Μόσχος Λαγκουβάρδος, Περί προσευχής

Πώς η προσευχή θα γίνεται όχι μόνο με το νου , αλλά και με την καρδιά; (Εξ όλης ψυχής;).

«Να μία συμβουλή που μου έδωσε στο παρελθόν ο πνευματικός μου πατέρας για το ζήτημα αυτό, και για την οποία του είμαι βαθιά ευγνώμων. Με συμβούλεψε να κανω πέντε βαθιές μετάνοιες, πριν ξαπλώσω. Το ζήτημα βεβαίως δεν είναι στον αριθμό των μετανοιών, ούτε στο αν πρέπει να τις κάνω ή όχι, αλλά στο να βρεθώ ενώπιον του Θεού και να ταπεινωθώ μπροστά Του «εν πνεύματι και αληθεία», «εξ όλης ψυχής μου» (Antony Bloom, Το μυστήριο της ίασης», εκδ. «Εν πλω»).

Ενώ το νου μου μπορώ να τον αναγκάσω να πει ή να σκεφθεί τα λόγια της προσευχής, δεν μπορώ να κάνω το ίδιο με την καρδιά. Δεν μπορώ να κάνω
την καρδιά μου να συγκινηθεί όπως θα συγκινούνταν αν βρισκόμουν μπροστά
στο Θεό.

Τι συγκινεί την καρδιά; Η μουσική τη συγκινεί. Αλλά και η στάση του σώματος τη συγκινεί επίσης. Το ίδιο και ο χώρος, ακόμα και η ενδυμασία. Αυτές είναι βέβαια εξωτερικές εκδηλώσεις. Αν μπορεί κανείς να φανταστεί ποιες είναι οι εξωτερικές εκδηλώσεις μιας συγκίνησης, θα μπορούσε ίσως να προκαλέσει τη συγκίνηση αυτή, αν συμμορφώνονταν στις εξωτερικές εκδηλώσεις που την συνοδεύουν.
Αν η βαθιά μετάνοια εκφράζει τη συγκίνηση της ταπείνωσης, ίσως μπορούμε να κάνουμε την καρδιά να νιώσει τη συγκίνηση αυτή, μόνο παίρνοντας την στάση της ταπείνωσης, δηλαδή κάνοντας τη βαθιά μετάνοια.
Αυτός είναι ο τρόπος να επηρεάσεις την αιτία διεγείροντας τα συμπτώματα που προκαλεί.

Μπορείς λοιπόν να νιώσεις την ανάλογη συγκίνηση με κείνη που θα ένιωθες αν βρισκόσουν μπροστά στο Θεό, παίρνοντας τη στάση που θα έπαιρνες, αν βρισκόσουν πράγματι μπροστά Του.
Θα καθόσουν ή θα στεκόσουν όρθιος μπροστά στο Θεό; Εγώ νομίζω ότι θα έπεφτες κάτω και θα παρακαλούσες να ανοίξει η γη να σε καταπιεί. Πώς θα μπορούσες να σταθείς μπροστά Του διαφορετικά δίχως συντριβή αναθεωρώντας ολόκληρη τη ζωή σου και μετανοώντας, γιατί δεν αγάπησες όλους τους ανθρώπους και όλη τη Δημιουργία;

Αν και οι πατέρες λένε ότι όσον αφορά την προσευχή σε μας ανήκει μόνο η ποσότητα. Η ποιότητα της προσευχής είναι δώρο του Αγίου Πνεύματος.
Η προσευχή, ακόμα κι όταν γίνεται μόνο με το νου, όταν διαρκεί πολύ συγκινεί την καρδιά και την κάνει να συμμετέχει κι εκείνη. Η συχνή, η αδιάλειπτη προσευχή γίνεται εξ όλη ψυχής και όχι μόνο με το νου. Έτσι η λεγόμενη Ευχή, η προσευχή του Ιησού, φέρνει στο τέλος δάκρια, γιατί δε γίνεται μόνο με το νου, αλλά και με την καρδιά.

Στο ερώτημα , πώς να προσευχόμαστε όταν δεν υπάρχει τρόπος να μαζέψουμε τους λογισμούς και τα αισθήματά μας, η απάντηση είναι, με την ποσότητα της προσευχής, με τη διαρκή προσευχή, σύμφωνα με τα λόγια του Αποστόλου «Αδιαλείπτως προσεύχεσθε».