Δεν ξέρουμε το τέλος του κόσμου

Του Μόσχου Λαγκουβάρδου 

Ουαί ημίν, ότι ου γνωρίζομεν τας ψυχάς ημών

Αββάς Ισαάκ ο Σύρος

         Δεν ξέρουμε το τέλος του κόσμου. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε, αν έρχεται ή αν είναι κοντά ή μακριά. Θα το ξέρουμε αφού συμβεί. Έχουμε περάσει χειρότερα από τα τωρινά μας βάσανα. Ως λαός είμαστε εκπαιδευμένοι στο χάος. Γνωρίζουμε πώς να αποκτάμε την εσωτερική μας ειρήνη, ακολουθώντας την ησυχαστική Παράδοση της Ορθοδοξίας. Ως ορθόδοξοι δεν χωρίζουμε τον κόσμο σε καλούς και σε κακούς.  Η Ορθοδοξία δεν είναι ηθική φιλοσοφία. Είναι ιατρική επιστήμη. Στην Εκκλησία πηγαίνουμε ,όχι γιατί είμαστε καλύτεροι από τους άλλους, αλλά γιατί είμαστε τραυματισμένοι και έχουμε ανάγκη θεραπείας.  Η ηθική διάκριση σε καλούς και σε κακούς ή σε δικούς μας και ξένους ή σε πλούσιους και φτωχούς ή  σε άντρες και σε γυναίκες, ισχύει ίσως αλλού, όχι όμως στην Ορθοδοξία.  .

         «Δεν μπορώ να κοιμηθώ», μου λέει ένας φίλος αναγνώστης, ο Παναγιώτης, στο καφενείο. «Ανησυχώ με τους λαθρομετανάστες.» Πολύς κόσμος ανησυχεί. Αλλά δεν είναι μόνον αυτός ο λόγος, οι λαθρομετανάστες, που ο φίλος αναγνώστης δεν μπορεί να κοιμηθεί από το άγχος που νιώθει. Στη Σουηδία και σε όλη τη Δύση ανησυχούν και χωρίς τους λαθρομετανάστες. «Αφού δεν υπάρχει τίποτα να πιστέψουμε» λένε οι νέοι του Παρισιού, « ας κάψουμε το καλύβι μας»

         Οι ταινίες του Σουηδού  Ίγκμαρ Μπέργκμαν περιγράφουν το άγχος και την ανησυχία των Σουηδών, αλλά δεν την αποδίδουν αποκλειστικά στα συγκεκριμένα αίτια του φόβου του τέλους του κόσμου, με τα πυρηνικά ή από άλλη αιτία. Το εσώτατο άγχος που βασανίζει τον δυτικό κόσμο, προέρχεται από βαθύτερα υπαρξιακά αίτια και το σπουδαιότερο  είναι η αλλοτρίωση, δηλαδή η αποξένωση από τον ίδιο τον εαυτό μας, όταν προσπαθούμε να ξεχάσουμε ότι η ζωή μας είναι μπροστά στο Θεό και κρυβόμαστε από Αυτόν, αλλά και από τον ίδιο τον εαυτό μας. Όταν κρυβόμαστε από τους άλλους αυτό είναι υποκρισία. Και στις δυο περιπτώσεις το τίμημα είναι βαρύ: δεν έχουμε άμεση επαφή με κανέναν ούτε με τον ίδιο τον εαυτό μας. Αυτό στην ψυχολογία του βάθους , λέγεται απώθηση η οποία μαζί με την κατάκριση, οδηγεί κατ’  ευθείαν στην αρρώστια.    

         Στην ορθόδοξη Παράδοση η  αϋπνία είναι καλή, όταν βλέπουμε τον εαυτό μας όπως είναι (Νήψη), χωρίς να απελπιζόμαστε. Ξέρω καλά την ενοχή μου και το σφάλμα μου είναι πάντοτε μπροστά στα μάτια μου, λέει ο Δαβίδ στον πεντηκοστό ψαλμό του της μετανοίας. Στην Ησυχαστική ή Νηπτική , όπως ονομάζεται η  Παράδοση της Ορθοδοξίας, ο πιστός αποκτά την εσωτερική του ειρήνη , αφαιρώντας οτιδήποτε εμποδίζει την χάρη του Θεού, να τον επισκεφθεί. Δυστυχώς υπό την επίδραση των ιδεών του διαφωτισμού της Δύσης διακόπτεται στον τόπο μας η  παράδοση αυτή και ο κόσμος που απομακρύνθηκε από την Παράδοση, ακολουθεί τον ορθολογισμό και την αθεϊα.  Στην Εκπαίδευση επικρατεί ο δυτικός διαφωτισμός και η αμφισβήτηση. Ο νους δεν ειρηνεύει με τίποτε. Εμείς όμως είμαστε αισιόδοξοι. Ο Θεός δεν εγκαταλείπει αυτούς που τον αναζητούν. Τα τελευταία χρόνια, με τις εκδόσεις πατερικών κειμένων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ιδίως της Φιλοκαλίας, αναβιώνει η Ησυχαστική και Νηπτική Παράδοση, ως θεραπευτική μέθοδος του πάσχοντος ανθρώπου, η οποία δεν έπαψε ποτέ να ασκείται στα  ορθόδοξα Μοναστήρια.  

          Η φεμινιστική επανάσταση έφερε την απελευθέρωση της γυναίκας, όπως την εννοούν οι φεμινίστριες. Τώρα είναι η εποχή της αντεπανάστασης των φαλοκρατικών θρησκειών που αναστατώνει όλο τον κόσμο. Αλλά και οι ίδιες οι απελευθερωμένες γυναίκες δεν είναι ευχαριστημένες. Η απελευθέρωση τις δημιούργησε ανησυχία και άγχος. Από πού προέρχεται το άγχος τους; Η ψυχολογία του βάθους αποδίδει το άγχος στην απώθηση, στην τάση να κρυβόμαστε από την συνείδησή μας , για να αποφεύγουμε τον έλεγχό της. Με την υποκρισία κρυβόμαστε από τους άλλους. Με την απώθηση κρυβόμαστε από τον εαυτό μας. Όσοι όμως ασκούμε την νοερά προσευχή, έχουμε επίγνωση και προσπαθούμε να μην ξεχνούμε , ούτε στιγμή, ότι το Πνεύμα προσεύχεται μέσα μας, για εμάς και για όλο τον κόσμο.

          Αυτός που ζει με επίγνωση βλέπει τον εαυτό του όπως είναι. Και όταν σφάλει βλέπει το σφάλμα του, δεν το κρύβει από τον ίδιο τον εαυτό του. Αυτό είναι η εγρήγορση, η γνώστη της ψυχής. Μέσα μας  γίνεται ένας ατέλειωτος εσωτερικός διάλογος με την συνείδησή μας, (ενοχικός διάλογος). Όταν σφάλλουμε η συνείδηση μας δείχνει το σφάλμα μας. Βλέπεις τι άσχημος είσαι να κλέβεις; Εμείς, αν δεν έχουμε αλλοτριωθεί εντελώς , θα λυπηθούμε ειλικρινά ή και θα φρίξουμε «Αμάν, εγώ είμαι αυτός;» Αν όμως είμαστε αλλοτριωμένοι, θα κατηγορήσουμε τους  κλέφτες όχι τον εαυτό μας.  Δεν θα δούμε τον εαυτό μας όπως είναι.

         Ακόμα και τα ζώα, τα πιο νοήμονα από αυτά,  όπως τα άλογα π.χ., προτιμούν να βλέπουν τους γκρεμνούς και να γνωρίζουν κάθε στιγμή πού βρίσκονται και τί κάνουν , παρά να τους ξεχνούν ,και να εφησυχάζουν. Τα ζώα αυτά ζουν με μεγαλύτερη επίγνωση, πιο «νηπτικά», από πολλούς αλλοτριωμένους ανθρώπους. Αυτή είναι και η ριζική διαφορά, ανάμεσα στους δύο κόσμους, που συγκρούονται από την αρχή του κόσμου μέχρι σήμερα. Η διαφορά του κόσμου της Εγρήγορσης (επίγνωση)  και του κόσμου του εφησυχασμού (Αποκρυφισμός, Θεοσοφία, Διαλογισμός , επικίνδυνες ανατολικές λατρείες κ.ά).

          Ο Κύριος διδάσκει με το παράδειγμά Του , στους Μαθητές Του, την ύψιστη Διδασκαλία Του, της Εγρήγορσης, λίγη ώρα πριν τον θάνατό Του. Τρεις φορές τους ζητεί να μείνουν άγρυπνοι μαζί Του και τρεις φορές τους βρίσκει να κοιμούνται. Όταν ρώτησα κάποιον εξ Εβραίων χριστιανό, που γνώριζε καλά τις ανατολικές λατρείες και την θεοσοφία, γιατί δεν έγινε βουδιστής, μου απάντησε: «Γιατί δεν θέλω να ζω μισοκοιμισμένος».