Δοκίμιον αυτογνωσίας

 του Μόσχου Λαγκουβάρδου

  Ποιοί είμαστε; Το ερώτημα αυτό περιμένει υπομονετικά να τεθεί από εμάς, ακόμα και σε όλη μας τη ζωή , χωρίς να τίθεται. Στο τέλος ,βέβαια, το ερώτημα προβληματίζει τους άλλους, που μας συνοδεύουν στην τελευταία κατοικία. Εμείς όμως οι ίδιοι σπανίως αναρωτηθήκαμε ποιοί είμαστε.  Ο Άγιος Γρηγόριος στο βιβλίο του για τον Μωϋσή, γράφει πως ο Μωϋσής αναζητούσε τόσο πολύ τον εαυτό του, που δεν είχε πλέον ανάγκη να του πει κάποιος άλλος, ποιος είναι. «Ο ίδιος ανέβρυε μέσα του το θείο ποτό». Ονόμαζε τον εαυτό «θεϊκό ποτό». Μερικοί παραβάλλουν τη γνώση του εαυτού με τη γνώση του Θεού: «Είδες άνθρωπο; Είδες το Θεό σου». Η αυτογνωσία είναι θεογνωσία. Είναι παράξενο να μη γνωρίζουμε ούτε εμείς οι ίδιοι, ποιοι είμαστε! Από πού ήρθαμε; Πού πηγαίνουμε;

Αυτόν τον καιρό ο κόσμος γέμισε σκυθρωπά πρόσωπα. Χάθηκε το χαμόγελο στην πατρίδα μας. Ακόμα και νέοι άνθρωποι εκφράζουν τη λύπη τους ή την οργή τους με τα σκυθρωπά τους πρόσωπα. Διαβάζοντας ένα ιαπωνικό βιβλίο είδα ότι στην Ιαπωνία το χαμόγελο είναι τύπος ευγένειας. Έτσι ήταν τουλάχιστον στην παράδοση του λαού. Δεν είναι ευγενικό να μιλάς σε κάποιον και να μην χαμογελάς, ακόμα κι αν του λες τα πιο δυσάρεστα πράγματα. Σε μας το χαμόγελο είναι φυσική αντίδραση, που δείχνει ότι έχουμε τη χάρη μέσα μας, που κάνει το πρόσωπό μας φωτεινό και χαμογελαστό.

Και μια που μιλάμε για τη χάρη, πράγματι η χάρη είναι μεταδοτική, τρέχει από τον έναν στον άλλον. Δεν μπορούμε να εμποδίσουμε τη χάρη να μεταδοθεί στους άλλους, γιατί τότε μπλοκάρει και βραχυκυκλώνεται. Χάρη βραχυκυκλωμένη δεν υπάρχει γι’ αυτό κι όταν εμποδίζουμε τη χάρη, για να την έχουμε αποκλειστικά εμείς, τη χάνουμε. Εμείς ως Έλληνες είμαστε κοινωνικοί εκ φύσεως. Γι΄ αυτό και μας αρέσει να μιλάμε διαρκώς και ν’ ακούμε ωραίους λόγους. Καμιά φορά δεν μας ενδιαφέρει ούτε το περιεχόμενο των λόγων, φτάνει να τα είπε κανείς καλά. Δεν καταλαβαίνουμε τι είπε κάποιος, αλλά φτάνει που τα είπε καλά. Οι Ιταλοί το πάνε μακρύτερα. Αδιαφορούν, ακόμα κι αν είναι αληθινά αυτά που τους λένε, αρκεί να τα λένε καλά. Να δούμε τώρα θα εφαρμόσουν  τα όσα σωστά αποφάσισαν με τους λαθρομετανάστες. Δεν θέλουμε άλλους δούλους, είπε ο πρωθυπουργός τους στην «ενωμένη» Ευρώπη.

Αλλά ας επιστρέψουμε στην Άπω Ανατολή. Εκεί υπάρχουν άνθρωποι που αφιερώνουν όλη τη ζωή τους σ’ ένα μικρό έργο. Ένα πραγματάκι τόσο δα, ένα γλυπτό ή μια ζωγραφιά. Κάποιος ζωγράφος π.χ. μπορεί να ζωγραφίζει σε όλη του τη ζωή ένα τριαντάφυλλο. Ή ένας συγγραφέας μπορεί να γράψει δοκίμια επί δοκιμίων, επάνω στο πώς να πίνεται το τσάϊ. Κάπως έτσι νιώθω κι εγώ με τα δοκίμια. Σαν να γράφω χιλιάδες δοκίμια επάνω στο ίδιο θέμα, στο θέμα του Πνεύματος. Θυμάμαι κάποτε, πριν χρόνια, κάποιος Λαρισαίος στην κριτική του, με απεκάλεσε «λαϊκό προπαγανδιστή του πνεύματος». Δεν είναι και άσχημος ο τίτλος, με τη διαφορά ότι δεν γράφω επίτηδες, για προπαγάνδα. Γράφω απλώς αυτό που μπλοκάρει το μυαλό μου, για να το ξεμπλοκάρω με το γράψιμο. Κι αυτό απαιτεί πνεύμα για να το ξεμπλοκάρει κανείς. Σ’ αυτό τα είδος δε γράφουμε αυτό που ξέρουμε, αλλά αυτό που δεν ξέρουμε και προσπαθούμε να το μάθουμε. Το γράψιμο αυτό είναι δοκιμή.  

     

Η αναζήτηση του εαυτού μοιάζει με την αναζήτηση του Θεού. Είδες άνθρωπο; Είδες το Θεό σου. Μερικοί πιστεύουν ότι είμαστε εδώ στην τύχη. Δεν υπάρχει σχέδιο του Θεού. Είμαστε σαν οικοδομές χωρίς θεμέλια και χωρίς σχέδιο. Αν πιστεύουμε στην τύχη, πώς εξηγείται η πίκρα που νιώθουμε όταν απομακρυνόμαστε από το σχέδιο; Πώς νιώθουμε την ανάγκη να αναζητήσουμε τις καθαρές μορφές; Στις καθαρές μορφές δεν υπάρχει το γήϊνο άγχος. Δεν ανησυχούμε για την επιβίωση. "Δεύτε πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι καθώ αναπαύσω υμάς." «Κάθε θέληση αληθινά προσανατολισμένη προς τον Ιησού, δεν θα προσκρούσει στο παραμικρό εμπόδιο». Στην Ορθόδοξη Παράδοση πιστεύουμε πως η μόνη πραγματική έλλειψη είναι όταν λείπει από μέσα μας ο Χριστός.
Ρώτησα μια φορά ,μια ηλικιωμένη γυναίκα του λαού, στο ναό του παλαιού νεκροταφείου, πώς θεραπεύονται οι αναμνήσεις , και μου απάντησε: «να τις ξαναζήσουμε με το πνεύμα του Ιησού Χριστού»!