Τα λαϊκά μας τραγούδια περιγράφουν με απλότητα και χάρη την εικόνα που είχε ένας κόσμος για τη γυναίκα , τη συγκεκριμένη εποχή που γράφτηκαν .Οι απλοί άνθρωποι ταυτίζουν το έργο με το δημιουργό του. Θυμάστε το τραγούδι του Νίκου Γούναρη, «Αυτός ο άλλος, αυτός ο άλλος, που σε πήρε από μένα». Όλοι πίστευαν ότι η γυναίκα του Γούναρη τον απάτησε. «Του πήρε τη γυναίκα ο άλλος», μου εξηγούσε ο πατέρας μου, ο Χρήστος. Σαν να είχε την πληροφορία από πρώτο χέρι.
Ωστόσο η ταύτιση αυτή των τραγουδιών με τους δημιουργούς τους, δεν απέχει απ΄ την αλήθεια. Ακόμα κι αν η γραφή τους δεν είναι πέρα για πέρα αυτοβιογραφική, εκφράζει τα αισθήματα των δημιουργών και τις εμπειρίες τους απ΄ την προσωπική τους ζωή. Με αυτές τις εμπειρίες, τις σκέψεις και τα αισθήματα έγραψαν τους στίχους των τραγουδιών τους. «Κάθε μας μεράκι/ γίνεται τραγούδι και το λέμε» (Τσιτσάνης).
Ένα άλλο επίσης ουσιώδες χαρακτηριστικό γνώρισμα των λαϊκών (και των δημοτικών τραγουδιών), είναι ότι στην αφέλειά τους (απλότητα, κατά τον Αριστοτέλη), εκφράζουν το πνεύμα που επικρατεί για τη γυναίκα ,την εποχή που γράφτηκαν. Είναι ένας καθρέφτης, στον οποίο αντικαθρεφτίζεται το πνεύμα της εποχής, εν αντιθέσει με το έντεχνο τραγούδι που εκφράζει μια προσωπική άποψη, την άποψη του δημιουργού.
Απ΄ τους πρώτους κιόλας στίχους λαϊκών τραγουδιών που θα διαβάσεις θα διαπιστώσεις ότι ένας ολόκληρος κόσμος δεν είδε ποτέ μια μέρα καλή με τις γυναίκες που αγάπησε. Αν και δε λείπουν εντελώς τα τραγούδια που περιγράφουν την καλή πλευρά του γυναικείου χαρακτήρα .Τα τραγούδια αυτά είναι ελάχιστα κι η ευτυχία που υπόσχονται προσωρινή κι αβέβαιη.
Χάριν συντομίας θα αρκεστούμε στους αρχικούς στίχους των λαϊκών τραγουδιών. Από τους πρώτους στίχους φαίνεται το νόημα του τραγουδιού , ώστε να μη χρειάζεται να το διαβάσει κανείς ως το τέλος:, π.χ.:
«Για πές μου τι σου έκανα», «Κουράστηκα για να σε αποκτήσω», «Δε ρώτησες τόσον καιρό για μένα», «Γιατί με ξύπνησες πρωί», «Πέφτεις σε λάθη, τι έχεις πάθη/ και κάθε μέρα βρίζεις και γελάς/ με πικραίνεις, σαν ξένο με κοιτάς/ (….) Έχεις αλλάξει και μ’ έχεις κάψει/ την προσβολή σου δε θα τη δεχθώ/ δεν σ΄ αντέχω, κυρά μου, δε βαστώ/ και το δρόμο μου τραβώ».
Παραθέτουμε τους στίχους αυτούς σαν αντιπροσωπευτικούς, γιατί στο ίδιο κλίμα είναι και τα άλλα λαϊκά τραγούδια, στα οποία μέσα από τα βάσανα του άντρα εμφανίζεται η εικόνα της κακής γυναίκας. Το κακό είναι γενικό και απειλεί κάθε άντρα που θα μπλέξει στην αγάπη για μια γυναίκα: «Όποιος θα πέσει στα δίχτυα τα δικά σου/ σαν το γαρίφαλο κι αυτός θα μαραθεί,/ σαν τριαντάφυλλο θα σβήσει δε θ’ αντέξει/ κατάκαρδα κι αυτός θα πληγωθεί.»
«Αλήτη μ’ είπες μια βραδιά». Στο τραγούδι αυτό μαζί με την περιγραφή της εικόνας που έχει ο (αντρικός) κόσμος για τη γυναίκα, προβάλλει και η εικόνα του άντρα με τη μεγαλοψυχία του και την ευγένειά του :«Αλήτη μ’ είπες μα κι εγώ/ χωρίς να σε μισήσω/ γελώ ακόμα κι αν πονώ/ για να μη σε λυπήσω».
Το ίδιο πνεύμα εκφράζει το σύνολο σχεδόν των λαϊκών τραγουδιών με λίγες μόνο εξαιρέσεις που μοιάζουν τεχνητές και που δεν υπόσχονται ότι η ευτυχία μπορεί να διαρκέσει περισσότερο από μια βραδιά. «Το χάραμα είναι το οριακό σημείο που ο ρεμπέτης μετά από μια θαυμάσια νύχτα προσγειώνεται στην πραγματικότητα», γράφει ο Αθ. Τοπάλης, στο βιβλίο του Τα τραγούδια της παρέας, Εκδ. Άξιον Εστί.. «Πριν ακόμα σβήσουν τ΄ άστρα/ εξεπόρτισα,/ αχ, να ξανάβρω τα δυο σου χείλη/ που ποτέ δε χόρτασα.»
Στα λιγοστά αυτά τραγούδια η γυναίκα αλλάζει μορφή και εμφανίζεται με τον καλό της χαρακτήρα. Ο άντρας πια έχει δεχθεί ότι δεν μπορεί να ζήσει μόνος του. «Πόσες φορές δεν έχω πει/ να φύγω να σ΄ αφήσω,/ μα στη ζωή κουράζομαι/ μονάχος μου να ζήσω./ «Σα μεγεμένο το μυαλό μου φτερουγίζει», « Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη/ όλα γύρω μου ήταν σκοτεινά/ και θλιμμένος τις βραδιές γυρνούσα/ στ΄ άχαρου σπιτιού μου τη γωνιά./ Τώρα όλα γύρω μου γελούνε..»
Η εξήγηση που η καλή γυναίκα σπανίζει στα λαϊκά τραγούδια δεν είναι ότι δεν υπάρχουν καλές γυναίκες. Να λάβεις υπόψη ότι στην Τέχνη και στα έργα Τέχνης, το κανονικό και το καλό δεν κάνει την ίδια εντύπωση με το κακό , το στραβό και τ’ ανάποδο. Αυτός είναι ο λόγος που ακόμα και τα λαϊκά τραγούδια, παρόλη την απλότητα και την αφέλειά τους έχουν κι αυτά μια σταλιά επιτήδευση και θέλουν να εντυπωσιάσουν δραματοποιώντας την κατάσταση.
‘Όπως στα λαϊκά τραγούδια περισσεύει το κακό, αλλά υπάρχει επίσης και το καλό, έτσι και στις λαϊκές παραδόσεις πλεονάζουν βέβαια οι λάμιες, οι στρίγγλες, κι οι μάγισσες, αλλά υπάρχουν και οι καλές νεράϊδες, που βοηθούν τους ανθρώπους.
«Ρεθεμνιώτικα Νέα»
m_lagouvardos@hotmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου