Μόσχος Λαγκουβάρδος, Το αντίδοτο στην κρίση

Ο Ρίλκε στο βιβλίο του της φτώχειας και του θανάτου, γράφει πως η φτώχεια και ο θάνατος καίει μέσα στον άνθρωπο ό,τι δεν είναι αγάπη. Το ποιητικό αυτό βιβλίο του Ρίλκε είναι επίκαιρο σήμερα, που τείνει να καταλάβει τον κόσμο ο πανικός, από την απειλή της αναγκαστικής φτώχειας.
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος γράφει επίσης επάνω στο ίδιο θέμα , πως η λύση σε ένα παρόμοιο πρόβλημα είναι να κάνεις το αναγκαίο, θεληματικό: «Εκούσιον ποίει το ακούσιον».
Πριν μπούμε όμως στο ενδιαφέρον θέμα μας για την χρηματική κρίση και το αντίδοτό της, τη θεληματική φτώχεια, θα διευκρινίσουμε γενικά την έννοια της πραγματικότητας (του ρεαλισμού όπως λέγεται σήμερα), για να μη νομίζει κανείς ότι δεν στηριζόμαστε στην πραγματικότητα και απλώς θεωρητικολογούμε.
Αυτό είναι αναγκαίο να γίνει γιατί ζούμε σε μια εποχή στην οποία επικρατεί η σύγχυση, το άγχος και η αγωνία όχι μόνον για το παρόν και για το μέλλον αλλά και για το παρελθόν.
Για μένα η απάντηση στο ερώτημα, όπως και σε άλλα ουσιώδη ερωτήματα εξαρτάται από τις αιώνιες αλήθειες που δεν περιέχονται ούτε στους μύθους , ούτε στις θεωρίες της φιλοσοφίας ακόμα και της επιστήμης, αλλά στην αποκάλυψη του Θεού, όπως αυτή καταγράφεται στα ιερά κείμενα.
Όταν διαβάζεις τα ιερά κείμενα διαπιστώνεις ότι οι θεόπνευστοι άγιοι Πατέρες της Εκκλησίας παίρνουν όλα τα πράγματα απ΄ την καλή τους πλευρά. Στην αρχή του χερουβικού ύμνου στη Θεία Λειτουργία ο ιερέας λέγει κατ΄ ιδίαν αυτήν την ευχή: «Η δε γλώττα υμών καθαρευέτω από ρημάτων ακαθάρτων». Γιατί; Μήπως η στάση αυτή είναι εκτός πραγματικότητας ; Καθόλου δεν είναι εκτός πραγματικότητας. Πραγματικότητα δεν είναι η αρνητική πλευρά των πραγμάτων , όπως διατείνεται ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης Τέχνης, δήθεν χάριν της αλήθειας και του αυθορμητισμού. Η αρνητική πλευρά των πραγμάτων υπάρχει, αλλά δεν είναι αυτή η αλήθεια τους. Αυτό αποδεικνύεται στην πράξη. Ποιο είναι , για παράδειγμα , το πραγματικό σταφύλι, το καλό ή το σαπρό; Μήπως δεν λέμε όταν τρώμε ένα καλό σταφύλι: «αυτό είναι σταφύλι». Λέει κανείς το ίδιο, τρώγοντας το σάπιο. Ξέρει τι είναι πραγματικό σταφύλι αυτός που δεν έφαγε ποτέ ένα καλό σταφύλι; Με τον ίδιο τρόπο επιδοκιμάζουμε την αλήθεια κάθε πράγματος. Αν θέλουμε να μιλάμε αληθινά και όχι για να κάνουμε εντύπωση ή για να συνταράξουμε τους άλλους , το ορθό είναι να παίρνουμε πάντοτε τα πράγματα απ΄ την καλή τους πλευρά.
Ποια είναι λοιπόν η καλή πλευρά της σημερινής κρίσης του χρήματος και ποιο είναι το αντίδοτο σ΄ αυτήν; Το χρήμα φαίνεται ότι είναι η βάση των επαγγελμάτων. Τα επαγγέλματα υπάρχουν γιατί υπάρχει το χρήμα. Πριν απ΄ το χρήμα δεν υπήρχαν επαγγέλματα ούτε κοινωνία, ούτε αγορά. Όλοι έκαναν τα πάντα για να επιβιώσουν. Όπως κάνει τα πάντα ένας λαθρομετανάστης για να επιβιώσει στην ξένη χώρα. Το χρήμα λοιπόν είναι καλό και το επάγγελμα είναι καλό. Χάρις σ΄ αυτό υπάρχει προσωπική ελευθερία. Δίχως χρήμα και δίχως επάγγελμα ο άνθρωπος γίνεται δούλος. Η σημερινή εξέλιξη των πραγμάτων δείχνει ότι υπάρχει επιβουλή της ελευθερίας του ανθρώπου , ότι απειλούνται άμεσα τα προσωπικά, κοινωνικά, πολιτικά και λοιπά δικαιώματά του.
Στην Κατοχή, όπως μου διηγούνταν κάποιος γέρος φίλος μου, πρώην δικαστής,

το χρήμα ουσιαστικά είχε καταργηθεί. Με το μισθό του αγόραζε ένα μολύβι. Υπηρετούσε τότε στη Βέροια και όλοι οι δικαστές για να ζήσουν φόρτωναν κάρβουνο στα τραίνα ή έκαναν όποια άλλη χειρωνακτική εργασία υπήρχε. Ο πρόεδρος που δεν πήγαινε στο σταθμό του τραίνου να φορτώσει κάρβουνα πέθανε κι αυτός και η οικογένειά του.
Η ανυπαρξία χρήματος ή η ανεπάρκεια πλήττει όλα τα επαγγέλματα , φτάνει ακόμα και να τα καταργήσει και να μετατρέψει τον επαγγελματία σε ανειδίκευτο εργάτη. Με τη δύναμη αυτή περιορίζει ή καταργεί τα δικαιώματα των εργαζομένων και όλες τις κοινωνικές τους κατακτήσεις, οι οποίες τους παρέχουν μια κάποια προσωπική ελευθερία και ανεξαρτησία έναντι του πλούτου.
Ο στόχος του χρήματος (εννοείται αυτών που έχουν τον έλεγχό του) είναι να παρουσιάσει την εργασία ως περιττή. Ο σημερινός άνθρωπος ήδη νιώθει τη φρίκη ότι όχι μόνο η εργασία, αλλά και η ίδια η ανθρωπότητα είναι περιττή γι΄ αυτούς που
είναι άρρωστοι από το φόβο του υπερπληθυσμού.
Πρέπει να τους πούμε ότι είναι άρρωστοι και ότι οδηγούν τη γη στην αυτοκτονία. Οι κυβερνήσεις και οι οργανώσεις δεν έχουν το θάρρος και τη δύναμη να ομολογήσουν ότι αντί να είναι σύμμαχοι και συμπαραστάτες των πολιτών τους , τους αποδυναμώνουν και τους προετοιμάζουν να δεχθούν παθητικά τη στέρηση της ελευθερίας τους.
Στον Όμηρο η Θέτις, η μητέρα του Αχιλλέα, ικέτευε να κάνουν το γιο της αθάνατο εκείνους ακριβώς τους θεούς που ήθελαν το θάνατό του, γιατί πίστευε ότι αυτοί είναι οι φίλοι της και οι σύμμαχοί της. Μήπως δεν κάνουμε και οι πολίτες το ίδιο με τις κυβερνήσεις, τα κόμματα και τις οργανώσεις, που αντί να αγωνίζονται
για την ενότητα οι ίδιοι προκαλούν τη διχόνοια μεταξύ μας;
Ποια είναι λοιπόν η καλή πλευρά της χρηματικής κρίσης και ποιο είναι το αντίδοτο; Από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα ό,τι απειλεί την ελευθερία, τον πολιτισμό και την ίδια τη ζωή του ανθρώπου εφαρμόζει πάντοτε την ίδια τακτική, την τακτική του «διαίρει και βασίλευε». Η προσδοκία του Θεανθρώπου Ιησού ήταν αυτή: Να γίνουν όλοι οι άνθρωποι ένα, που σημαίνει να μην είναι κανείς αδιάφορος για την αθλιότητα όπου κι αν υπάρχει, αλλά να περιορίζουμε τις επιθυμίες μας , να γινόμαστε θεληματικά φτωχοί για τους άλλους. Ο αυτοπεριορισμός και η θεληματική φτώχεια σφυρηλατεί την ενότητα μεταξύ μας. Αντί αυτού οι οργανώσεις σπρώχνουν τους πάντες εναντίον των πάντων. Η φτώχεια και ο θάνατος καίει μέσα μας ό,τι δεν είναι αγάπη. Αυτή είναι η καλή πλευρά της κρίσης. Και το αντίδοτο; Η αυτοσυγκράτηση, η θεληματική (αντί η αναγκαστική) φτώχεια. Έτσι θα σταματήσει η παραφροσύνη και θα λειτουργήσει η αληθινή δημοκρατία.

"Ρεθυμνιώτικα Νέα"