«Η αιώνια λιακάδα του καθαρού μυαλού»

Του Μόσχου Εμμανουήλ Λαγκουβάρδου

Στη heart y soul

«Είμαι μια πολύ μπερδεμένη γυναίκα που θέλει την ηρεμία της». Με αυτά τα λόγια περιγράφει τον εαυτό της η ηρωίδα της κινηματογραφικής ταινίας του Τσάρλι Κάουφμαν «Η αιώνια λιακάδα του καθαρού μυαλού». Η λέξη μπερδεμένος βρίσκεται συχνά στα χείλη των ηρώων της ταινίας. Άλλωστε η όλη υπόθεση του έργου είναι ένα μπέρδεμα, ένας λαβύρινθος μέσα απ' τον οποίο παλεύουν να βγουν οι ήρωες του.

Το σβήσιμο των δυσάρεστων αναμνήσεων από τη μνήμη είναι η κεντρική ιδέα της αξιόλογης αυτής κινηματογραφικής ταινίας. Πώς σβήνουμε κάτι από τη μνήμη; Πώς βγάζουμε απ' το μυαλό μας κάτι που μας ενοχλεί; Πώς διώχνουμε τις φοβίες μας; Υπάρχει άλλος τρόπος εκτός από την απώθηση τους στο υποσυνείδητο μέσα στο οποίο δρουν ανεξέλεγκτα και μας δηλητηριάζουν τη ζωή; «Τίποτα δεν έχει νόημα για μένα» λέει η ηρωίδα που βασανίζεται απ' τις δυσάρεστες αναμνήσεις της.

Οι ήρωες του έργου, ένας άντρας και μια γυναίκα που αγαπιούνται καταφεύγουν σ' ένα ψυχίατρο να τους σβήσει τις δυσάρεστες αναμνήσεις τους που τους βασανίζουν. Ο εν λόγω ψυχίατρος χρησιμοποιεί για το σβήσιμο των αναμνήσεων κάποιο μηχάνημα που οι δυνατότητες του όμως αποδεικνύονται περιορισμένες, γιατί οι αναμνήσεις επανέρχονται στη μνήμη με το συνειρμό. Το μηχάνημα ενεργεί όπως το αλκοόλ που σβήνει προσωρινά κάτι που θέλουμε να ξεχάσουμε, αλλά όταν περνάει η επήρεια του η ανάμνηση επανέρχεται στη μνήμη.

Το συμπέρασμα που βγαίνει από την ταινία είναι ότι οι δυσάρεστες αναμνήσεις δεν διώχνονται απ' τη μνήμη, όπως πετιούνται τα σκουπίδια. Το αντίθετο χρησιμεύουν ως το μονοπάτι που σε οδηγεί στην ταπείνωση, που είναι η απαραίτητη προϋπόθεση να γνωρίσουμε τον αληθινό εαυτό μας και τους άλλους. Είναι η σκοτεινή νύχτα της ψυχής, που έχει γραφεί γι' αυτήν, 'ως είναι φωτεινότερη από ημέρα.

Η παραδοχή της νύχτας ως μονοπάτι, γράφει ο Τόμας Μέρτον στο βιβλίο του « Καινούριος άνθρωπος» είναι το πέρασμα απ' το μη - ον στο ον, η επιστροφή απ' την ανυπαρξία στην ύπαρξη, η ανάσταση απ' το θάνατο στη ζωή. Σχετικό είναι το τελευταίο κεφάλαιο που έχει τον τίτλο «Καλούμαστε να βγούμε απ το σκοτάδι στο φως: «Καλούμαστε να βγούμε απ το σκοτάδι στο φως . Η νύχτα αυτού του κόσμου είναι η σύγχυση, η ρουτίνα, η μετριότητα και η νωθρότητα της καθημερινής ζωής και οι πειρασμοί της. Όταν ο Χριστός μας λέει, ότι η επαγρύπνηση και η ετοιμότητα είναι βασικό καθήκον του χριστιανού, μας λέει με άλλα λόγια, ότι πρέπει να διατηρούμε την ελευθερία μας σε κατάσταση επαγρύπνησης, έτοιμη να ξεπεράσει σε κάθε στιγμή την αποβλακωτική συμβατικότητα της συνηθισμένης καθημερινής ζωής, με αποφάσεις που στερεώνουν την πνευματική μας ταυτότητα παιδιών του Θεού».

«Όλοι μαθαίνουν κάποτε»: Αυτός είναι ο τίτλος ενός τραγουδιού που ακούγεται στην ταινία. Ποιο είναι το μάθημα των δυο νεαρών ηρώων της; Νομίζω ότι το μάθημα είναι αυτό. Ότι οι δυσάρεστες αναμνήσεις και γενικά το παρελθόν δεν το απορρίπτεις ούτε το σβήνεις, αλλά το ξεπερνάς. Έπρεπε να γίνει για να το ξεπεράσεις. «Ο κόσμος ξεχνάει/κι ο κόσμος ξέχασε/ Αιώνια λιακάδα του Άσπιλου Πνεύματος! / Κάθε προσευχή δεκτή / και ευχή παραιτημένη. Πόσο ευτυχισμένος είναι ο αθώος !»

(«Ο Θεός του Θερισμού», Βιβλιοπωλεία ΠΑΙΔΕΙΑ, Λάρισα)