Ρώσος άγιος Σιλουανός ο Αγιορείτης, απηύθυνε αυτά τα λόγια στο σύγχρονο άνθρωπο: «Να 'χεις το νου σου στον Άδη και να μην απελπίζεσαι». Παράδοξα λόγια ,δυσκολονόητα. Πώς μέσα στο σκοτάδι και στην απελπισία να μην απελπίζεσαι; Το ίδιο παράδοξα είναι και τα λόγια της προφητείας του Δαβίδ : «εξ αιτίας της καταδυναστεύσεως των φτωχών και του στεναγμού των πενήτων, τώρα αμέσως θα ρθώ, λέγει ο Κύριος, και θα βάλω σε ασφαλή και σωτήριο τόπο τον καταπιεζόμενο φτωχό» ( 6ος ψαλμός). Το νόημα της προφητείας του Δαβίδ, η οποία, όπως όλες οι προφητείες για το Χριστό, επαληθεύτηκε, είναι ίσως αυτό: Ο Χριστός ήρθε και η διδασκαλία του διαδόθηκε σε όλο τον κόσμο. Οι φτωχοί που πιστεύουν σ' Αυτόν είναι ήδη σε ασφαλή και σωτήριο τόπο , όπως είναι όλοι οι πιστοί , αφού τίποτε δεν μπορεί να τους χωρίσει απ΄ την αγάπη του Χριστού.

Το 1956 ο παππούς μου , λίγους μήνες πριν το θάνατό του, έφυγε απ΄ το χωριό του τη Δεσκάτη Γρεβενών, χτυπημένος από ημιπληγία που έπαθε στο βουνό, όπου πήγαινε με ένα φίλο του δάσκαλο του δημοτικού σχολείου για να μαζέψουν άγριο μέλι. Κι οι δυο ήταν ερασιτέχνες μελισσοκόμοι. Ο παππούς μου ήταν φτωχός. . Τον αγαπούσε όμως ο κόσμος ,γιατί ήταν καλός. Όταν έφυγε όλο το χωριό βγήκε στην πλατεία, να τον αποχαιρετήσει και κάποια μάτια δάκρυσαν. Κανείς δεν περίμενε κάτι από αυτόν τον φτωχό και ταπεινό, παράλυτο. Βγήκε στην πλατεία να πει στον παππού μου το στερνό αντίο, γιατί μέσα στην καρδιά του ένιωσε αυτήν την ανάγκη.

Το προνόμιο του γέρου είναι να δίνει συνετές συμβουλές. Ο παππούς μου μάθαινε την αγάπη και τη συμπόνια όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά για όλες τις αισθανόμενες υπάρξεις. Το ίδιο μάθημα το έμαθε απ΄ τους προγόνους του, γιατί στο σχολείο πήγε μόνο μερικές τάξεις , για να ξέρει να γράφει και να διαβάζει. Στο χωριό οι καλοί άνθρωποι είναι αγαπητοί. Στις πόλεις αλλάζουν τα κριτήρια .

Τώρα η μόρφωση παραμελήθηκε απ΄ την Εκπαίδευση. Κύριο μέλημα του Υπουργείου είναι η σύνδεση της Εκπαίδευσης με την εργασία.

Η αναδιάρθρωση του κράτους και η αναγέννηση της κοινωνίας είναι αδύνατη με τους στόχους που έχει τώρα η Εκπαίδευση. Πρέπει να φύγουν όλοι αυτοί που κατευθύνουν την Εκπαίδευση αποκλειστικά στον επαγγελματισμό, στην υπερκατανάλωση και στο χρήμα και να επανέλθει η μόρφωση και το ήθος ως η βάση της επιστήμης και της ζωής.