Το Σάββατο των ψυχών

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου

Μια μέρα μου λέει ο φίλος μου, ο Λουκιανός, ξέρεις Μόσχο, όταν μνημονεύω τα ονόματα των δικών μου, έρχονται στο νου μου και άλλα πρόσωπα φίλων, γνωστών, συγγενών, ακόμα και κάποιων που νόμιζα ότι τους είχα ξεχάσει και ζητούν να μνημονεύσω και τα δικά τους ονόματα. Τους βλέπω και τους ακούω «με το μυαλό», όπως λέει ο Καβάφης για τις φωνές, που τις ακούει το μυαλό. Ήξερα ότι ο Λουκιανός πιστεύει στο Θεό, αλλά μου φάνηκε παράξενο, όταν μου είπε ότι μνημονεύει ένα μεγάλο κατάλογο ονομάτων νεκρών.

Σε κάποιο βιβλίο του ο Κονδυλάκης περιγράφει έναν επικήδειο λόγο που εκφώνησε στην Κρήτη σε μια τελετή. Κάποια στιγμή μερικοί από τους παρευρισκομένους Κρητικούς, του ζήτησαν να μνημονεύσει και τα ονόματα των δικών τους. «Πες πράμα και για μας». Αυτό το περιστατικό είναι χωρίς αμφιβολία αληθινό. Ο Κονδυλάκης πρέπει να είχε οπωσδήποτε προσωπική εμπειρία και για την περίπτωση που το αίτημα της μνημόνευσης των ονομάτων νεκρών, γίνεται από αυτούς τους ίδιους

Ότι έρχονται στο νου μας οι νεκροί μας για να μνημονεύσουμε τα ονόματά τους, το άκουσα και από έναν Αμερικανό ποιητή, όταν τον ρώτησα γιατί πιστεύει ότι οι νεκροί ζουν και μετά το θάνατο. Ο θάνατος, είπε, δεν είναι το τέλος της ζωής αλλά η αρχή. Με το θάνατο αρχίζει η αληθινή ζωή. Αν οι νεκροί δεν ζούσαν, δε θα ένιωθα καθήκον να προσεύχομαι γι΄ αυτούς.

Πράγματι έτσι νιώθουμε όταν ενθυμούμαστε τους νεκρούς μας. Νιώθουμε σαν να μας ζητούν να προσευχηθούμε γι΄ αυτούς. Δεν είναι από συνήθεια η προσευχή μας υπέρ των νεκρών . Η προσευχή υπέρ των νεκρών αναδύεται από το βάθος της ψυχής μας. Οι συνήθειες είναι μέρη της επιφανειακής πραγματικότητας. Δεν έχουν να κάνουν με το βάθος της ψυχής.

Το Σάββατο είναι η μέρα που συμβολίζει τα έσχατα, το τέλος της πρόσκαιρης αυτής ζωής, τόσο αυτών που έφυγαν όσο και της δικής μας ζωής. Είναι η κατάλληλη ώρα να θυμηθούμε και το δικό μας τέλος, που έρχεται σαν τον κλέφτη, τη στιγμή που δεν το περιμένουμε. Αθρόον ο Κριτής επελεύσεται, λέει ο ύμνος της Εκκλησίας μας.