Γκούντυ Άλεν: «Ζέλινγκ»

Μόσχος Εμμ. Λαγκουβάρδος

Βλέποντας την ταινία του Γκούντυ Άλεν «Ζέλινγκ» αναρωτιόμουν όλη την ώρα , αν είμαι σαν τον ήρωα της ταινίας ένας χαμαιλέων με ανθρώπινη μορφή, που αυτομάτως γίνεται σαν τους άλλους, γιατί θέλει να τον συμπαθούν ή είμαι ο εαυτός μου.

Βέβαια οι δικές μου εμπειρίες όπως και του κάθε θεατή της ενδιαφέρουσας αυτής χιουμοριστικής ταινίας του Γκούντυ Άλεν δεν είναι ίδιες με αυτές που ωθούν τον ήρωα της ταινίας να γίνει ένας χαμαιλέων με ανθρώπινη μορφή, είναι όμως παραπλήσιες στον παραλογισμό τους. Με αυτές τις εμπειρίες του ο ήρωας έφτασε να πιστεύει ότι είναι ένα τίποτα και ότι η ζωή του είναι ένα ψέμα. Αναρωτιόμουν επίσης πώς ενώ ο άνθρωπος ποθεί να ζει αιώνια και η ζωή του να έχει νόημα δεν μπορεί να ξεπεράσει την αντίληψη ότι ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε και η ζωή είναι ένα ψέμα.

Ο Γκούντυ Άλεν δημιουργώντας έναν ανθρώπινο χαμαιλέοντα , τον Ζέλινγκ τον βάζει μέσα από μια ταινία που έχει τη μορφή ενός ντοκυμαντέρ να περιγράφει τον εαυτό του με ένα τρόπο που ο θεατής γελάει όχι με τον ήρωα , αλλά με τον ίδιο τον εαυτό του, γιατί ο Ζέλινκγ είναι ο εαυτός μας και η ζωή του είναι η ζωή μας, πριν συνειδητοποιήσουμε ποιο είναι το θεμέλιο της ζωής.

Η ιατρική επιστήμη της εποχής του χαρακτήρισε την περίπτωση του Ζέλινγκ ως μοναδικό ιατρικό φαινόμενο στα παγκόσμια χρονικά της ιατρικής επιστήμης. Η ταινία αποτελεί και ένα κωμικό σχόλιο για την επιστήμη που ζει στον κόσμο της θεωρώντας την πιο κοινή εμπειρία του ανθρώπου σαν ένα μοναδικό φαινόμενο στα παγκόσμια ιατρικά χρονικά.

Η δόκτωρ Φλέτσερ μια νεαρή νευρωτική ψυχίατρος , την οποία υποδύεται η Μία Φάροου, προσπαθεί να μπει στην ψυχή του ασθενή της και άθελά της εισχωρεί και στη δική της ψυχή καθώς η εξέταση μετατρέπεται σε αυτοεξέταση. Την ίδια αυτοεξέταση κάνει κι ο θεατής παρακολουθώντας την θεραπευτική μέθοδό της.

Ο Ζέλινγκ, είναι ένας γιος Εβραίου ηθοποιού στην Αμερική. Τα μόνα λόγια που θυμάται απ΄ τον πατέρα του είναι η συμβουλή του να ετοιμάζει το τέλος του, γιατί η ζωή είναι ένας παραλογισμός. Για την οικογένειά τους ο Ζέλινγκ λέει: «Ο αδερφός μου μ΄ έδερνε.. Η αδερφή μου έδερνε αυτόν. Ο πατέρας μου έδερνε τα αδέρφια μου κι εμένα. Η μητέρα μου έδερνε τον πατέρα, τ’ αδέρφια μου κι εμένα μαζί. Οι γείτονες έδερναν την οικογένειά μας. Οι παραπέρα έδερναν τους γείτονες κι εμάς (…) Δώδεκα χρονών πηγαίνω στη συναγωγή ρωτάω τον ραβίνο για το νόημα της ζωής. Μου λέει το νόημα της ζωής, μα το λέει στα Εβραϊκά. Δεν ξέρω όμως Εβραϊκά. Μου ζητάει 600 δολάρια για μαθήματα Εβραϊκών.»

Αν αντικαταστήσουμε το ρήμα «δέρνω» με το ρήμα «εκμεταλλεύομαι» δηλαδή χρησιμοποιώ κάποιον ως μέσον, ο Ζέλινγκ και η οικογένειά του αποτελεί μια μεταφορά αυτού που συμβαίνει στο σύγχρονο κόσμο όπου όλοι εκμεταλλεύονται όλους και κανείς δεν αναγνωρίζει ούτε στους άλλους, ούτε στον εαυτό του την αξία του ανθρώπου. «Επειδή οι άνθρωποι δεν βλέπουν ούτε στον ίδιο τον εαυτό τους ούτε στον αδελφό τους την αυθεντική και αιώνια αξία τους, γίνονται θηριωδώς κακοί στις αμοιβαίες σχέσεις τους και τόσο εύκολα σκοτώνουν ο ένας τον άλλον» (Αρχ. Σωφρόνιος, «Γράμματα στη Ρωσία).

Ο Ζέλινγκ ύστερα από διάφορες περιπέτειες και ξεκαρδιστικά απρόοπτα, μέσα από την γκρίζα σοβαρότητα ενός ντοκυμαντέρ ιατρικού ενδιαφέροντος θεραπεύεται με τη θεραπεία που η ιατρική επιστήμη την αγνοεί , τη θεραπεία με την αγάπη. Η ταινία επαληθεύει τα λόγια της Βίβλου : « Δεν θεραπεύουν τα βότανα, αλλά ο Λόγος του Θεού», ο Χριστός που είναι η αληθινή ζωή των ανθρώπων.

Το μήνυμα της ταινίας είναι ότι μάταια αγωνίζεται κανείς να κερδίσει την συμπάθεια των πολλών με το να είναι όμοιος με τους άλλους. Αντιθέτως με το να μην είναι ο εαυτός του και με το να ζει μια ξένη ζωή αρνείται το μόνο με το οποίο μπορεί να κερδίσει την αληθινή αγάπη, τη μόνη που θεραπεύει και που δίνει νόημα στη ζωή του ανθρώπου.

Ο δημιουργός της ταινίας παρουσιάζει την κεντρική ιδέα της ταινίας με αυτό το σχόλιο για τον ήρωά του : « Είναι παράδοξο: Όχι η έγκριση των πολλών, μα η αγάπη μιας γυναίκας άλλαξε τη ζωή του»

Σε κάποιο σημείο η ψυχίατρος λέει στον ασθενή της: « Να είσαι ο εαυτός σου και όχι αυτό που θέλεις». Το να αλλάζουμε τον εαυτό μας γιατί θέλουμε να είναι άλλος από αυτός που είναι πραγματικά είναι σαν να μην τον θεωρούμε ως αυτοσκοπό, αλλά ως μέσον. Δεν θα πρέπει να εκμεταλλευόμαστε ούτε τον εαυτό μας και να τον χρησιμοποιούμε ως μέσον μόνο και μόνο για να φτάσουμε εκεί που θέλουμε. Και μόνο η αγάπη μπορεί να σταματήσει την εκμετάλλευση . «Κανείς δεν μπορεί να βάλει θεμέλιο άλλο από αυτό που υπάρχει,ο Ιησούς Χριστός».